Turnhout

Turnhout is een stad in het noorden van België gelegen in de provincie Antwerpen. Het is de hoofdplaats van het arrondissement Turnhout en het gelijknamige kies- en gerechtelijk kanton. De stad telt circa 45.000 inwoners. Turnhout afficheert zichzelf als de hoofdstad van de Kempen en als de "speelkaartenstad".

Turnhout
Stad in België
(Details) (Details)

Geografie
Gewest Vlaanderen
Provincie Antwerpen
ArrondissementTurnhout
Oppervlakte
 Onbebouwd
 Woongebied
 Andere
56.06 km² (2017)
68,47%
11,34%
20,19%
Coördinaten51° 20' NB, 4° 57' OL
Bevolking (bron: AD Statistiek)
Inwoners
 Mannen
 Vrouwen
 Bevolkingsdichtheid
44.664 (01/01/2019)
49,81%
50,19%
796,66 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2019)
19,71%
60,85%
19,44%
Buitenlanders18,55% (01/01/2019)
Politiek en bestuur
BurgemeesterPaul Van Miert (N-VA)
BestuurN-VA
CD&V
sp.a
Groen
Zetels
N-VA
Vlaams Belang
sp.a
T.I.M.
CD&V
Groen
Open Vld
PVDA
35
8
7
5
5
4
4
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen17.338 euro/inw. (2016)
Werkloosheidsgraad11,28% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2300
Deelgemeente
Turnhout
Zonenummer014
NIS-code13040
PolitiezoneRegio Turnhout
HulpverleningszoneTaxandria
Websitewww.turnhout.be
Detailkaart
Ligging binnen het arrondissement Turnhout
in de provincie Antwerpen
Portaal    België

Toponymie

Het toponiem Turnhout bestaat uit twee woorddelen namelijk Turn- en hout.

  • Turn- zou mogelijk afgeleid zijn van het Germaanse woord durnum, dat doorn betekent.
  • Het achtervoegsel -hout komt van het Germaanse woord “hulta” en betekent bos.

De naam betekent dan doornbos.

Een alternatieve verklaring, zoals verteld bij de rondleiding in het kasteel van de hertogen van Brabant in Turnhout, is dat Turn- afkomstig is van het oude woord voor toren (zie ook Torhout). De naam zou dan betekenen toren in het bos, waaromheen dan de nederzetting zou zijn ontstaan.

Het toponiem duikt voor het eerst op als Turnolt in 1186 in een document van de Abdij van Tongerlo. De daarmee aangeduide plaats bevindt zich overigens in het huidige Oud-Turnhout. Een jaar later (1187) noemt een document uit de Archives nationales te Parijs de plek Turneholt. In 1212 duikt voor eerst de huidige naam van Turnhout op in een document uit diezelfde archieven.[1]

Geschiedenis

Turnhout is ontstaan op het kruispunt van twee grote handelsroutes en in de bescherming van het jachtkasteel van de hertogen van Brabant dat reeds voor 1110 zou hebben bestaan. Dit jachtverleden wordt nog steeds weerspiegeld in het wapen van de stad. In ongeveer 1212 verkreeg de kleine gemeenschap haar stadsrechten van hertog Hendrik I van Brabant. In 1338 werd het privilege toegekend om op zaterdag een markt te organiseren, een traditie die ook nu nog in ere wordt gehouden. In 1466 beschreef een reiziger de goedgebouwde huizen en hij telde vijf kerken.

Tegen de 16e eeuw was Turnhout een rijk commercieel centrum geworden, maar het einde van de eeuw bracht oorlog, vuur, confiscaties en epidemieën. De onderdrukking en de Inquisitie deden vele progressieven naar Nederland vluchten, waardoor de streek rond Turnhout verarmd achterbleef. De stad en haar omgeving waren verscheidene keren het toneel van gevechten, en twee grote veldslagen zijn naar Turnhout genoemd: een in 1597 en een in 1789. Beide worden de Slag bij Turnhout genoemd.

In 1830 werd België onafhankelijk, en Turnhout viel net onder de nieuwe grens met Nederland. In de periode van vrede tussen 1831 en 1914 werden het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten (1844-1846) en de spoorlijn aangelegd (1855).

Op 1 januari 1859 verloor Turnhout een deel van zijn grondgebied aan Oud-Turnhout dat vanaf toen als zelfstandige gemeente bestaat. Het plan om Turnhout bij de fusie van gemeenten vanaf 1 januari 1977 samen te voegen met Vosselaar, Oud-Turnhout en Beerse ging uiteindelijk niet door.

