Heist-op-den-Berg

Heist-op-den-Berg is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen, in de Zuiderkempen.

Heist-op-den-Berg
Gemeente in België
(Details) (Details)

Geografie
Gewest Vlaanderen
Provincie Antwerpen
ArrondissementMechelen
Oppervlakte
 Onbebouwd
 Woongebied
 Andere
86.46 km² (2017)
69,98%
18,31%
11,71%
Coördinaten51° 4' NB, 4° 44' OL
Bevolking (bron: AD Statistiek)
Inwoners
 Mannen
 Vrouwen
 Bevolkingsdichtheid
42.681 (01/01/2019)
49,36%
50,64%
493,65 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2019)
17,63%
61,04%
21,33%
Buitenlanders3,26% (01/01/2019)
Politiek en bestuur
BurgemeesterLuc Vleugels (CD&V)
BestuurCD&V, N-VA, PRO Heist, Open Vld en Groen
Zetels
CD&V
N-VA
PRO Heist
Vlaams Belang
Open VLD
E.T.A.
Groen
35
10
10
4
4
3
2
2
Economie
Gemiddeld inkomen19.245 euro/inw. (2016)
Werkloosheidsgraad4,86% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2220
2220
2221
2222
2222
2223
Deelgemeente
Heist-op-den-Berg
Hallaar
Booischot
Itegem
Wiekevorst
Schriek
Zonenummer015 - 014 - 016 - 03
NIS-code12014
PolitiezoneHeist
HulpverleningszoneRivierenland
Websitewww.heist-op-den-berg.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Mechelen
in de provincie Antwerpen
Portaal    België

De gemeente is de hoofdplaats van het kieskanton en gerechtelijk kanton Heist-op-den-Berg.

Geschiedenis

De eerste schriftelijke verwijzing naar Heist-op-den-Berg (Heiste) dateert van 1008, in een oorkonde van de Duitse koning Hendrik II over de graasrechten van het Waverwoud.[1][2] De naam Heist betekent waarschijnlijk 'hoogste', een woord dat in het oud-Nederlands als 'hoista' werd weergegeven.

Heist-op-den-Berg tussen 1638 en 1977.

Gedurende de middeleeuwen en ook later, tot aan het einde van de 18de eeuw was Heist-op-den-Berg, samen met Gestel, Booischot, Hallaar en het gehucht Bernum dat vandaag bij Itegem hoort een exclave van de Heerlijkheid Mechelen. Deze heerlijkheid maakte op zijn beurt deel uit van de Habsburgse Nederlanden. Door zijn aparte territoriale situatie verkreeg Heist-op-den-Berg een verregaande vorm van autonomie en mocht zij haar eigen schepenbank vormen. Slechts bij betwisting werd de zaak verhuisd naar de schepenbank van Mechelen. De schepenbank vergaderde lange tijd in het Voogdijhuis boven op de berg. Het gebouw werd aan het begin van de 20ste eeuw gesloopt om plaats te maken voor het klooster van de Zusters Annunciaden.[3] Enkel de Voogdijstraat is hier nog een herinnering aan.

De autonomie was dermate kenmerkend voor Heist-op-den-Berg dat geschriften uit de 17de en 18de eeuw spreken over het "Land ende Vrijheid van Heist". Het is echter zeer waarschijnlijk dat Heist-op-den-Berg als Vrijheid al veel langer bestond. Een eerste aanwijzing is het symbool van de gemeente: de zwaan. De Heistse schepenen gebruikten dit dier reeds in 1565 op hun zegel om documenten te ondertekenen. Aan het zegel van de toenmalige heer van Heist komt geen zwaan te pas, wat dus wijst op een zekere graad van zelfbeschikking. Lokale heemkundige en schrijver Lodewijk Liekens gaat nog verder en oppert in zijn magnum opus over de mogelijkheid dat deze Vrijheid reeds in de 13de eeuw bestond.[4] Heist-op-den-Berg verloor al haar rechten en privileges wanneer het ingelijfd werd bij de Eerste Franse Republiek in 1795.

