Belgische lokale verkiezingen 2018

Stemgerechtigden zijn Belgen vanaf 18 jaar die in België wonen en op 1 augustus ingeschreven werden in de kiezerslijsten. Voor de gemeenteraadsverkiezingen kunnen ook inwoners met een andere nationaliteit die zich in hun gemeente als kiezer hebben laten registreren, stemmen. Zij zijn dan, net als alle Belgische inwoners, onderworpen aan de opkomstplicht.

In mei 2017 werd overwogen om stemrecht in te voeren vanaf 16 jaar voor lokale verkiezingen in Vlaanderen, maar regeringspartij N-VA hield dit tegen.[1] De steden Gent en Kortrijk zullen desondanks een experiment opzetten waarbij 16- en 17-jarigen kunnen stemmen; deze tellen echter niet mee aangezien de wet dit niet toelaat.[2][3] Ook in Wallonië werd een wetsvoorstel voor stemrecht vanaf 16 jaar verworpen.[4]

Hieronder zijn de aantallen kiezers zoals vastgesteld op 1 augustus 2018:

In Vlaanderen ligt het aandeel inschrijvingen door buitenlanders lager dan in Brussel, waar het dan weer lager ligt dan in Wallonië. Het hoogste aandeel EU-burgers dat zich heeft ingeschreven bevindt zich echter in Voeren (78%, zijnde 730 van 940), een gemeente waar veel Nederlanders wonen.

Bij ministerieel besluit van 31 mei 2018 van minister Homans werd vastgelegd dat 163 Vlaamse gemeenten digitaal stemmen; in 145 gemeenten wordt met potlood en papier gestemd. In Brussel-Hoofdstad wordt digitaal gestemd. In Wallonië daarentegen werd beslist nergens gebruik te maken van digitaal stemmen. De Duitstalige Gemeenschap besliste echter, ondanks de ernstige problemen met stemcomputers in 2014, wel elektronisch te stemmen. De DG is echter enkel bevoegd voor de gemeenteraadsverkiezingen; de provincieraadsverkiezingen vallen nog onder de regelgeving van het Waals Gewest. Hiervoor werd op 30 maart 2017 een samenwerkingsakkoord tussen beide entiteiten gesloten; de DG zal bij deze verkiezingen ook de stemming voor de provincieraad op haar grondgebied op zich nemen.[5]

De sperperiode, de periode waarin uitgaven voor verkiezingscampagne beperkt en gereguleerd worden, loopt in Vlaanderen van 1 juli tot op verkiezingsdag en in Brussel en Wallonië van 14 juli tot op verkiezingsdag.

Samen met deze verkiezingen en de start van de nieuwe gemeentelijke en provinciale legislaturen, treden enkele wijzigingen in werking.

In Vlaanderen fuseren vijftien gemeenten tot zeven, met ingang op 1 januari 2019, waardoor het aantal gemeenten in het Vlaams Gewest vermindert van 308 naar 300. Dit zorgt ook voor een vermindering in het aantal gemeenteraadsleden en schepenmandaten.

Daarbij worden OCMW en gemeenten in het Vlaams Gewest samengevoegd. De aparte rechtspersonen blijven bestaan, maar er zullen geen aparte OCMW-raden meer zijn, die tot nu toe onrechtstreeks verkozen werden (door de gemeenteraadsleden). In de zeven faciliteitengemeenten waar de OCMW-raad rechtstreeks verkozen wordt, blijft dit zo.

Tenslotte wordt het totaal aantal provincieraadsleden in de vijf Vlaamse provincies gehalveerd van 351 naar 175: 31 in plaats van 63 voor Limburg en 36 in plaats van 72 voor de vier andere provincies.

Bij besluit van de Vlaamse Regering van 25 mei 2018 werden de aantallen te verkiezen mandaten vastgesteld (gemeenteraadsleden, schepenen, provincieraadsleden, ...). In totaal zijn er in het Vlaams Gewest 7.398 gemeenteraadsleden te verkiezen, een daling van 66 ten opzichte van 2012. Dertig gemeenten krijgen er twee gemeenteraadsleden bij, terwijl in Ardooie en Ieper de bevolking is afgenomen en het aantal daalt. De grootste vermindering is echter door de gemeentefusies.

