Ieper

Ieperse vestingen

Ieper 1581-1588, Braun en Hogenberg

Oude vermeldingen van Ieper gaan terug tot de 11de eeuw als "Iprensis" en "Ipera". De naam zou afkomstig zijn van het riviertje de Ieperlee, vroeger Ieper genoemd. Reeds vroeger zou zich hier een domein en bedehuis bevonden hebben. De Ieperlee vormde een waterweg in noordelijk richting, naar de zee. De ontwikkeling van de stad wordt daarna toegeschreven aan Boudewijn V van Vlaanderen en het beleid van stadsstichting. De rechtlijnige straten en het dambordpatroon, vooral in het zuidelijk deel, wijzen op deze stichting. Het oude uitbatingscentrum ontwikkelde zich verder in de loop van de eeuw met de inrichting van een grafelijk castrum. Ten oosten bevond zich het forum of markt, ten noorden de Sint-Maartenskerk.

In noord-zuidrichting liep de weg Brugge, Torhout, Ieper, Mesen, Rijsel. De handel nam toe en de stad ontwikkelde zich verder. Zo kwamen er in de 12de eeuw met de Sint-Pieterskerk, Sint-Jacobskerk en de Onze-Lieve-Vrouw ten Brielenkerk nieuwe parochiekerken bij. De Sint-Maartenskerk was uitgegroeid tot een zetel van een kapittel van kanunniken. In de loop van de eeuw bouwde de graaf van Vlaanderen een nieuwe burcht ten zuidwesten van de stad, het Zaalhof. Ieper herbergde de zetel van de Kasselrij Ieper, maar viel in 1116 wel buiten de jurisdictie met landbouwkarakter. De stad werd nu van het omliggende land afgescheiden door stadsversterkingen en rond 1170 werden door Filips van de Elzas stadsrechten toegekend. Op het einde van de 12de eeuw werd het Onze-Lieve-Vrouwgasthuis opgericht en buiten de stadsmuren ontstond het Leprozenhuis of Godshuis der Hoge Zieken.

Ieper kende nu een bloeiperiode en speelde als derde stad van Vlaanderen (na Gent en Brugge) een belangrijke rol als stad van het graafschap Vlaanderen. Lakens uit Ieper waren in de vroege 12e eeuw terug te vinden op de jaarmarkt van het Russische Novgorod (ten zuiden van Sint-Petersburg). In 1241 vond in Ieper een grote stadsbrand plaats. De lakenindustrie kende rond 1250 een belangrijke opbloei in de stad. De stad breidde zich verder uit en er ontstonden nieuwe parochiekerken, ook buiten de 12de-eeuwse vesting, namelijk de Sint-Janskerk, de Sint-Niklaaskerk, de Sint-Michielskerk en de Heilige Kruiskerk. De stadskern werd verruimd en de nieuwe buitenwijken werden met nieuwe omheiningen en wallen opgenomen in de stadsversterking. In de 13de eeuw telde de versterking zo negen poorten, namelijk de Torhoutpoort in het noordoosten, de Hangwaertpoort (latere Menenpoort) in het oosten, de Komenpoort in het zuidoosten, de Mesen- of Rijselpoort in het zuiden, de Tempelpoort in het zuidwesten, de Boterpoort in het westen, de Elveringepoort in het noordwesten met rechts een kleine Steendampoort en de Boezinge- of Diksmuidepoort in het noorden. Van de Torhoutpoort, over de markt, naar de Rijselpoort liep de verkeersas Brugge-Ieper-Mesen. In de loop van de 13de eeuw werd de Sint-Maartenskerk uitgebreid en werd de Lakenhalle van Ieper met zijn belfort gebouwd, net als het Vleeshuis en verschillende patriciërshuizen. In de loop van de 13de eeuw kende Vlaanderen wel enkele handelsconflicten met Engeland, en door het gebrek aan wol kende men economische moeilijkheden. In die tijd ontstonden verschillende liefdadigheidsinstellingen ten behoeve van de armen en werklozen, zoals het Sint-Catharinagodshuis, het Sint-Jansgodshuis, het Bellegodshuis en het Sint-Thomasgasthuis buiten de stad. De stedelingen waren betrokken bij alle belangrijke verdragen en veldslagen zoals de Guldensporenslag, de Slag bij Pevelenberg, de Vrede van Melun en de Slag bij Kassel.