Geografie

De stad telt ruim 45.000 inwoners, waarvan 1448 inwoners (3,36%) met Nederlandse nationaliteit. Ze is hiermee de op twee na grootste stad van de provincie en een van de 13 Vlaamse centrumsteden.

Kernen

Turnhout heeft een aantal gehuchten, onder andere Schorvoort, Parkwijk en Zevendonk. Turnhout grenst aan de volgende gemeenten: Ravels, Oud-Turnhout, Kasterlee (deelgemeenten Tielen en Lichtaart), Vosselaar, Beerse, Merksplas, Baarle-Hertog (dorp Zondereigen) en over een kleine afstand aan de Nederlandse gemeente Baarle-Nassau.

Samen met de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout en Vosselaar maakt de stad Turnhout sinds 1999 deel uit van het samenwerkingsverband Stadsregio Turnhout.

Aangrenzende gemeenten

   Aangrenzende gemeenten   
 Baarle-Hertog en Merksplas  Baarle-Nassau (NL)  Ravels 
 Beerse en Vosselaar  Oud-Turnhout 
   Kasterlee   

Demografie

Demografische ontwikkeling

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Politiek

Structuur

De stad Turnhout ligt in het kieskanton Turnhout en het provinciedistrict Turnhout. Deze maken deel uit van het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en de kieskring Antwerpen.

TurnhoutSupranationaalNationaalGemeenschapGewestProvincieArrondissementProvinciedistrictKantonGemeente
AdministratiefNiveau  Europese Unie België Vlaanderen AntwerpenTurnhoutTurnhout
Bestuur Europese CommissieBelgische regeringVlaamse regeringDeputatieGemeentebestuur
Raad Europees ParlementKamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams ParlementProvincieraadGemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands KiescollegeKieskring AntwerpenMechelen-TurnhoutTurnhoutTurnhoutTurnhout
Verkiezing EuropeseFederaleVlaamseProvincieraads-Gemeenteraads-
Zetelverdeling gemeenteraad legislatuur 2019-2024
De 35 zetels zijn als volgt verdeeld:

Geschiedenis

(Voormalige) Burgemeesters

TijdspanneBurgemeester
1800 - 1802Jean François Luyckx
1802 - 1808Pierre François Borghs[2]
1808 - 1824Willem (Guillaume Joseph) Sanen[3]
1824 - 1830Johan Franciscus Theodorus Dierckx
1830 - 1844Joseph Van Lieshout
1844 - 1865Joseph Dierckx
1866 - 1889Jacobus Hoefnagels[4]
1889 - 1895Petrus Dierckx (Kath.Partij)
1895 - 1918Victor Van Hal (Kath. Partij)
1919 - 1932François du Four (Kath. Partij)
1932 - 1946Alphonse Van Hoeck (UCB)
1946 - 1970Henricus Bauweraerts (CVP)[5]
1970 - 1976Alfons Boone[6] (CVP)
1976 - 1995Richard Proost (CVP)
1995 - 2008Marcel Hendrickx (CVP / CD&V)
2008 - 2012Francis Stijnen (CD&V)
2013Erwin Brentjens[7] (N-VA)
2013 - 2018Eric Vos[8] (T.I.M.)
2019 - hedenPaul Van Miert (N-VA)

Legislatuur 2007 - 2012

Kort na de verkiezingen stapte Peter Reniers van Turnhout Vooruit over naar LDD. Later maakte de partij bekend toch onder eigen vlag verder te gaan.[9]

De Stad Turnhout werd sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 bestuurd door een coalitie van christendemocraten (CD&V) en socialisten (sp.a). Voordien bestuurden christendemocraten en liberalen (VLD) de stad samen 24 jaar lang. Tijdens de gemeenteraad van 28 februari 2011 werd een nieuw mobiliteitsplan niet goedgekeurd door 3 onthoudingen van gemeenteraadsleden van CD&V. Hierdoor verloor Turnhout zijn meerderheid. Om terug tot een stabiele meerderheid te komen, werden gesprekken aangeknoopt om een derde partij mee op te nemen in de coalitie. Deze gesprekken resulteerden o.m. in een bestuursakkoord tussen CD&V, sp.a en Groen! onder de titel ‘Turnhout, parkstad op mensenmaat. Van centrumstad naar stadsregionaal centrum’. Op 16 mei legde Astrid Wittebolle de eed af als eerste groene Schepen ooit in de stad.