In 1836 werd Booischot als zelfstandige gemeente afgesplitst van Heist. Door de inzet van lokale onderwijzer Livinius Carré gebeurde in 1876 hetzelfde met Hallaar. Ter nagedachtenis is een straat in het centrum van Hallaar dan ook naar hem vernoemd. In diezelfde periode verhuisde het gehucht Bernum voor het grootste gedeelte naar de gemeente Itegem, omdat de lokale bewoners zich meer associeerden met deze gemeente en er bijvoorbeeld de mis opluisterden. Het gehucht Bruggeneinde deed bijna hetzelfde maar bleef uiteindelijk toch deel uitmaken van Heist-op-den-Berg.

  • In 2008 vierde Heist-op-den-Berg zijn "1000ste verjaardag". Hiervoor werden er het hele jaar door feestactiviteiten georganiseerd.
  • Ter gelegenheid van dit 1000-jarig bestaan kwam op 22 mei 2008 het koningspaar op bezoek.

Geografie

Kernen

De fusiegemeente telt naast Heist zelf nog vijf deelgemeenten: Booischot, Hallaar, Itegem, Schriek en Wiekevorst. In de deelgemeente Booischot ligt het kerkdorp Pijpelheide, in de deelgemeente Heist liggen de kerkdorpen Heist-Goor en Zonderschot. Heist-Station heeft ook zijn eigen kerk, maar is zodanig vergroeid met Heist-Centrum dat het niet meer als kerkdorp herkenbaar is. In de deelgemeente Schriek ligt tot slot het kerkdorp Grootlo.

Heist-op-den-Berg met zijn deelgemeenten, gehuchten en buurgemeenten.

Verder telt groot-Heist nog vele gehuchten, hiervan mogen Achterheide, Heesten en Bruggeneinde tot de grootste worden gerekend.

#NaamOppervlakte
(km²)
Bevolking
(01/01/2013)
I


(VII)
(VIII)
Heist-op-den-Berg
- Centrum
- Heist-Station
- Heist-Goor
- Zonderschot
28,93




12.163

4.579

II

(IX)
Booischot
- Booischot
- Pijpelheide
11,59


6.539
3.492
3.002
IIIHallaar6,903.341
IVItegem16,625.719
V

(X)
Schriek
- Schriek
- Grootlo
11,09


4.980


VIWiekevorst11,273.631

Bron: Gemeente Heist-op-den-Berg

Randgemeenten

Grootlo is de enige woonkern van de gemeente die over de gemeentegrens heen gegroeid is, namelijk die van Tremelo en Keerbergen.

Heist-op-den-Berg grenst aan de volgende gemeenten en dorpen:

Topografie

Heist-op-den-Berg dankt zijn naam aan de “Heistse Berg”, een getuigenheuvel die centraal in de gemeente ligt. Op de 48 m hoge top ligt het historische centrum van de gemeente met onder andere het oude vredegerecht uit 1867, het gemeentehuis, de Sint-Lambertuskerk uit de 14de eeuw en de pastorie uit 1769. Het is het tweede hoogste natuurlijke punt van de provincie Antwerpen. Enkel Beerzelberg in Beerzel is met 51,60 m net iets hoger.

De straat Bergop is opgenomen in de Cotacol Encyclopedie met daarin de duizend zwaarste beklimmingen voor wielertoeristen in België. Over een lengte van 500 meter wordt een gemiddeld stijgingspercentage 6% gehaald (zie ook Helling van Heist-op-den-Berg).

De ruim 40.000 inwoners die de gemeente in 2019 telt zijn zeer ongelijk verdeeld over de verschillende deelgemeenten. Dit resulteert in een erg gediversifieerd landschap. De bebouwde kommen van Heist-centrum en Hallaar zijn door de jaren heen met elkaar vergroeid en vertonen kenmerken van een middelgrote provinciestad. Aan de zuidrand van de agglomeratie ligt het industriepark van Heist, dat het economische hart van de gemeente is.

