Charleroi

Charleroi heette oorspronkelijk Charnoy. De Spanjaarden maakten van dit dorpje een belangrijke vesting en hernoemden die in 1666 tot Charleroi, naar koning Karel II. Dit komt tot uitdrukking in de Latijnse term Caroloregium en het Franse bijvoeglijk naamwoord dat bij de stad hoort, carolorégien. Dit is ook de naam die aan de inwoners van de stad wordt gegeven, soms afgekort tot Carolos.

Doordat Charleroi lang een onaanzienlijke plaats was en niet onmiddellijk aan de taalgrens ligt, heeft het geen historische Nederlandse naam ontwikkeld. De zogezegd Nederlandse benaming Karelskoning is een neologisme, uitgevonden en geïntroduceerd door een Belgisch radioprogramma. In de praktijk wordt deze naam niet gebruikt. Vlamingen duiden de inwoners van Charleroi soms aan met Karolingers, maar met de Karolingen bestaat geen enkele historische relatie.

In de Romeinse tijd was het gebied van de gemeente reeds bewoond getuige de Tumulus van Marcinelle. Charleroi bestaat slechts vanaf 1664. Tevoren bestond er een klein dorpje Charnoy. Het gebied van Charleroi was gedurende de hele Middeleeuwen en Nieuwe Tijd (en na de stichting van Charleroi) deel van het graafschap Namen[2]. De streek van Charnoy/Charleroi was voor het graafschap Namen hun hoogst gelegen gebied op de rivier de Samber. Verder stroomopwaarts op de Samber (Thuin) en aan de rechteroever van de Samber heerste de prins-bisschop van Luik.

Charleroi was in de late 17e eeuw en eerste helft van de 18e eeuw een van de vestingsteden die deel uitmaakten van de Nederlandse vestingsbarrière in de Zuidelijke Nederlanden. Na de Vrede van de Pyreneeën (1659) schoof de grens tussen het koninkrijk Frankrijk en de Spaanse Nederlanden immers gevoelig naar het noorden op. Een aantal vestingsteden zoals Kamerijk en Avesnes behoorden voortaan tot Frankrijk. De Spaanse gouverneur van de Zuidelijke Nederlanden, Francisco de Castel Rodrigo, vond het raadzaam een nieuwe vestingstad te bouwen om Brussel te verdedigen. Zijn keuze viel op het dorpje Charnoy, goed gelegen aan de linkeroever van de Samber[3]. De nieuwe stad kreeg de naam van de Spaanse koning Karel II. Het centrale plein van Charleroi voor het stadhuis met het belfort alsook de Sint-Christoffelkerk is genoemd naar Karel II. Nederlandse troepen verbleven er vervolgens in het kader van Barrièreverdragen.

Tijdens het Frans bestuur in de Nederlanden werd de band tussen Charleroi en (het graafschap) Namen doorgeknipt. Charleroi behoorde tot het nieuwe Franse departement Jemappes, wat later de provincie Henegouwen werd. Dit was het werk van burgemeester Quevreux.

Ten tijde van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden werd Charleroi een bouwwerf (1816-1821). De oude vesting, nog gebouwd door Spanjaarden en nadien door Fransen, werd aanzienlijk vergroot. Charleroi werd een belangrijke vestingsstad om een Franse invasie tegen te houden. Oortmijn tekende de plannen van deze omvangrijke fortificaties. Generaal Krayenhoff legde de eerste steen. Hij was verantwoordelijk voor de bouwwerken doch geraakte later in opspraak.

In de jaren 1867-1871 werden de vestingmuren van het Nederlandse fort gesloopt. Deze zware afbraakwerken leidden naar talrijke bouwgronden waaraan een tekort was in de stad.[4]

De huidige gemeente ontstond tijdens de gemeentelijke herindeling van 1977 uit de fusie van Charleroi met 14 omliggende gemeenten. Hoewel meerdere deelgemeenten zoals Jumet een stuk meer inwoners telden in 1977, werd Charleroi bij de fusie toch de nieuwe hoofdgemeente.