In de loop van de 14de eeuw bleef de economische toestand moeilijk. De stad telde toen zo'n 28.000 inwoners. In de jaren 1320 werden Ieper ook getroffen door de volksopstand van Nicolaas Zannekin. In die periode werden de buitenste arbeiderswijken in de stadsversterking opgenomen. In 1332 herstelde men de vroegere 13de-eeuwse vesten, zodat de stad een tijd een dubbele verdediging had. De buiten vesten en enkele van de buitenste wijken met de Sint-Michielskerk en de Heilige Kruiskerk werden verwoest tijdens een beleg in 1383, waarna die buitenste vesten niet meer werden hersteld. Begin deze eeuw werd het godshuis Onze-Lieve-vrouw van Nazareth opgericht.

Ieper en omgeving, 17de eeuw

Het economisch verval zette zich verder in de 15de en 16de eeuw door en de bevolking daalde tot zo'n 11.000 inwoners begin 15e eeuw. In 1559 werd de stad zetel van het nieuwe bisdom Ieper, een van de drie opvolgers van het vernietigde Terwaan. De Sint-Maartenskerk werd kathedraal. In die periode kende het calvinisme in en om Ieper een grote en groeiende aanhang. Bisschop Martinus Riethovius reageerde langs de lijnen van de contrareformatie en richtte in 1565 het eerste seminarie van de Nederlanden op, maar kon niet beletten dat in 1566 de Beeldenstorm uitbrak, met de Ieperse hagenpreker Sebastiaan Matte als een van de voornaamste aanstokers. Ondanks het verbannen en ombrengen van duizenden protestanten grepen de calvinisten in 1578 de macht vanuit Gent. Hun 'Ieperse republiek' duurde tot de stad in april 1584 werd ingenomen door Alexander Farnese, die de protestanten een vrije aftocht liet. Veel Ieperlingen trokken naar het noorden. Na de overwinning van het katholieke centrale gezag opende in de Montstraat een jezuïetencollege (1585), met als eerste rector pater Antoine Du Carne. De stadsversterkingen werden verbeterd, onder meer met ravelijnen in het noordoosten, waarbij de Onze-Lieve-Vrouw ten Brielenkerk en de Sint-Janskerk werden afgebroken.

Begin 17de eeuw kende Ieper een rustperiode. De bevolking groeide weer aan en er werd veel gebouwd. In de 17de en 18de eeuw fungeerde Ieper meestal als grensstad. Ieper was in handen van de Spanjaarden tot het op 25 maart 1678 door de Franse troepen van Lodewijk XIV werd veroverd. Bij de Vrede van Nijmegen kwam het in Frans bezit. Lodewijks architect Vauban voorzag Ieper van nieuwe verdedigingswerken.

In 1697 kwam Ieper bij de Vrede van Rijswijk weer in Spaanse handen. Na de Spaanse Successieoorlog ging de stad in 1713 over Oostenrijkse handen, net als de rest van de Zuidelijke Nederlanden. De stad werd daarbij een van de barrièresteden, waarin de Nederlandse Republiek troepen mocht legeren. Dit duurde tot de Oostenrijkse Successieoorlog 1740-1748, toen de barrière tegen de Fransen niet erg effectief bleek en daarop het Barrièreverdrag in 1748 werd opgezegd. De Oostenrijkse keizer Jozef II besloot in 1782 de vestingen af te breken, zodat de Fransen tijdens de Eerste Coalitieoorlog in 1794 Ieper gemakkelijk konden innemen.

Verwoesting van Ieper

Tijdens de volledige duur van de Eerste Wereldoorlog was de stad aan drie zijden omringd door Duitse troepen, door de Britse verdedigers werd deze boog in het front de Ypres Salient genoemd. Eenzelfde situatie deed zich eveneens voor, verder naar het zuidoosten, bij de Franse stad Verdun.

De Duitsers slaagden er niet in de stad te veroveren. De Duitse cavalerie had - nog voor de gevechten begonnen rond Ieper - de stad kunnen binnendringen en doortrekken; deze veldtocht duurde maar enkele dagen. Ondanks een aantal groots opgezette veldslagen die aan 500.000 soldaten het leven kostten bleef Ieper uit handen van de Duitsers.

Op 21 oktober 1914 begon de Eerste Slag om Ieper. Het 26e Duitse reservekorps stond tegenover Franse en Britse troepen. Om zes uur vielen de Duitsers aan, maar ze verloren al gauw de strijd. De Duitse soldaten probeerden het later nog twee maal, maar zonder succes. Op 22 november 1914 besloot het Duitse Oppercommando het offensief te staken.

De Tweede Slag om Ieper begon op 14 april 1915 rond Hill 60. Het waren opnieuw de Duitsers die het opnamen tegen de Fransen en Britten. Deze slag staat vooral bekend omdat er voor het eerst chloorgas werd gebruikt nabij Ieper. De Duitsers maakten gebruik van gifgas op 22 april 1915. Later is door de Duitsers ook mosterdgas gebruikt. Het kreeg zo de benaming yperiet omdat het hier voor het eerst op grote schaal werd ingezet.