Ten noorden van Heist en Hallaar liggen de deelgemeenten Itegem en Wiekevorst. Per hoofd is hier ongeveer twee maal zoveel ruimte beschikbaar als in de hoofdplaats. Dit contrast is goed zichtbaar aan het gebruik van het land, welk vooral agrarisch georiënteerd is. Vooral in Wiekevorst wordt er nog zeer veel aan landbouw gedaan.

Demografie

Evolutie van het inwoneraantal

19e eeuw

Jaar180618161830184618561866187618801890
Inwoneraantal562761666847564056245818507751305310
Opmerking: resultaten volkstellingen op 31/12

20e eeuw tot aan herinrichting gemeenten

Jaar19001910192019301947196119701976
Inwoneraantal603074147918931510.79112.71713.47214.020
Opmerking: resultaten volkstellingen op 31/12 tot en met 1970 + 31/12/1976

Na de gemeentelijke herinrichting

Jaar19771980198519901995200020052008201020122013
Inwoneraantal34.03134.51435.22135.23836.49737.23338.12639.18939.86640.52840.907
Opmerking: Inwoneraantal op 01/01 - Bronnen: NIS en Gemeente Heist-op-den-Berg

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Politiek

Structuur

De gemeente Heist-op-den-Berg maakt deel uit van het kieskanton Heist-op-den-Berg, gelegen in het provinciedistrict Lier, het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Heist-op-den-BergSupranationaalNationaalGemeenschapGewestProvincieArrondissementProvinciedistrictKantonGemeente
AdministratiefNiveau  Europese Unie België Vlaanderen AntwerpenMechelenHeist-op-den-Berg
Bestuur Europese CommissieBelgische regeringVlaamse regeringDeputatieGemeentebestuur
Raad Europees ParlementKamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams ParlementProvincieraadGemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands KiescollegeKieskring AntwerpenMechelen-TurnhoutLierHeist-op-den-BergHeist-op-den-Berg
Verkiezing EuropeseFederaleVlaamseProvincieraads-Gemeenteraads-

Geschiedenis

(Voormalige) Burgemeesters

TijdspanneBurgemeester
1830 - 1836Charles Caluwaert[5]
1836 - 1869Pierre François Lambrechts[6]
1869 - 1871Joannes Casimirus Lambrechts[7]
1872 - 1881Joseph De Cuyper
1881 - 1887Jan Van Den Broeck
1888 - 1914Aloïs Van Roosbroeck
...
1921 - 1932Theofiel De Bie (Onpartijdige lijst van algemeen belang)
1933 - 1943Paul Van Roosbroeck[8] (KP)
1943 - 1944Hendrik Corten[9] (VNV, oorlogsburgemeester)
1944 - 1946Paul Van Roosbroeck (CVP)
1946 - 1958Eugeen Wouters (LP)
1959 - 1976Alfons Verbist (CVP)
1977 - 1982Carl Demolder (CVP)
1983 - 2006Diane Verbist-Vandewijngaerden (CVP / CD&V)
2007 - hedenLuc Vleugels (CD&V)