Een stafkaart van 1933, waar de talrijke spoorlijnen en buurtspoorlijnen te zien zijn.

Charleroi, eens een belangrijk industrieel centrum (koolmijnen en staalindustrie), is nu vooral een stad van vergane glorie, met de bijhorende sociale problemen (hoge werkloosheid- en criminaliteitscijfers). Overal zijn er resten (terrils, gebouwen) zichtbaar waardoor Charleroi en de regio nog steeds bekendstaat als Le Pays Noir, en geassocieerd wordt met mijnen. In de deelgemeente Marcinelle vond in 1956 de grootste mijnramp uit de Belgische geschiedenis plaats in de mijn Bois du Cazier. 262 mijnwerkers kwamen om, voornamelijk Italianen (na W.O.II massaal als gastarbeiders ingehuurd) en Vlamingen. Sinds kort zijn de oude mijngebouwen ingericht als museum en herdenkingssite. De mijnbouw is ondertussen verleden tijd, de staalindustrie nog slechts een schim van vroeger, ACEC (elektromechaniek), begin jaren 60 qua omzet nog zo groot als Philips, bestaat niet langer. Chemie (Solvay) en glas (AGC Glass Europe) blijven nog overeind.

Met forse subsidies (onder andere 750 miljoen euro van de Europese Unie voor de provincie Henegouwen) probeert het Waals Gewest het tij te keren, door nieuwe bedrijven aan te trekken. Zo kent de luchthaven van Charleroi (deelgemeente Gosselies) die jarenlang een sluimerend bestaan leidde, sinds 2001 toen de goedkope luchtvaartmaatschappij Ryanair er neerstreek, als "Brussels-South Charleroi Airport" een forse toename van het aantal reizigers (meer dan 6 miljoen in 2012). De subsidies die Ryanair ontving van de Waalse Gewestregering werden door de Europese Unie ondertussen echter beschouwd als concurrentieverstorend, en Ryanair moest de miljoenen euro's terugstorten aan de Waalse overheid, in beroep (2008) werd deze uitspraak om procedurele redenen echter vernietigd en ging Ryanair vrijuit. Rond de luchthaven die in 2008 een nieuwe grote terminal in gebruik nam is ondertussen ook het bedrijfs- en wetenschapspark Aéropole tot stand gekomen dat zich toespitst op hoogtechnologische bedrijven en onder andere een aantal spin-off bedrijven van de ULB en UCLouvain herbergt.

Bijzonder is dat Charleroi geen eigen universiteit bezit. Dit leidt ertoe dat veel leerlingen na het middelbaar onderwijs de stad verlaten om elders een studie te volgen. In de stad vindt men sinds 1966 wel de UCLouvain Charleroi, een afdeling van de Université catholique de Louvain, gevestigd op twee campussen: de Maison Georges Lemaître in het centrum en een campus van de Louvain School of Management in Montignies-sur-Sambre. De stad telt echter instellingen van de Universiteit van Bergen en de Université libre de Bruxelles, en de Centre Universitaire de Charleroi (een instelling voor volwassenenonderwijs), de paramedische afdelingen Institut Pédagogique et Social de Marcinelle (IPSMa) en Institut Provincial de Kinésithérapie de Nursing et d'Ergothérapie (IPKNE) van de hogeschool Haute École Provinciale de Charleroi/Université du Travail (HEPCUT), en de IESCA van de Haute École Catholique Charleroi-Europe.

De Samber en de huizen aan de Quai de Brabant (Brabantkaai) bij het station Charleroi-Zuid

Rond de agglomeratie loopt een ringweg, de autosnelweg R3, die samen met de A15/E42 een volledige ring om de stad vormt. In het stadscentrum loopt nog een volledige ring, namelijk de R9. Opmerkelijk aan "la Petite Ceinture" is dat deze slechts uit één rijrichting bestaat, en op deze wijze in tegenwijzerzin een ring omheen de stadskern vormt.