Op 31 juli 1917 begon de Derde Slag om Ieper. De Britse veldmaarschalk Douglas Haig wilde uitbreken en de Duitsers de genadestoot toebrengen. De slag zelf werd gestreden tot 10 november 1917. Men noemt deze slag ook wel de Slag om Passendale, naar het dorp nabij Zonnebeke. Dit dorp werd geheel verwoest.

Op 18 maart 1918 werd de Vierde en laatste Slag om Ieper gestreden. Na deze laatste slag was de stad Ieper geheel verwoest. Op 28 september 1918 verlieten de Duitsers Langemark. Ruim zes weken later, op 11 november 1918 om elf uur in de ochtend was de oorlog officieel afgelopen.

Ieper in 1919

De stad Ieper werd echter geheel verwoest. Na de oorlog gingen, vooral bij de Britten, stemmen op om de stad niet weer op te bouwen maar zo te laten liggen, als macaber gedenkteken. Churchill zei hierover: Ik zou alle ruïnes van Ieper willen behouden: er bestaat in de hele wereld geen heiliger plaats voor het Britse volk.[1] Toch werd de stad weer teruggebracht in de vooroorlogse staat, grotendeels met geld van de Duitse herstelbetalingen. De wederopbouw, onder leiding van architect Jules Coomans duurde meer dan veertig jaar. Ieper speelt een belangrijke rol bij herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog en wordt - met name door Britten - ook wel gezien als middelpunt van herdenkingen van deze oorlog. De velden rond de stad zijn bezaaid met meer dan 170, goed onderhouden, begraafplaatsen.

6 september 1944, Ieper wordt door de 10 regiment Jagers te paard, tankregiment uit de Poolse Eerste Pantserdivisie van generaal Maczek, bevrijd.

Op 6 september 1944 werd Ieper bevrijd door het 10e regiment Jagers te paard, tankregiment uit de 1e Pantserdivisie (Polen) van generaal Maczek die vanuit Poperinge de stad binnenvielen.

• In Flanders Fields Museum, in de Lakenhallen
• Stedelijk Museum, ondergebracht in het Sint-Jansgodshuis
• Stedelijk Onderwijsmuseum in de Sint-Niklaaskerk
• Museum Godshuis Belle, ondergebracht in het Bellegodshuis
• Hotel-Museum A. Merghelynck

Cultureel Centrum 'Het Perron'

Ieper heeft een eigen cultureel centrum dat in 2011 een nieuwe locatie vond nabij het station. Het gebouw, dat de naam 'Het Perron' meekreeg, bevat een grote theaterzaal met 540 zitjes, een polyvalente zaal, repetitieruimtes en vergaderzalen. Ook het JOC kreeg hier meteen een nieuwe stek samen met een nieuwe concertzaal met zo'n 500 staanplaatsen.

De grotere winkelketens zijn niet gevestigd in Ieper, al kent de binnenstad een goede mix van speciaalzaken en kleinere winkelketens, zodat de stad zich toch kan profileren als ‘inkoopstad’. Zowat alle toegangswegen naar de stad zijn winkelstraten, met als belangrijkste de Boterstraat. Langs de rand van de stad bevinden er zich twee winkelcentra: nabij de Rijselpoort en langs de Haiglaan. Jaarlijkse winkelevenementen zijn onder andere de Dolle Dagen in juni, de Tooghedagen in september, de laatavondopeningen en de Kerstmarkt. De wekelijkse markt gaat door op zaterdagvoormiddag op de Grote Markt. Indien het plein door een activiteit niet beschikbaar is wordt de markt verhuisd naar het Esplanadeplein.

Specialiteiten van de stad zijn onder andere het Iepers Tapjesvlees, de Senateurtaart, het Ieperse Beschuit, de Kattenklauw, de Cockerulle Cake en Terrine van Hondshaai.

• De Kattenstoet, een driejaarlijkse stoet.
• De Gevleugelde Stad Ieper, internationaal promotiefestival voor straattheater, tweede weekend van april.
• De Rally van Ieper, het grootste rallyevenement in België, eind juni.
• De Muzikale Dinsdagen, gratis openluchtoptredens tijdens de zomermaanden.
• Het Ieperfest, een hardcore-festival in augustus.