Legislatuur 2019 – 2024

Burgemeester is Luc Vleugels (CD&V). Hij leidt een coalitie bestaande uit CD&V, Open Vld, N-VA, PRO Heist en Groen. Samen vormen ze de meerderheid met 29 op 35 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel10-10-1976[10]10-10-19829-10-19889-10-19948-10-20008-10-2006[11]14-10-2012[12]14-10-2018
Stemmen / Zetels%31%31%31%33%33%33%35%35
CVP1 / CD&V-N-VA2 / CD&V348,9211744,8511548,9211745,3911835,1411432,7221329,5031324,47310
N-VA------26,971123,7410
SP1 / sp.a-Groen!2 / sp.a3 / PRO Heist418,571625,821823,821818,691713,791414,762512,163411,8834
PVV1 / VLD2 / Open Vld3-12,551310,891314,632515,582513,142410,44349,9233
AGALEV1 / Groen2--5,46115,82115,5211-3,88207,7622
PVDA1 / PVDA+2--0,6100,44100,42100,69201,27202,2310
Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2---5,5119,471313,38246,792210,6824
E.T.A.---5,3717,0125,4915,8218,012
Gr.Heist Anders-----2,5303,160-
Gemeentebelang-----17,316--
A.T.P.----0,370---
HEIST----12,74---
VU19,61616,78510,324,160----
CP9,742-------
LVP3,160-------
A&B--------1,320
Totaal stemmen2361325865268572762328144294693040931725
Opkomst %96,1394,8694,0294,9893,0493,22
Blanco en ongeldig %3,24,433,724,24,173,533,654,32

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt

Bezienswaardigheden

Voormalige pastorie
Heilig-Hartkerk
Eerstesteenlegging van de huidige T-blok van het Atheneum Hof van Riemen op 15 april 1978 door J. Ramaekers, toenmalig minister van Nationale Opvoeding.
Heistse Zwaantjes
  • De vlooienmarkt op zondagmorgen, in de volksmond ook wel de 'voddemet' genoemd ('vodden' wordt in het Heists gebruikt om oude rommel aan te duiden).
  • Het Hof van Riemen: gerestaureerde middeleeuwse hoeve, nu getransformeerd tot restaurant.
  • Heistse Berg: natuurlijke getuigenheuvel die de officiële kern is van Heist-op-den-Berg. Op de Heistse Berg vinden we onder meer de kerk van Heist-op-den-Berg, het politiekantoor, het gemeentehuis, het treinmuseum en het heemmuseum.
  • De Sint-Lambertuskerk: de kerk van de gemeente, vernoemd naar de patroonheilige. Te vinden centraal boven op de Berg, op een plein gevormd als een driehoek.
  • Het oude politiestation: een historisch bouwwerk, gebouwd op de flank van de Heistse berg. Eronder bevinden zich een celblok, dat nu ook de Schuermanskelder wordt genoemd, aangezien de beruchte dronkaard en vagebond Adriaen Schuermans er regelmatig heeft vastgezeten in afwachting van bestraffing tot schandpaal en lijfstraffen zoals geseling en brandmerk te ondergaan. De schandpaal bevindt zich nog steeds op het Kerkplein.
  • Het heemmuseum Die Swane: vertelt de historie van Heist en omstreken. Op de bovenste verdieping van het museumgebouw bevindt zich een radiomuseum.
  • Het treinmuseum: klein museum met als centraal thema de geschiedenis van het treinverkeer.
  • De schaatsbaan: een van de grootste kunstschaatsbanen in de provincie Antwerpen. Naast een recreatieve functie wordt de schaatsbaan hoofdzakelijk gebruikt als trainingsveld voor Olympia, de Heistse ijshockeyploeg.
  • De Bergstraat: de centrale winkelstraat en het economische hart van Heist-op-den-Berg, aan de voet van "den Berg". Ze herbergt winkels van allerlei ketens.
  • De Averegten: dit wandelbos is toegankelijk vanuit Hallaar en verbindt enkele deelgemeenten met elkaar. Het domein omvat ongeveer 80 hectare en heeft drie uitgestippelde wandel- en fietsroutes. In de zomer kan men de plantentuin en de bijenkasten bezoeken.
  • Cultuurcentrum Zwaneberg vlak bij de openbare bibliotheek.
  • De water- en uitkijktoren.
  • Eind augustus wordt jaarlijks het muziekfestival Hestival georganiseerd dat zo'n 10.000 bezoekers telt.

Natuur

Ondanks de groeiende bevolkingsdruk zijn er in de gemeente meerdere natuurgebieden te vinden. Het meest bekende bos in Heist is de Averegten in Hallaar. Het huidige domein heeft een grootte van ongeveer 80 hectare en staat reeds vermeld op de Ferrariskaarten uit de tweede helft van de 18de eeuw. Het landgebruik op deze plek is dus amper gewijzigd gedurende de voorbije eeuwen.