Verder is Charleroi, en dan met name het station Charleroi-Zuid, een belangrijk spoorwegknooppunt. O.a. de doorgaande Intercity van Luik naar Rijsel stopt er.

In Gosselies ligt de luchthaven van Charleroi, officieel "Brussels South Charleroi Airport".

Sinds de onafhankelijkheid van België in 1830 en tot de gemeentefusies van 1977 werd Charleroi bijna uitsluitend geleid door burgemeesters van liberale signatuur. Door de fusies verwaterde het gewicht van de kernstad ten voordele van de sterk geïndustrialiseerde randgemeenten waar traditioneel de PS de plak zwaaide. Dit leidde bij de gemeenteraadsverkiezingen in 1976 tot een absolute meerderheid voor de PS in de nieuwe gemeenteraad. Deze hegemonie zou pas doorbroken worden bij de verkiezingen van 2006 nadat verschillende PS-gemeenteraadsleden en -ambtenaren waaronder burgemeester Jacques Van Gompel in opspraak waren gekomen en gerechtelijk vervolgd werden. Na de verkiezingen van 2006 verloor de partij zwaar en verloor het zijn absolute meerderheid. De PS bleef echter de grootste partij en er kwam opnieuw een PS-burgemeester, die echter al snel tot aftreden gedwongen werd. De volgende burgemeester was de compromisfiguur Jean-Jacques Viseur van de CdH, die het om gezondheidsredenen voortijdig opgaf. Pas met de benoeming van PS-boegbeeld Paul Magnette na de verkiezingen van oktober 2012, waarbij de PS de absolute meerderheid heroverde lijkt de politieke situatie zich opnieuw te stabiliseren. Ondanks het heroveren van de absolute meerderheid koos Magnette voor een coalitie met MR en CdH.

De stad is de thuisbasis van twee voetbalclubs uit de hoogste afdelingen: Sporting Charleroi uit de Eerste klasse en ROC de Charleroi-Marchienne (of Olympic Charleroi). De clubs spelen hun thuiswedstrijden in respectievelijk het Stade du Pays de Charleroi en het Stade de la Neuville. Aanvankelijk was Olympic de grootste club van de stad, zij speelden van 1937 tot 1963 met slechts één seizoen onderbreking in de hoogste afdeling en werd één keer vicekampioen. Het laatste seizoen in de hoogste klasse dateert van 1974/75. Vanaf de jaren tachtig tot 2012 was de club voornamelijk actief in de derde klasse, daarna zakte de club weg door financiële problemen. Sporting speelde in 1947 voor het eerst in de hoogste afdeling en werd in 1969 vicekampioen. Sinds 1985 is de club, met uitzondering van seizoen 2011/12, een vaste waarde in de hoogste afdeling.

In het futsal behaalde Action 21 Charleroi tien nationale titels en een Europese beker. In de Eerste klasse van het Belgische basketbal heeft de stad Spirou Charleroi. In het tafeltennis behaalde La Villette Charleroi meer dan 30 landstitels. De club werd ook meermalen Europees clubkampioen.

Hoewel de stad zich grotendeels in een industriële omgeving bevindt is er in het Zuiden een groot bos, het "Bois du Prince". Veel vroegere terrils zijn ondertussen bebost en ingericht als park en natuurgebied. Een voorbeeld daarvan is "Les Piges" waar voor het premetro project een tunnel doorheen de kunstmatige heuvel is gegraven.

Als gevolg van de gemeentefusies van 1977 werd Charleroi naar inwoners de tweede stad van Wallonië direct na Luik. Kort daarop zou het zelfs de grootste worden, wat het tot op heden nog steeds is. Opmerkelijk hierbij is dat door de fusie het inwoneraantal ongeveer vertienvoudigde en dat de kernstad Charleroi op het ogenblik van de fusie minder inwoners telde (ongeveer 21.000) dan twee van de andere deelgemeenten, namelijk Jumet en Marcinelle.