De ordonnantie van 25 januari 2018 bevriest het aantal schepenen voor 2018 op het aantal van 2012. Het aantal gemeenteraadsleden zal wel normaal stijgen in functie van de bevolkingsgroei: er komen twee extra gemeenteraadsleden bij in Jette, Evere, Sint-Pieters-Woluwe, Ukkel en Watermaal-Bosvoorde.

De uittredende raden en besturen blijven na de verkiezingen nog even in functie. Een meerderheid van de nieuw verkozen raadsleden ondertekent voordrachtsakten voor de aanstelling van burgemeesters en schepenen (voor gemeenten) en een deputatie (voor provincies). In Vlaanderen worden de burgemeesters officieel benoemd door de Vlaamse Regering en leggen ze de eed af in handen van de provinciegouverneur, in Brussel bij de minister-president en in Wallonië bij de gemeenteraadsvoorzitter.

De installatie van de verkozen raden gebeurt op de volgende momenten:

• Vlaamse provincieraden: op een van de eerste vijf werkdagen van december (Art. 7 Provinciedecreet)
• Vlaamse gemeenteraden: op een van de eerste vijf werkdagen van januari (Art. 6 Decreet Lokaal Bestuur)
• Brusselse gemeenteraden: op een van de eerste vijf werkdagen van december
• Waalse provincieraden: op vrijdag 26 oktober (Art. L6111-1 CDLD)
• Waalse gemeenteraden: op maandag 3 december (Art. L1122-3 CDLD)

Deze verkiezingen zijn de eerste in België sinds de Europese, federale en regionale van mei 2014; na een periode van meer dan vier jaar zonder verkiezingen dus (uitgezonderd een buitengewone verkiezing in Linkebeek eind 2015 en enkele lokale volksraadplegingen). De volgende Europese, federale en regionale verkiezingen zullen in mei 2019 plaatsvinden, slechts een aantal maanden na de lokale verkiezingen.

In de nationale peilingen zijn de grotere partijen N-VA, CD&V, Open Vld en sp.a doorgaans verliezers, terwijl de kleinere partijen Groen, Vlaams Belang en PVDA+ aan aanhang winnen. Groen haalt meestal zelfs een hoger resultaat dan sp.a.

N-VA stapt naar de lokale verkiezingen met de slogan "Veilig thuis in een welvarend Vlaanderen". Open Vld trekt over Vlaanderen naar de kiezer met de slogan "Gewoon doen".

Traditioneel worden er op plaatselijk niveau in België veel kartels gevormd tussen partijen. Bij de verkiezingen van 2012 was dat zelfs bij provincieraadsverkiezingen het geval, en wel een kartel sp.a-Groen in de provincie Limburg. Dat is deze keer niet het geval: de grote partijen gaan bij de provincieraadsverkiezingen op eigen kracht naar de kiezer.

Kartels CD&V/N-VA blijven bestaan in Aalter, Ledegem, Melle en Oosterzele. In Ledegem wordt het kartel zelfs uitgebreid met Open Vld, hoewel het in 2012 met ruim 70 procent van de stemmen 17 van de 21 zetels binnenhaalde. Anders dan in 2012 is er geen kartel meer in Berlaar, Hoeilaart, Ieper, Overijse en Wielsbeke.

Kartels sp.a-Groen komen nog dikwijls voor, onder meer in Gent en in Hasselt. In Genk en Sint-Niklaas is er dan weer geen kartel meer. Een aanvankelijk gepland kartel in Antwerpen ging uiteindelijk niet door. In Berchem blijft het kartel behouden, en er komt een nieuw kartel in Berendrecht-Zandvliet-Lillo, waar Groen in 2012 nog niet opkwam.

Andere combinaties zijn minder gebruikelijk, maar komen ook voor, zoals een kartel N-VA/Open Vld in Waregem, sp.a-Open Vld in Evergem, Open Vld-Groen in Nijlen, Open Vld-CD&V in Middelkerke, CD&V-Groen in Hemiksem, Heusden-Zolder en Zonhoven of Open Vld/N-VA in de nieuwe gemeente Kruisem. Zulke combinaties blijven veelal beperkt tot één of twee gemeenten.

