Geraardsbergen

Gentenaars plunderen Geraardsbergen in 1380 (Brugs miniatuur, 15e eeuw)

Geraardsbergen werd na 1060 gesticht door Boudewijn VI van Vlaanderen wegens zijn strategische ligging op een heuvel aan de rechteroever van de Dender op de grens met het hertogdom Brabant en het graafschap Henegouwen. Het graafschap Vlaanderen was tot 1046 in het oosten begrensd door de Schelde. In dat jaar palmde Boudewijn V, graaf van Vlaanderen het gebied tussen de Schelde en de Dender in. De oostgrens werd vanaf dan de Dender en de steden op deze rivier moesten het nieuw verworven gebied beschermen. Vervolgens kocht Boudewijn de heuvel met het omringend gebied van Geraard van Hunnegem, vandaar de naam Geraardsbergen die hij aan de nieuwe plaats gaf. Maar de plaatsnaam Geroaldi Montem, de Latijnse vertaling van Geraldsberg, is al eerder geattesteerd nog voor Geraardsbergen als oppidum is gesticht. Dit gegeven roept op zijn minst toch vragen op over de stelling als zou het oppidum genoemd zijn naar de lokale heer Geraard van Hunnegem. Is dit oppidum gesticht op de plaats die bekendstaat onder de naam Geraardsbergen en moet deze stichting dan niet worden gezien als een verschuiving van niveau waarbij de bestaande nederzetting Geraardsbergen promoveert tot de status stad? De pre-stedelijke Frankische nederzetting Hunnegem ligt trouwens op de linkeroever en buiten de oorspronkelijke ommuurde stadskern op de rechteroever op de flank van de Oudenberg. In 1068 ontving de plaats reeds stadsrechten van de nieuwe graaf Boudewijn VI. De stadskeure werd op het einde van de 12e eeuw schriftelijk bevestigd door Filips van de Elzas.

Flandria Illustrata van Sanderus, 1641: Geraardsbergen, links van de grote Markt het stadhuis

In 1081 overtuigde Robrecht I de Fries, hierin geruggensteund door de heer van Boelare, de Benedictijnen om hun abdij te verhuizen van Dikkelvenne naar Geraardsbergen. Zo ontstond de Sint-Pietersabdij. In 1175 werden de relieken van Sint-Adrianus overgebracht naar Geraardsbergen waarbij de abdij werd omgedoopt naar de naam Sint-Adrianusabdij. De abdij, die van grote betekenis zou worden voor de stad, kende een grote bloei en een belangrijk abdijcomplex werd uitgebouwd. De verering van Sint-Adrianus als beschermheilige tegen de pest gaf Geraardsbergen zulk een uitstraling dat de stad ook wel Adrianopolis werd genoemd. Verscheidene mirakels zouden toegeschreven zijn aan de verering van de heilige Adrianus.

Het stadhuis

Vanaf de 12e eeuw werd Geraardsbergen een centrum van lakennijverheid en kende een grote bloei. De stad ontwikkelde zich vanaf de 13e eeuw verder op de linkeroever van de Dender. In 1332 werden er nieuwe vestingmuren, torens en zes stadspoorten gebouwd. In Geraardsbergen ontwikkelde zich een middeleeuws stadspatroon met een hoge stad en een lage stad.

De bloei van de stad stagneerde verscheidene malen door belegeringen, branden en epidemieën. In de strijd tussen de graven van Vlaanderen en de stad Gent koos Geraardsbergen de kant van Gent en werd in 1381 hierom door de troepen van de graaf platgebrand. De stad werd in grootte voorbijgestreefd door steden zoals Aalst en Oudenaarde.

In de 15e en 16e eeuw was Geraardsbergen, net als Oudenaarde, Brussel, Aalst en Edingen, bekend door de productie van wandtapijten (verdures). De productie was van een hoogstaand niveau. Pronkstukken zijn wereldwijd verspreid in musea van onder andere Boston, Wenen en Madrid.

In de 16e eeuw werd Geraardsbergen geteisterd door een grote brand in 1549 en door verscheidene pestepidemieën tussen 1558 en 1585. Op het einde van de 16e eeuw waren er nog slechts 182 huizen bewoond.

Vanaf de 17e eeuw begon Geraardsbergen opnieuw te bloeien. De lakennijverheid kende haar hoogtepunt en in 1697 deed de kantnijverheid haar intrede. Vooral de zware Chantillykant uit Geraardsbergen werd internationaal verhandeld. Tussen 1840 en 1870 kende de kantindustrie haar grootste bloei.

Ondertussen was er in 1838 een luciferfabriek opgericht en in 1849 werd er begonnen met het produceren van sigaren. Geraardsbergen werd een steeds belangrijker wordende industriestad en werd ontsloten door de spoorlijn naar Aalst en Brussel in 1855 en een spoorlijn naar Melle en 's-Gravenbrakel in 1867.