Zoals in de andere voormalige Waalse steenkoolbekkens (Borinage, Centrum, Luik) is er in Charleroi een grote groep inwoners van Italiaanse afkomst als gevolg van de immigratiegolf na de Tweede Wereldoorlog. Eerder waren ook al vele Vlamingen hen voorafgegaan, zodat ook Vlaamse familienamen er niet ongewoon zijn.

De toename van de bevolking in de stad (kernstad inclusief deelgemeenten) situeert zich vooral in de tweede helft van de 19de eeuw, wanneer het inwoneraantal op 50 jaar tijd verviervoudigde van ongeveer 55.000 in 1846 naar net geen 200.000 in 1900 als gevolg van de enorme industriële ontwikkeling die de regio dan doormaakte. Deze groei zette zich daarna vertraagd door tot 1930 wanneer de bevolking piekte rond de 245.000 inwoners. Door de economische achteruitgang ten gevolge van de mijnsluitingen en de crisis in de siderurgie (staalindustrie) die zich doorzette vanaf de jaren zeventig van de 20ste eeuw, liep de bevolking terug tot net boven de 200.000 in het jaar 2000, waarna het inwoneraantal vrijwel stabiel blijft.

• Bron:NIS
• 1977: fusie van de Belgische gemeentes

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

• Casarano (Italië)
• Donetsk (Oekraïne)
• Follonica (Italië)
• Himeji (Japan)
• Hirson (Frankrijk)
• Manoppello (Italië)
• Pittsburgh (Verenigde Staten)
• Saint-Junien (Frankrijk) - samenwerking met Jumet
• Schramberg (Duitsland)
• Sélestat (Frankrijk)
• Waldkirch (Duitsland)

• De Romeinse cijfers in de naam CaroLoregIUM fUnDatUr - letterlijke betekenis = Charleroi is gesticht - vormen een chronogram: C + L + I + U + M + U + D + U = 1666.

• Lijst van beschermd erfgoed in Charleroi
• Musée de la photographie (Charleroi)
• Begraafplaats van Charleroi
• Charleroi (Pennsylvania): deze Amerikaanse plaats werd eind 19e eeuw naar Charleroi genoemd, er woonden daar toen veel Belgische immigranten

• Website van de gemeente

Zie de categorie Charleroi van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de stad Charleroi
Deelgemeenten: Charleroi · Couillet · Dampremy · Gilly · Gosselies · Goutroux · Jumet · Lodelinsart · Marchienne-au-Pont · Marcinelle · Monceau-sur-Sambre · Mont-sur-Marchienne · Montignies-sur-Sambre · Ransart · Roux Belgische gemeenten · Arrondissement Charleroi · Henegouwen · Wallonië

Gemeenten in de provincie Henegouwen

Aat · Aiseau-Presles · Anderlues · Antoing · Beaumont · Belœil · Bergen · Bernissart · Binche · Boussu · Brugelette · Brunehaut · Celles · Chapelle-lez-Herlaimont · Charleroi · Châtelet · Chièvres · Chimay · Colfontaine · Courcelles · Doornik · Dour · Écaussinnes · Edingen · Elzele · Erquelinnes · Estinnes · Farciennes · Fleurus · Fontaine-l'Évêque · Frameries · Frasnes-lez-Anvaing · Froidchapelle · Gerpinnes · 's-Gravenbrakel · Ham-sur-Heure-Nalinnes · Hensies · Honnelles · Jurbeke · Komen-Waasten · La Louvière · Le Rœulx · Lens · Les Bons Villers · Lessen · Leuze-en-Hainaut · Lobbes · Manage · Merbes-le-Château · Moeskroen · Momignies · Mont-de-l'Enclus · Montigny-le-Tilleul · Morlanwelz · Opzullik · Pecq · Péruwelz · Pont-à-Celles · Quaregnon · Quévy · Quiévrain · Rumes · Saint-Ghislain · Seneffe · Sivry-Rance · Steenput · Thuin · Vloesberg · Zinnik België: Provincies · Gemeenten