• 
  Kattenstoet
• 
  Kattenstoet
• 
  Kattenstoet
• 
  Last Post

Op maandag 7 januari 2019 werd de nieuwe gemeenteraad geïnstalleerd. Het College van Burgemeester en Schepenen bestaat uit 8 leden: de Burgemeester, 6 Schepenen en de OCMW-voorzitter. De gemeenteraad bestaat uit 31 gemeenteraadsleden. De coalitie Open Ieper - sp.a - N-VA bezit met 16 raadsleden de absolute meerderheid in de Ieperse gemeenteraad. Tot de oppositie behoren CD&V, Vlaams Belang en GROEN met respectievelijk 10, 2 en 2 raadsleden. De gemeenteraad vergadert iedere eerste maandag van de maand om 19.30 uur in de raadzaal van het stadhuis behalve in januari en augustus.De vergaderingen van de gemeenteraad zijn openbaar, behalve als het over personen gaat. Je mag de openbare vergaderingen bijwonen maar je mag niet tussenkomen.

Burgemeester is Emmily Talpe van Open Ieper. Open Ieper, s.pa en N-VA hebben de meerderheid met 17 op 31 zetels.

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*)1988: BOBO 1994: BOBO 2000: BED, S.O.S. 2012: IeperVoorIedereen!

Ieper telt zeven scholen voor secundair onderwijs, waarvan de vijf katholieke scholen zich gegroepeerd hebben in de Sint-Maartensscholen. Deze groep bevat het College (vroeger: Sint-Vincentius college), de Heilige Familie, het VTI, Immaculata en het Lyceum Onze-Lieve-Vrouw-ter-Nieuwe-Plant. Aan deze scholengemeenschap is ook een internaat gekoppeld. Daarnaast telt de stad samen met de deelgemeentes heel wat basisscholen, zoals bijvoorbeeld de VLAM. In de Oudstrijderslaan is ook een Steinerschool gevestigd.

Sinds 2009 is de stedelijke bibliotheek volledig vernieuwd en kreeg het samen met de twee kunstacademies en het stadsarchief een nieuw onderdak op de voormalige Picanol-site die herdoopt werd tot de 'Neerstad'.

Het ziekenhuis van Ieper is sinds enkele jaren een fusieziekenhuis van drie kleinere ziekenhuizen die verspreid liggen in de regio Ieper - Poperinge. Sinds 2007 zijn alle activiteiten gecentraliseerd op één campus in deelgemeente Sint-Jan. Hier werd een nieuwbouw opgetrokken om deze centralisatie te realiseren. Het ziekenhuis heet nu voluit 'Regionaal ziekenhuis Jan Yperman'.

Naast privé-infrastructuur en sportaccommodaties van scholen vindt men in de stad ook heel wat stedelijke infrastructuur. Deze is vooral gesitueerd langs de Leopold III-laan. Hier vindt men het stedelijk zwembad, twee sporthallen met een turnzaal, squashzaal, polyvalente zalen en gevechtssportzalen, en de vernieuwde atletiekpiste. Ook in deelgemeente Vlamertinge bevindt er zich een sporthal. Even verderop vindt men dan het nieuwe voetbalstadion, het Crackstadion. Langsheen de vestingen bevinden zich ten slotte twee tennisterreinen.

In het basketbal speelde Athlon Ieper jarenlang in Eerste Klasse, maar deze club verdween in het begin van de 21ste eeuw na een faillissement. De eerste club werd daarna Melco Racing Ieper, die aantreedt in tweede nationale. Iebac Ieper speelt dan weer in de Provinciale afdelingen. In het vrouwenbasketbal speelt Blue Cats Ieper in de hoogste afdeling.

Voetbalclub KVK Ieper was aangesloten bij de KBVB en speelde er in de nationale reeksen. De club ontstond in 1974 uit de fusie van Cercle Ieper, een van de oudere clubs van het land, en White Star Ieper. Beide clubs hadden al enkele seizoenen in de nationale reeksen gespeeld. Sinds juli 2013 is KVK Ieper samen met BS Poperinge gefusioneerd als KVK Westhoek en voetballen ze bij de 2de Amateurs.

De Stad Ieper wordt vaak aangedaan in de Vlaamse voorjaarkoers Gent-Wevelgem, zo passeerde de wedstrijd van 1945 tot en met 1991 ononderbroken door Ieper. Van 2013 deed ze 5 jaar lang het centrum van Ieper aan ter herdenking van 100 jaar Eerste Wereldoorlog (2014-2018). Vanaf 2020 zal Ieper voor zes jaar de nieuwe startplaats van Gent-Wevelgem worden.

Op 9 juli 2014 werd in Ieper de start van de 5e etappe van de Tour de France gegeven.

Ieper is jaarlijks de locatie van het grootste rallyevenement van België dat deel uitmaakt van het Belgische kampioenschap BRC, het Britse kampioenschap Prestone MSA-BRC en FIA Benelux Trophy.