De actuele bestemming van dit natuurgebied is voornamelijk gericht op recreanten. Het is een typisch wandelbos, met drie uitgestippelde wandel- en fietsroutes. In de zomer kan men de plantentuin en de bijenkasten bezoeken.

Veel minder bekend is het natuurgebied de Goren in het gehucht Bruggeneinde. Het natuurgebied heeft een totale grootte van circa 10,5 hectare verdeeld over drie losse gebieden. Het is een ‘natte heide’ biotoop welk in Vlaanderen erg zeldzaam is geworden. Om een mooie uitgebalanceerde heidevegetatie te verkrijgen is het belangrijk het gebied te verarmen, wat in actuele omstandigheden moeilijk is door de intensieve landbouw in de omliggende percelen.[13]

Het toekomstgericht beleid bestaat er uit percelen bij aan te werven zodat de drie aparte blokken natuurgebied kunnen verenigd worden.[14] Zeldzame planten die hier gevonden kunnen worden zijn onder andere de Koningsvaren, Venusvliegenval en Zonnedauw. De Goren ligt vlak bij de Kaasstrooimolen en is van daaruit makkelijk te bereiken.

De Grote Nete, die dwars door de gemeente stroomt, is een derde belangrijke bron van natuur in de gemeente. Ze vormt zowel in Booischot als in Itegem een klein gedeelte van de gemeentegrens. Het gemeentebestuur erkent al langer het belang van deze rivier en bakende tussen de Lodijkbrug en Nieuwendijkbrug de rivier, oever en een stuk achterland af als beschermd gebied ter bevordering van de biodiversiteit. Met het Sigmaplan echter wordt de natuurwaarde vanaf 2015 verder verhoogd. Hoewel de Grote Nete zeer ver stroomopwaarts gelegen is ter hoogte van de gemeente zijn ook hier nog de invloeden van eb en vloed merkbaar, waardoor dit dus in het Sigmaplan past. De bedoeling is om een gebied van 1300 hectare direct rondom de rivier een bestemmingswijziging te geven. Het overgrote gedeelte hiervan zal op het grondgebied van Heist-op-den-Berg gerealiseerd worden. De oorspronkelijke riviervallei zal hersteld worden, de dijken worden verlaagd waardoor het rivierwater zich makkelijker verspreidt en opnieuw drasland gecreëerd wordt. Net zoals de natte heide ontstaat hierdoor een biotoop die zeldzaam was geworden in Vlaanderen.[15]

Ook de monding van de Wimp krijgt een milieuvriendelijkere inrichting. De huidige afsluitdijk met terugslagklepsysteem zal op termijn vervangen worden door een natuurlijke riviermonding, waardoor transport van nutriënten en leven opnieuw in twee richtingen mogelijk wordt. Zo vormt de Wimp en Grote Nete opnieuw één geheel, tenminste tot aan de stuw van de Herlaermolen in Herenthout.

Mobiliteit

Fiets

Lokaal
De snelle fietsverbindingen tussen de deelgemeenten komen grotendeels overeen met het economisch netwerk dat reeds in het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan van 2000 werd opgesteld. Onderstaande tabel is indicatief om een idee te geven van enkele routes en de actuele kwaliteit ervan (november 2019). Deze routes zijn minder of niet geschikt als recreatieve route. Bovendien zijn sommige wegen nog niet fietsvriendelijk naar de normen van vandaag. Er wordt daarnaast sterk ingezet op de vele trage wegen die de gemeente rijk is.