Geraardsbergen groeide in de 20e eeuw uit tot een regionale stad. Wegens de te kleine oppervlakte van de stad begonnen de inwoners na de Tweede Wereldoorlog uit Geraardsbergen weg te trekken naar de aangrenzende randgemeenten. Hier werden belangrijke uitbreidingen gerealiseerd die aansloten bij het stadscentrum van Geraardsbergen. De aangrenzende randgemeenten werden bij de fusie in 1971 opgenomen bij de stad. De verder gelegen randgemeenten bleven landelijk en werden in 1977 bij de stad gevoegd.

De gemeente Geraardsbergen bestaat naast Geraardsbergen zelf nog uit de deelgemeenten Onkerzele, Overboelare, Goeferdinge en Nederboelare (alle gefusioneerd in 1971) en Schendelbeke, Idegem, Moerbeke, Viane, Zarlardinge, Ophasselt, Smeerebbe-Vloerzegem, Grimminge, Zandbergen, Nieuwenhove en Waarbeke (in 1977).

Bron: (2005) Stad Geraardsbergen, (2018) Provincies in Cijfers[2]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

De Permanensje, grondverdiep van het stadhuis met gotische ribgewelven

• Grote Markt met
  • de basilicale Sint-Bartholomeuskerk, gotische kern van Doornikse steen, barokke aanbouwtjes en wijzigingen en neogotische restauratie met baksteen.[3]
  • het stadhuis, gotische kern met neogotische bekleding en inwendig het schilderij Het Laatste Oordeel uit 1526 [4]
  • een Manneken Pis, een standbeeldje aan de voet van het stadhuis, dat enigszins lijkt op het Manneken Pis van Brussel
  • de Marbol, een fontein en bron op de Grote Markt, voor het stadhuis. Het is een replica van de oorspronkelijke fontein die in 1930 werd verhuisd. Reeds in de 14e eeuw wordt een bron vermeld
  • de Liberale Kring in empirestijl
  • De Permanensje/Visit Geraardsbergen: audiovisueel streekbezoekerscentrum van de Vlaamse Ardennen in de grondverdiep van het stadhuis
• Oud-Hospitaal met barok hospitaalkerkje uit 1761-1763
• De Sint-Adriaansabdij, gesticht in 1096, een van de machtige benedictijnenabdijen in Vlaanderen tot haar sluiting in de Franse periode (eind 18e eeuw)
• Hunnegem romaans kerkje en priorij, pre-stedelijke nederzetting op de linkeroever van de stad. Het interieur van de kerk en paxzaal zijn parels van de neogotische schilderkunst
• De Oudenberg met de Muur van Geraardsbergen, de koninginnenhelling van verschillende wielerwedstrijden, waaronder de Ronde van Vlaanderen. De stad werd zowel in 2004 als 2019 aangedaan door de Ronde van Frankrijk. De Muur is vooral een kuitenbijter doordat de kasseien met hun loopvlak horizontaal liggen en dus eigenlijk trapjes vormen, waardoor hij heel moeilijk te beklimmen is met de fiets. De muur is een helling van de Oudenberg, die op de top plaats biedt aan de Kapel van OLV van de Oudenberg, een bedevaartsoord. Een andere helling uit het wielrennen is de Bosberg op de grens tussen Geraardsbergen en Galmaarden
• Het Kasteel van Boelare (Baronie van Boelare)
• Het Kasteel de Lalaing
• Het Kasteel van Blondel de Beauregard
• Molen Mertens
• Geraardsbergen heeft tevens een historisch reuzenkoppel, Goliath en Agnes, met als dochter Kinneke Baba. Kinneke Baba is eveneens de benaming van een vereniging van Geraardsbergse en Oost-Vlaamse studenten aan de Vrije Universiteit Brussel. De studenten aan de Universiteit Gent en de Gentse hogescholen verenigden zich sinds 1973 in de studentenclub De Geeraard.

• 
  Priorij Hunnegem (2005)
• 
  Sint-Bartholomeuskerk
• 
  Stadhuis
• 
  Manneken Pis
• 
  De Marbol
• 
  Onze-Lieve-Vrouw van Oudenbergkapel
• 
  Concepttekening van station Zandbergen door Jean-Pierre Cluysenaar

• In Geraardsbergen spelen de voetbalclubs Jong Geraardsbergen, KSV Geraardsbergen, Sparta Moerbeke, Wilskracht Idegem, Eendracht Onkerzele, Rapide Santos Club Ophasselt, en SK Zandbergen. Ook is er een atletiekclub: AC Geraardsbergen.
• Sinds 1985 wordt in augustus het Internationaal Schaaktoernooi Geraardsbergen georganiseerd met onder de honderden deelnemers diverse schaakgrootmeesters.

Jaarlijks wordt in de maand februari het einde van de winter gevierd met Krakelingen en Tonnekensbrand. Dit eeuwenoude dubbelfeest werd opgenomen in de Inventaris van Immaterieel Cultureel Erfgoed Vlaanderen (2009) en ingeschreven op de Representatieve Lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid van UNESCO (2010).

Elk jaar vond in Geraardsbergen op de tweede zondag van september een festival plaats. Het Internationaal Hooghuysfestival voor Draaiorgelspelers brengt in het afgesloten stadscentrum draaiorgels uit meerdere Europese landen samen. In 2015 ging dit festival voor de laatste keer door.

In de geschiedenis, de letterkunde en geschriften komt de naam Geraardsbergen onder verschillende vormen voor :Geroaldi monte (1034-58), Geraldimontem (1081), Geraldimons (1096), de Geraldi monte (1107), Geraldimontensis (1093-1110), Geromontensis (1142), de monte Geraldi (1166), Geralmont (1167), de Geraudi monte (1195), Graumont (1195), Geromontis (XIIe), Geraumont ( 1201), Gerautmont (1201), Geramont (1211), Gerardi monte (1225) , Gerardimontium, Geroaldimontem, Gheeraerdsberghe, Gheerardsberghe, Gheraertsberghe, Gheeroutsberghe, Gheroudsberghe, Geroudsberge, Geroutsberghe, Gheeroudsberghe, Gheroustberge, Geertsbergen,Geeraerdsbergen, Gramont, Grandmont, Grantmont, Grammont.

Met zijn heuvelachtige landschap waaronder de Oudenberg behoort Geraardsbergen tot de Vlaamse Ardennen. Door de stad loopt onder meer de Denderroute zuid en Denderende steden.

Mattentaart

De mattentaart is een gebak bereid op basis van verzuurde melk. De Geraardsbergse mattentaart verkreeg in 2007 van de Europese Unie het label beschermde geografische aanduiding. Het is het eerste Vlaamse streekproduct dat deze Europese bescherming geniet.

Recent heeft de gemeente zich geëngageerd om, in samenspraak met de gemeenten Galmaarden en Ninove, de provinciebesturen van Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant, AMINAL en het Vlaams Gewest, het stilte karakter van de streek te vrijwaren, in het kader van het pilootproject Stiltegebied Dender-Mark. Geraardsbergen omvat de volgende natuurgebieden: Moenebroek, Boelaremeersen, Gemene Meers, Raspaillebos, Karkoolbos, Moerbekebos, Bos Nieuwenhove, Boelarebos, Arduinbos, Kortelake, De Nuchten, Hasseltbos en de Rietbeemd.

Geraardsbergen heeft sinds 1981 een eigen radiostation MIG wat oorspronkelijk de afkorting was voor 'Muziek in Geraardsbergen'. De radiozender brengt voornamelijk hits en regionale informatie.

• Website van de gemeente
• Wapens van Geraardsbergen en deelgemeenten

Zie de categorie Geraardsbergen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Geraardsbergen
Deelgemeenten: Geraardsbergen · Goeferdinge · Grimminge · Idegem · Moerbeke · Nederboelare · Nieuwenhove · Onkerzele · Ophasselt · Overboelare · Schendelbeke · Smeerebbe-Vloerzegem · Viane · Waarbeke · Zandbergen · Zarlardinge Overige plaatsen: Atembeke · Smeerebbe · Vloerzegem Belgische gemeenten · Arrondissement Aalst · Oost-Vlaanderen · Vlaanderen

	Gemeenten in de provincie Oost-Vlaanderen
Aalst · Aalter · Assenede · Berlare · Beveren · Brakel · Buggenhout · De Pinte · Deinze · Denderleeuw · Dendermonde · Destelbergen · Eeklo · Erpe-Mere · Evergem · Gavere · Gent · Geraardsbergen · Haaltert · Hamme · Herzele · Horebeke · Kaprijke · Kluisbergen · Kruibeke · Kruisem · Laarne · Lebbeke · Lede · Lierde · Lievegem · Lochristi · Lokeren· Maarkedal · Maldegem · Melle · Merelbeke · Moerbeke · Nazareth · Ninove · Oosterzele · Oudenaarde · Ronse · Sint-Gillis-Waas · Sint-Laureins · Sint-Lievens-Houtem · Sint-Martens-Latem · Sint-Niklaas · Stekene · Temse · Waasmunster · Wachtebeke · Wetteren · Wichelen · Wortegem-Petegem · Zele · Zelzate · Zottegem · Zulte · Zwalm België: Provincies · Gemeenten