Legislatuur 2013 - 2018

In de aanloop naar de lokale verkiezingen kwam het tot een breuk binnen de CD&V. Voormalig schepen Eric Vos en gemeenteraadslid Luc Debondt kwamen op met de scheurlijst 'Turnhout Iedereen Mee' (TIM) met daarop voornamelijk ACW-militanten. Eerder hadden ook al Toon Otten en An Van Tornout de CD&V verlaten.[10][11] Even zag het er naar uit dat Turnhout Vooruit van Peter Reniers (ex-LDD) in een kartel zou stappen met Open Vld onder de naam Democratische Eenheid Stadslijst (DE Stadslijst). Na onenigheid over lijsttrekster Bieke Matheussen (ex-CD&V schepen in Vosselaar) kwam het in extremis niet tot een kartel. En trokken beide partijen apart naar de kiezer.[9] Burgemeester werd Erwin Brentjens (N-VA), hij leidde een coalitie van N-VA, CD&V en sp.a.

In oktober 2013 verliet een meerderheid van de N-VA-mandatarissen (6) de partij na een conflict met de nationale partijleiding over een vertrouwensstemming in september waarbij ze tegen hun eigen burgemeester hadden gestemd.[12][13] Hierdoor werd de coalitie tussen N-VA, CD&V en sp.a ontbonden en werd de nationalistische partij naar de oppositie verwezen en vervangen in de coalitie door Groen en TIM.[14] Eric Vos (TIM) werd aangesteld als nieuwe burgemeester.[15] De nieuwe bestuursploeg bestaat verder uit Luc Hermans en Francis Stijnen (beiden CD&V), Peter Segers en Hannes Anaf (beiden sp.a), Marc Boogers en Astrid Wittebolle (beiden Groen) en Luc Debondt (TIM). OCMW-voorzitter is Luc Op de Beeck (CD&V).[16] In april 2015 werd Toon Otten uit TIM gezet na een vechtpartij in de toiletten van het stadhuis.[17] In maart 2016 verliet Erwin Brentjens (N-VA) de lokale politiek.[18]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel10-10-197610-10-19829-10-19889-10-19948-10-2000[20]8-10-200614-10-2012[21]14-10-2018[22]
Stemmen / Zetels%33%33%33%33%33%33%35%35
CVP1 / CD&V248,201735,781339,141637,451535,191330,8421215,06261224
SP1 / sp.a225,451924,891922,991817,051615,952516,712611,352413,825
Stad voor de Mens1 / AGALEV2 / Groen!3 / Groen47,781213,97148,832212,372414,742410,803310,7344**1244
PVDA / PVDA+0,6000,9000,6502,0305,21
PVV1 / VLD2 / Open Vld3 / DE Stadslijst414,351517,181613,902421,262713,39345,25415,931
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang21,18103,531012,861413,861419,172710,122317,527
Turnhout Vooruit4,7213,530
N-VA4,38025,6011*18,28
T.I.M.16,336**13,45
Stadsbelangen1,90
VU7,8225,1812,710
WOW3,010
KPB1 / KP-PVDA21,54101,11101,0520
OT2,080
CNT16,435
Totaal stemmen24.56624.88925.71025.97126.16327.17326.82627.546
Opkomst %95,2694,1492,88%93,3591,0391,4
Blanco en ongeldig %4,445,265,034,444,363,842,983,6

Het resultaat van de partij(en) die een bestuursmeerderheid vormde(n), staat vetjes in de tabel. De grootste partij is in kleur.

Bezienswaardigheden

Kasteel van de Hertogen van Brabant
Sint-Pieterskerk
Begijnhof
Theobalduskapel
Taxandriamuseum

Burgerlijke bouwwerken

Religieuze bouwwerken

  • De Sint-Pieterskerk uit de 15e en de 18e eeuw met een 19e-eeuwse preekstoel, een koorgestoelte (1713) en biechtstoelen uit 1740
  • Het Begijnhof (dat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO is opgenomen)
  • De Theobalduskapel
  • De Heilig-Hartkerk

Musea

Cultuur

Turnhoutse ensembles

  • Harmonie 'Vermaak Na Arbeid'
  • Xaverianen
  • De Volkswil

Evenementen

  • 's Zomers zijn er in Turnhout de Augustusfooren en op enkele zondagen het evenement 'Turnhout terrast'.
  • Tijdens de zomermaanden hebben op de Grote Markt ook diverse evenementen van verscheidene genres, zoals dans, sport, kinderanimatie en muziek, plaats onder de noemer "Turnhout Zomert".

MOOOV

Het jaarlijkse filmfestival MOOOV, voorheen Open Doek, presenteert een brede waaier aan films, documentaires en animatie uit de 'wereldcinema'. Het filmfestival is gegroeid vanuit de overtuiging dat kwalitatieve, artistieke producten meestal een 'evenement' nodig hebben om brede aandacht en een ruim publiek te bereiken. De opdracht is duidelijk: de broze wereldfilm delen met een breed publiek, een representatieve staalkaart van het rijke aanbod aan actuele wereldcinema presenteren, het publiek uitnodigen om over de eigen grenzen te kijken en zorgen voor een warmbloedige festivalsfeer. Elk voorjaar worden in de Warande en Utopolis in verschillende secties een 70-tal films uit alle hoeken van de wereld getoond tijdens een tien dagen durend feest voor filmliefhebbers. Door de enorme inzet van een kleine ploeg professionelen en vele enthousiaste vrijwilligers is het filmfestival op de culturele landkaart gezet en een filmfeest geworden voor jong en oud, waar zowel de cinefiel als de sporadische filmbezoeker aan zijn trekken komt.

Stripgids Festival

Stripgids Festival (voordien ook wel Strip Turnhout en Stripgidsdag(en) genoemd) is een tweejaarlijks stripfestival dat sinds 1979 georganiseerd wordt in Turnhout. Daarmee is het oudste stripfestival van de Benelux. Op het festival wordt tevens de tweejaarlijkse prijs de Bronzen Adhemar uitgereikt die al bestaat sinds 1977. Sinds 2003 is die prijs een staatsprijs.

Sinds 1 januari 2005 heeft Turnhout ook een stadstekenaar: dat werd Koen De Maesschalk. Ook dat is een wereldprimeur. Geen enkele andere stad ter wereld heeft een officiële stads(strip)tekenaar. Inmiddels is De Maesschalk opgevolgd door Conz (Constantijn Van Cauwenberghe) in 2006, Jan Van Der Veken in 2007, Pieter De Poortere in 2008, Serge Baeken in 2009, Reinhart Croon in 2010 en Lectrr in 2011.

Turnhout 2012

In 2012 droeg Turnhout een jaar lang de titel ‘Vlaamse Cultuurstad’. Dat had Turnhout vooral aan zichzelf te danken. Het idee om naast Europese ook Vlaamse cultuursteden te kiezen, is geboren in Turnhout. Oostende beet in 2010 de spits af. Turnhout volgde in 2012, precies het jaar waarin de stad 800 jaar stadsrechten had.

Stadsdichters

Sinds 31 januari 2011 heeft Turnhout een stadsdichter: dat werd Wim Paeshuyse. In 2013 werd hij opgevolgd door Steven Woestenborghs, daarna waren Tom Driesen vanaf 2015 en Iris Wynants vanaf 2017 aan de beurt. De huidige stadsdichter vanaf 2019 is Wouter van Peer.

Mobiliteit

Turnhout heeft een stadsnet (zie Turnhoutse stadsbus) en is het begin- en eindpunt van vele streeklijnen. De R13, in de volksmond "de ring" genoemd, vormt geen volledige lus rond Turnhout: het gedeelte ten noorden van het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten ontbreekt. De N12 Turnhout-Westmalle begint aan het einde van de Merodelei. Het station van Turnhout is de terminus van de Turnhout-Herentals en er is een verbinding met Brussel-Zuid en Antwerpen-Centraal. Er wordt over nagedacht om een station Turnhout-Zuid te openen om de druk tijdens de spits te verminderen.

Economie

In de late middeleeuwen was Turnhout een gekend centrum voor het weven van bedlinnen en de handel in linnen. Aan het begin van de 19e eeuw werden deze industrieën verdrongen door die gebaseerd op papier. Philippus Jacobus Brepols wordt beschouwd als de stichter van die industrie. Veel van die industrie blijft tot op vandaag behouden met verschillende grafische en logistieke bedrijven waaronder Cartamundi, de wereldleider van speelkaarten. Andere bekende bedrijven met een hoofdzetel in Turnhout zijn Soudal en Miko. In 2011-2012 vond de uitbreiding van de industriezone plaats waar op dit moment de eerste bedrijven worden opgetrokken.

Medisch

Turnhout telt op 25 september 2011 1.857 geregistreerde orgaandonoren, of 4,45% van de bevolking. Dit is momenteel het hoogste percentage orgaandonoren van alle gemeenten in België en het resultaat van een jaarlijkse registratieactie, Beldonor genaamd, sedert 2007. In dit 5de actiejaar wil de Stad graag 5% orgaandonors hebben tegen eind oktober 2011.[23]

Turnhout beschikt tevens over een ziekenhuis: het AZ Turnhout.

Sport

Stadsparkstadion

Faciliteiten

Voor sportieve activiteiten is er het Schaatsbaan Turnhout, het Stedelijk Zwembad en het Stadsparkstadion (thuisbasis van KFC Turnhout).

Bekende Turnhoutenaars

Partnersteden

Zie de categorie Turnhout van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.