Op lokaal niveau worden vaak voorakkoorden gesloten; dit zijn afspraken tussen partijen vóór de verkiezingen over wie de meerderheid zal vormen en vaak ook wie er schepen of burgemeester zal worden.

Volgens onderzoek ligt doorgaans in 70% van de gemeenten een voorakkoord klaar.[6] In juni 2018 werd een ontwerp van een voorakkoord gelekt in Oostende; Open Vld en N-VA zouden onderhandeld hebben om na de verkiezingen samen te besturen.[7]

Op 1 september werden de Waalse gewestelijke lijstnummers verdeeld,[8] en op 4 september kregen de partijen in Vlaanderen en Brussel gewestelijke lijstnummers toegewezen:[9][10]

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (36 zetels in totaal) is de provincie Antwerpen ingedeeld in drie kieskringen, die overeen komen met de drie arrondissementen: Antwerpen (20 zetels), Mechelen (7 zetels) en Turnhout (9 zetels).

Verkiezingsuitslag:

De districtsraden van de negen Antwerpse districten worden verkozen. In de districten Ekeren en Wilrijk zijn er door bevolkingsaangroei telkens twee raadsleden meer te verkiezen ten opzichte van 2012 (in Ekeren van 19 naar 21 en in Wilrijk van 23 naar 25); in de andere districten bleef het aantal ongewijzigd. Door een grenswijziging die ingaat op 1 januari 2019 zullen zo'n 5.000 inwoners van district Antwerpen voortaan deel uitmaken van het district Ekeren.

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (31 zetels in totaal) is de provincie Limburg ingedeeld in drie kieskringen, die overeen komen met de drie arrondissementen: Hasselt (15 zetels), Maaseik (9 zetels) en Tongeren (7 zetels).

Verkiezingsuitslag:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (36 zetels in totaal) is de provincie Oost-Vlaanderen ingedeeld in drie kieskringen, die overeen komen met drie groepen van telkens twee arrondissementen: Gent (met Eeklo, 15 zetels), Aalst-Oudenaarde (10 zetels) en Dendermonde-Sint-Niklaas (11 zetels).

Verkiezingsuitslag:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (36 zetels in totaal) is de provincie Vlaams-Brabant ingedeeld in twee kieskringen, die overeen komen met de twee arrondissementen: Leuven (16 zetels) en Halle-Vilvoorde (20 zetels).

Verkiezingsuitslag:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (36 zetels in totaal) is de provincie West-Vlaanderen ingedeeld in drie kieskringen, bestaande uit een of meerdere arrondissementen: Brugge (9 zetels), Ieper-Oostende-Diksmuide (met Veurne, 11 zetels) en Kortrijk-Roeselare-Tielt (16 zetels).

Verkiezingsuitslag:

In Zuienkerke vindt geen gemeenteraadsverkiezing plaats, aangezien er slechts één lijst is, die automatisch verkozen wordt.[11]

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (37 zetels in totaal) is de provincie Waals-Brabant ingedeeld in twee kieskringen: Nijvel (16 zetels) en Waver (21 zetels).

Verkiezingsuitslag:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (56 zetels in totaal) is de provincie Henegouwen ingedeeld in tien kieskringen: Aat (5 zetels), Charleroi (9 zetels), Châtelet (4 zetels), Fontaine-l'Evêque (4 zetels), La Louvière (6 zetels), Bergen (4 zetels), Boussu (7 zetels), Zinnik (4 zetels), Thuin (4 zetels) en Doornik (9 zetels).

Verkiezingsuitslag:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (56 zetels in totaal) is de provincie Luik ingedeeld in tien kieskringen: Hoei (6 zetels), Luik (10 zetels), Visé (5 zetels), Fléron (7 zetels), Seraing (4 zetels), Saint-Nicolas (6 zetels), Verviers (6 zetels), Dison (4 zetels), Eupen (4 zetels) en Borgworm (4 zetels).

Verkiezingsuitslag:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (37 zetels in totaal) is de provincie Luxemburg ingedeeld in zes kieskringen: Aarlen (8 zetels), Bastenaken (6 zetels), Marche-en-Famenne (7 zetels), Neufchâteau (5 zetels), Bouillon (4 zetels) en Virton (7 zetels).

Verkiezingsuitslag: