Dilbeek

Dilbeek is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Vlaams-Brabant. Dilbeek ligt in het Pajottenland en is vergroeid met de Brusselse agglomeratie en bijgevolg ook sterk verstedelijkt. De gemeente heeft een oppervlakte van 4118 hectare en telt ruim 43.000 inwoners. Hiermee is Dilbeek niet alleen de derde gemeente van Vlaams-Brabant (na Leuven en Vilvoorde) maar ook de grootste gemeente van België zonder stadsrechten (de gemeenten in het Brussels Hoofdstedelijk gewest niet mee gerekend.

Dilbeek
Gemeente in België
(Details) (Details)

Geografie
Gewest Vlaanderen
Provincie Vlaams-Brabant
ArrondissementHalle-Vilvoorde
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere		41.18 km² (2017)
57,21%
23,46%
19,33%
Coördinaten50° 51' NB, 4° 16' OL
Bevolking (bron: AD Statistiek)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid		42.847 (01/01/2019)
48,15%
51,85%
1040,57 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder		(01/01/2019)
20,97%
58,53%
20,49%
Buitenlanders10,3% (01/01/2019)
Politiek en bestuur
BurgemeesterWilly Segers
(N-VA)
BestuurN-VA, Open Vld
Zetels
LVBurger Open VLD
N-VALvBurgemeester
CD&V
Groen-sp.a
UF
DNA!
VB
35
11
10
5
3
3
2
1
Economie
Gemiddeld inkomen21.361 euro/inw. (2016)
Werkloosheidsgraad5,76% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
1700
1700
1700
1701
1702
1703		Deelgemeente
Dilbeek
Sint-Martens-Bodegem
Sint-Ulriks-Kapelle
Itterbeek
Groot-Bijgaarden
Schepdaal
Zonenummer02
NIS-code23016
PolitiezoneDilbeek
HulpverleningszoneVlaams-Brabant West
Websitewww.dilbeek.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Halle-Vilvoorde
in de provincie Vlaams-Brabant
Portaal    België


Toponymie

De naam van de gemeente komt voor het eerst voor onder de vorm Dedelbeccha (1075) en is afgeleid van het prehistorische hydroniem Didilone, dat mogelijk teruggaat op de Proto-Indo-Europese wortel *dʰeidʰ- ("schitterend"), enerzijds en het Oergermaanse *baki-z / *bakja-z ("beek") uit de PIE wortel *bʰog- ("beek") anderzijds. Andere – twijfelachtige – etymologieën herleiden de component dil- tot het Germaanse *dalan ("dal") of de eigennaam Theodulf.

Geschiedenis

Dilbeek en zijn deelgemeenten behoorden sinds de Karolingische periode tot de Brabantgouw. Omstreeks 1085/1086 kwam dit landsgedeelte onder de graven van Leuven, voorvaderen van de hertogen van Brabant. Binnen het leenstelsel werd het gebied oorspronkelijk bestuurd door de Anderlechtse heren van Aa. Deze bezittingen gingen later over op onder anderen de heren van Zottegem, Gaasbeek en Kraainem. In de bestuurlijke geografie van het hertogdom Brabant maakte het tot het einde van het ancien régime deel uit van het kwartier Brussel. In de kerkelijke geografie behoorde Dilbeek tot 1559 tot het bisdom Kamerijk, nadien tot het bisdom Mechelen.

In de 15e eeuw werd in Dilbeek in grote hoeveelheden een witte, kalkhoudende zandsteen, Lediaan, gewonnen. De zandsteen diende niet alleen voor de bouw van enkele plaatselijke kerken (Sint-Ambrosius, Dilbeek; Sint-Pieters, Itterbeek...) maar ook voor kerkelijke gebouwen van groot aanzien zoals de Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele in Brussel en de Sint-Baafskathedraal in Gent, alsook wereldlijke gebouwen zoals het stadhuis van Leuven en het stadhuis van Brussel. De voormalige steengroeve ("het Steenwerc van Dyelbeke") is nu een groot natuurgebied, de Wolfsputten.

Sinds de 16e eeuw is de geschiedenis van de deelgemeente Dilbeek nauw verweven met die van de andere deelgemeenten Itterbeek en Sint-Martens-Bodegem. Samen werden zij namelijk verenigd in het Nieuwe Land van Gaasbeek onder de heerschappij van de Heren van Gaasbeek, met een eigen schepenbank en meier. Vanaf 1690 vormden deze gemeenten samen met andere Gaasbeekse lenen het graafschap Tirimont.

Sint-Alenatoren en gemeentehuis.

Het gemeentehuis "Kasteel de Viron", ontworpen door architect Jean-Pierre Cluysenaar, is een 19e-eeuws kasteel in neotudorstijl, met een park en vijver. Op het eilandje staat de middeleeuwse Sint-Alenatoren, die een restant is van het 13e- of 14e-eeuwse slot dat bewoond werd door de familie van Heetvelde en later door de bisschoppen van Kamerijk. Volgens de legende woonde de familie van vorst Levold, eind 7e eeuw, ook op deze plaats. Het waterslot werd evenwel verwoest tijdens de Negenjarige Oorlog, nadien gerestaureerd door de nieuwe eigenaar Jean Balthasar Malo (1714) en vervolgens gesloopt in 1862 door de familie de Viron.

Sinds begin 20e eeuw had de gemeente een eigen, zeer prestigieuze paardenrenbaan (hippodroom), gesitueerd in het noorden van de gemeente, vlak bij het station (gehucht Wolsem). De paardenrenbaan werd opgericht door Robert Dansaert. Het ingenieuze gebouw werd in 1951 echter gesloopt (en in 1964 ook de tribune) voor de aanleg van een nieuwe wijk: de Savio-wijk

In 1985 verbroederde Dilbeek met Dalton (in de VSA-staat Georgia[1]. De voormalige gemeente Schepdaal deed dit al in 1972 met het Oostenrijkse Obervellach (in Karinthië)[2]. Sinds 1998 is Dilbeek ook met Franschhoek (in Zuid-Afrika) verbroederd. Initiatiefnemer van deze verbroederingen is ereburgemeester Jef Valkeniers.

De gemeente haalde nationaal nieuws met haar actie Dilbeek, waar Vlamingen thuis zijn. Toch bestaat er een Franstalige minderheid in Dilbeek, die met 4 zetels in de gemeenteraad vertegenwoordigd is. Sinds enige tijd noemt de gemeente zich "Poort van het Pajottenland".

Geografie

Kernen

Naast Dilbeek zelf (met zijn gehucht Wolsem) telt de gemeente 5 deelgemeenten. Met name Groot-Bijgaarden, Itterbeek (met gehucht Sint-Anna-Pede), Schepdaal (met gehucht Sint-Gertrudis-Pede), Sint-Martens-Bodegem en Sint-Ulriks-Kapelle.

NaamOppervlakte
(km²)		Bevolking (31/12/2018)
IDilbeek11,3519 188
IIGroot-Bijgaarden5,678 214
IIISchepdaal8,215 990
IVItterbeek5,415 023
VSint-Martens-Bodegem5,612 663
VISint-Ulriks-Kapelle4,861 832

Demografische ontwikkeling

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Bezienswaardigheden
  • Kasteel de Viron: 19e-eeuws kasteel, met geïntegreerde jaarkalender, sinds 1923 gemeentehuis.
  • Sint-Alenatoren: restant van het 14e-eeuwse slot van de familie van Heetvelde.
  • Sint-Ambrosiuskerk: gotische, 15e-eeuwse kerk met 13e-eeuwse toren.
  • De Kasteelhoeve: in de 19e eeuw ontworpen door architect Cluysenaar voor baron de Viron.
  • De IJskelder: hoort bij het kasteel, 19e-eeuws.
  • Het Spaanse Huisje: restant van een 16e-eeuwse hoeve.
  • Het Neerhof: 13e-eeuwse hoeve, destijds eigendom van de abdij van Vorst, nu een kinderboerderij.
  • De watermolen Sint-Gertrudis-Pede: de enige nog maalvaardige watermolen van het Pajottenland. Opgekocht door Dilbeek in 1989, en na een grondige restauratie weer geopend sinds 2002. Het oorspronkelijke gebouw dateert van 1776. Open maaldag elke 2e en 4e zondag van de maand in de namiddag.
  • het kerkje van Sint-Anna-Pede dat voorkomt op de achtergrond van de schilderij "parabel van de blinden" van Pieter Brueghel de Oude (werk dat in het museum van Napels hangt).
  • het Bruegelmuseum in St. Anna-Pede met 19 grote, kleurechte en weerbestendige reproducties van landschappen van Pieter Brueghel de Oude die in de streek inspiratie kwam zoeken.
  • Cultureel centrum Westrand.
  • Hof Ter Smissen: op deze manege vonden regelmatig buitenopnames plaats voor de Vlaamse soapserie Thuis. In augustus 2019 startte de afbraakwerken van de manege. Deze maakt plaats voor nieuwe wooneenheden.
  • Huis Mostinckx in Sint-Martens Bodegem op het Dorpsplein is een lemen huis. (oorspronkelijk van de 16e eeuw) Tot ver in de 19e eeuw waren de lemen hoevetjes in het Pajottenland de meest voorkomende behuizing en sinds 2011 is het gerenoveerde lemen huis een museale 'kijkwoning', terwijl de bakstenen schuur ruimte biedt voor activiteiten met een toeristisch karakter.

Politiek

(Voormalig) burgemeesters
TijdspanneMeier
1491Nicolas Van Nispen[3]
1510Jan Vander Meren
1601Jan Huwel
1634Renier Lefebuer
1635Jan De Wege
1646Nicolas Batens
1653Gabriël Nicolaes
1653Roger Heuze
1653Van Ghindertaelen
1669Jan Nicolaes
1669Jooris De Mesmaecker
1711Henricus Vanden Kerckhoven
1712Judocus Nicolaes
1714M. De Commines
1720Joannes Franciscus Ignatius Lindemans
1730Guillielmus Plas
1731Guillielmus Josephus Lindemans
1739Joos Roobaert
1747Henricus Van Campenhout
1747Petrus Arnoldus Lindemans
1786Antonius Coenraets
1789Jan Jozef Thomas
TijdspanneBurgemeester
1793 - 1796P.Fr Lindemans[4]
TijdspanneBurgemeester
1800 - 1803Jan Baptiste Baeyens
1803 - 1812Petrus Van Laethem
1812 - 1814Guillaume de Viron
1814 - 1818Petrus Van Lierde[5]
1818 - 1830Jean Bernard de Viron
1830 - 1838Guilielmus Wauters[6]
1838 - 1890Egidius Franciscus Verheyden
1891 - 1909Henri Moeremans
1909 - 1912Guilielmus Leonard Verheyden
1913 - 1929Robert de Viron
1929 - 1938Livinus Walravens
1938 - 1947Robert Verheyden
1943 - ?Victor Van Malder (waarnemend)
1944Emiel De Ridder (oorlogsburgemeester)
1946 - 1947Victor Van Malder (waarnemend)
1947 - 1957Herman Vergels (CVP)
1957 - 1967Georges Mot (CVP)
1967 - 1982Philip Vergels (CVP)
1983 - 1988Jef Valkeniers (Volks[7])
1988Jef De Ridder (Volks, waarnemend)
1989 - 1991Stefaan Platteau (PVV)
1992 - 1994Jan De Craen (CVP)
1995 - 2012Stefaan Platteau (VLD)
2013 - hedenWilly Segers (N-VA)

Bestuur 2013-2018

Burgemeester is Willy Segers (N-VA). Hij leidt een coalitie bestaande uit N-VA, Groen-sp.a en CD&V-DNA. Samen vormden ze tot september 2016 de meerderheid met 18 op 35 zetels. In 2016 ruilde gemeenteraadslid Jos Crabbe CD&V in voor Open Vld – zijn enige politieke wapenfeit, waardoor de coalitie niet langer de meerderheid vormt.[8]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976
Partij10-10-1976[9]10-10-1982[9]9-10-1988[9]9-10-1994[9]8-10-2000[9]8-10-2006[10]14-10-2012[11]14-10-2018[12]
Stemmen / Zetels%31%33%33%33%33%33%35%35
Overwegend Nederlandstalige lijsten
Agalev / Groen!-sp.a-SpiritA / Groen-sp.aC--3,8904,9417,4428,38A19,71C110,66C2
SP / Groen!-sp.a-SpiritA / Groen-sp.aC7,1718,8525,7813,9803,690121
PVV1 / VLD2 / LvBurgemeester-VLD3 / LVBurger Open-VLD46,131112,861416,571529,0721136,5721434,6331333,0631326,78411
CVP1 / CD&V-N-VA-DNA!B / CD&V-DNA!D / CD&V238,4111434,0011229,1711125,2411021,431828,98B619,44D614,5725
CD&V-N-VA-DNA!B / CD&V-DNA!D / DNA!1 -----216,8612
VOLKS1 / VU2 / CD&V-N-VA-DNA!B / N-VA3 / N-VA LvBurgemeester430,3711129,811128,8921112,02148,2212223,443824,51410
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2 / Vernieuwing3--1,19105,03118,381213,23242,34305,4521
VVP---1,070----
W.O.W.---2,440----
RAD-2,130------
Overwegend Franstalige lijsten
DSP-PSD3,290-------
RB-GB1 / LD-VD2 / UNION3 / UF4 / UF(MR+cdH+FDF+IND)5 / UF=MR+DEFI+IND614,621412,362414,513516,223614,274514,795412,015410,3963
ONAFHANKELIJK-------0,780
Totaal stemmen2271625573265052669826592278022691827810
Opkomst %94,5393,3492,0792,8189,8690,70
Blanco en ongeldig %3,174,133,113,242,582,952,833,70

De zetels van de gevormde meerderheid staan vet afgedrukt
De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.

Natuur

Cultuur

In het centrum van Dilbeek staat cultureel centrum De Westrand. De gemeentelijke bibliotheek bevindt zich in hetzelfde gebouw.

Bijnaam

De Dilbekenaars dragen de bijnaam "Konijnenfretters". Toen keizer Karel V onverwacht Dilbeek zou bezoeken, werd in 'De Gouden Kroon' snel alles in gereedheid gebracht. Te laat merkte de waard dat hij de maaltijd vergeten had. Op de spijskaart verscheen wel 'Varken aan 't spit' maar in werkelijkheid had de plaatselijke stroper zijn twaalf konijnenstroppen leeggehaald. De keizer genoot van de heerlijke schotel tot zijn hofmeester het bedrog ontdekte. De waard moest bekennen en vreesde al voor zijn leven, maar de keizer toonde genade. Hij gebood iedereen de waard en zijn dorpsgenoten voortaan Konijnenfretters te noemen. Deze legende werd geschreven in 1957 door Robert Vonck.

Haar patroonheilige is Sint-Alena.


Evenementen

Sinds 2004 wordt in Dilbeek jaarlijks het Vijverfestival georganiseerd, een gratis zomerfestival met pop- en rockmuziek, wereldmuziek, amusement en een wereldkeuken. Het hoofdpodium is een drijvend vlot op de vijver van het park.

Elke woensdagmiddag vindt er een markt plaats op de Sint-Alenalaan. Op de parking van de Westrand vindt elke zaterdagochtend een boerenmarkt plaats.

Verenigingen

De jeugdwerking van Dilbeek is gehuisvest in het Jeugdcentrum Castelhof.

Onderwijs

Geboren in Dilbeek

Bekende Dilbekenaren

Trivia

Alena van Dilbeek is de patroonheilige van Dilbeek. Ze is beschermheilige van de tandpijn en oogziekten.

Gemeenten in de provincie Vlaams-Brabant

Aarschot · Affligem · Asse · Beersel · Begijnendijk · Bekkevoort · Bertem · Bever · Bierbeek · Boortmeerbeek · Boutersem · Diest · Dilbeek · Drogenbos · Galmaarden · Geetbets · Glabbeek · Gooik · Grimbergen · Haacht · Halle · Herent · Herne · Hoegaarden · Hoeilaart · Holsbeek · Huldenberg · Kampenhout · Kapelle-op-den-Bos · Keerbergen · Kortenaken · Kortenberg · Kraainem · Landen · Lennik · Leuven · Liedekerke · Linkebeek · Linter · Londerzeel · Lubbeek · Machelen · Meise · Merchtem · Opwijk · Oud-Heverlee · Overijse · Pepingen · Roosdaal · Rotselaar · Scherpenheuvel-Zichem · Sint-Genesius-Rode · Sint-Pieters-Leeuw · Steenokkerzeel · Ternat · Tervuren · Tielt-Winge · Tienen · Tremelo · Vilvoorde · Wemmel · Wezembeek-Oppem · Zaventem · Zemst · Zoutleeuw
België: Provincies · Gemeenten

Zie de categorie Dilbeek van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.