Traject Route Afstand (km) Bestrating Staat Opmerkingen
Heist - Hallaar - Itegem Leopoldlei - L. Carréstraat - Hallaarstraat 3,3 Asfalt (50%) - beton (25%) - (beton)klinkers (25%) Goed. Uitstekend waar geasfalteerd Tussen kruispunten Nieuwendijk en Hopvelden geasfalteerd in 2018 en 2019.
Heist - Bruggeneinde - Wiekevorst Herentalsesteenweg - Wiekevorstsesteenweg - Pompoenstraat - Louis Van Bauwelstraat 6,5 Beton (90%), asfalt (10%) Slecht. Uitstekend waar geasfalteerd. Tussen kruispunt Engelenweg en Wiekevorst-centrum geasfalteerd in 2019.
Heist - Heist-Goor - Schriek Lostraat - Heist-Goorstraat - Pastoor Mellaertsstraat - Bredestraat - Leo Kempenaersstraat 6,6 Asfalt (66%) - beton(klinkers) (25%) - beton (9%) Uitstekend Een groot deel van de route geasfalteerd tussen 2018 en 2019. De Bredestraat is zeer fietsvriendelijk.
Heist - Booischot Oude Godstraat - Westerlosesteenweg (N15) 4,9 (Beton)klinkers (60%), beton (40%) Slecht. Goed waar beklinkerd. /
Itegem - Wiekevorst Karel Govaertsstraat - Krombeekweg - Itegemseweg 5,0 Beton (70%), (beton)klinkers (28%), asfalt (2%) Zeer goed. Slecht waar beklinkerd /

Bovenlokaal
De fietsostrade F104 (Aarschot - Lier) loopt dwars door de gemeente over het grondgebied van Booischot, Heist-op-den-Berg via Zonderschot en het station; en Itegem. Deze verbinding is nog niet operationeel. De fietssnelweg F106 (Aarschot - Herentals die wel volledig befietsbaar is ligt in vogelvlucht op respectievelijk drie en twee kilometer afstand van het centrum van Booischot en Wiekevorst.

Bus

De deelgemeenten en hoofdkern zijn allemaal aangesloten op één of meerdere streeklijnen van De Lijn. Ondanks deze overvloed aan streeklijnen is het moeilijk om in de gemeente zelf met het openbaar vervoer vlot alle deelgemeenten te bereiken.

Trein

Vanuit Station Heist-op-den-Berg vertrekt tijdens weekdagen één keer per uur een L trein naar Aarschot en Leuven. Zowel tijdens de week als het weekend is er eveneens om het uur een IC trein naar Lier en Antwerpen. Tijdens het weekend wordt de trein naar Leuven vervangen door een trein naar Hasselt en Luik.

Het station van deelgemeente Booischot wordt enkel bediend door de L trein richting Aarschot en Leuven.

Cultuur

Bibliotheekbus

Dialect

Bijna elke deelgemeente heeft een soort van eigen dialect. Ze behoren allemaal tot het Brabants. Het verschil tussen de dorpen in de gemeente is klein tot matig, het zijn eerder de klanken bij de uitspraak van woorden die verschillen dan de woordenschat zelf.

In de volksmond noemen de Heistenaren hun gemeente Hest.

Wapenschild

In 2008 werd het logo van de gemeente (de bekende Heistse Zwaan, te zien bovenaan deze Wiki-pagina) veranderd. Dit leidde tot protest van inwoners, die huidig CD&V-burgemeester Luc Vleugels bij wijze van ludiek protest een echte zwaan cadeau gaven.

Evenementen

Sport

Bekende inwoners

Geboren in Heist-op-den-Berg

Wonend in Heist-op-den-Berg

  • Atelaw Bekele (1987°): atleet, Europees kampioen veldlopen 2011.
  • Gaston Durnez (1928°) (Itegem): dichter, schrijver, journalist
  • Cas Goossens (1937°) (Itegem)
  • Rik Torfs (1956°): professor Kerkelijk Recht en voormalige rector KU Leuven, ook bekend van tv-programma's als 'De slimste mens' op Eén.
  • Willy Van Woensel (1936°): kunstschilder

Galerij

Zie de categorie Heist-op-den-Berg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.