Menen

Menen in de eerste helft van de 17e eeuw (afbeelding uit Flandria Illustrata - 1641)

In het gebied zijn vondsten uit het laatpaleolithicum en uit het neolithicum bekend. Ook uit de Romeinse tijd zijn dakpannen en potscherven gevonden, en ook sporen van een kleine Galloromeinse nederzetting uit het 3e kwart van de 1e eeuw n.Chr.

De stad is ontstaan aan een doorwaadbare plaats in de Leie, op de handelsweg Torhout-Rijsel. De oudste naamsvermelding stamt uit 1087, toen het patronaatsrecht van de kerk van Menen werd toegekend aan de Abdij van Hasnon. In 1193 kwamen ze aan Arnulf en Mathilde van Menen, welke de heerlijkheid Menen in bezit hadden. De familie heerste tot 1288. Toen ontnam Graaf Gwijde van Dampierre de heerlijke rechten en viel Menen rechtstreeks onder de graaf. Het beheer kwam nu aan een baljuw. Nabij de Sint-Vedastushuis was waarschijnlijk de burcht van de heren.

In 1351 verleende graaf Lodewijk van Male stadsrechten aan Menen. Menen werd stapelplaats voor wollen garens en verkreeg ook marktrechten. De Leie speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling tot een belangrijk centrum van lakennijverheid. In de 16e eeuw was de stad beroemd om zijn bier en telde toen 104 meester-brouwers. De stapelplaats verhuisde in 1353 naar Moorsele, waar veel spinsters werkten.

In 1488 vonden plunderingen plaats door troepen van Frederik III, naar aanleiding van de Vlaamse Opstand tegen Maximiliaan. In 1548 werd een groot deel van de stad door brand verwoest, waarbij ongeveer 570 van de 700 huizen verwoest werden. Hierna vonden vele uitbreidingen plaats en de stichting van nieuwe gebouwen.

Als grensstad werd Menen al vroeg versterkt. De eerste omwallingen dateren uit 1578, nog tijdens de aanleg ervan werd Menen ingenomen door Malcontenten. In 1579 werd de stad door Schotse troepen op de Spaansgezinden heroverd en in 1582 kwam de stad, door Alexander Farnese, definitief in Spaanse handen. Tussen 1579 en 1830 werd Menen tweeëntwintig maal belegerd. De belegeringen drukten zwaar op de welvaart van de stad, de bevolking was sinds 1578 massaal vertrokken naar Haarlem, de weefindustrie zou de komende tien jaren zelfs halveren.[1]

Vanaf 1635 was Frankrijk in oorlog met Spanje. Menen werd in 1545 door Frankrijk veroverd en geplunderd, in 1658 kwam Menen weer in Spaanse handen. De vestingen werden geslecht, maar in 1678 kwam Menen weer bij Frankrijk krachtens het Verdrag van Nijmegen.

Tussen 1679 en 1689 werd de stad versterkt door Vauban. Tijdens de Spaanse Successieoorlog werd Menen opnieuw belegerd, nu door de troepen van Marlborough. In 1706 capituleerde Menen en werden de Franse legers verdreven. In 1713 kwam Menen aan de Oostenrijkse Nederlanden.

Tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog voerde Frankrijk oorlog met Oostenrijk en in 1744 werd Menen beschoten en ingenomen door de troepen van Lodewijk XV. Het Hollandse garnizoen, dat daar vanwege het Barrièretractaat aanwezig was, moest vertrekken. De Fransen vernietigden de meeste vestingwerken die ze zelf ooit hadden gebouwd. Krachtens de Vrede van Aken werd Menen weer Oostenrijks.

In 1792 werd menen opnieuw door de Fransen ingenomen, in 1793 gevolgd door Oostenrijkers, Hollanders, Fransen en opnieuw Oostenrijkers. In 1794 werd Menen opnieuw vanuit Halluin door de Fransen gebombardeerd, wat tot grote schade leidde, en op 30 april van dat jaar kwam de stad in Franse handen. Dit duurde tot 1814, toen werd het onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden. Opnieuw werd Menen een vestingstad tegen Frankrijk gericht. In 1830 kwam Menen aan de nieuwe staat België, maar de vestingbouw ging door tot 1840. Vanaf 1852 werden de vestingen gedeeltelijk geslecht en militaire gronden verkocht.

In 1853 kwam, op initiatief van de Société des chemins de fer de la Flandre-Occidentale, Spoorlijn 69 tot stand die Menen met onder meer Kortrijk en Ieper verbond. In 1879 volgde een spoorlijn naar Tourcoing.

In 1846 werd de steenweg naar Wervik in gebruik genomen en in 1869 die naar Moeskroen. Ook riolering en gasverlichting werden aangelegd. De industrie was verwaarloosbaar, de inwoners werkten in de fabrieken van Halluin, Roncq, Tourcoing en Armentières. In Menen kende men vooral de verwerking van vlas, katoen, kant en tabak. Vooral de firma van A. Plaideau, opgericht in 1815, was van belang. In de 2e helft van de 19e eeuw kwamen daarbij gas, rubber, baksteen en ijzer. Vaak stond er ook een fabriek in het naburige Halluin, om invoertarieven te ontwijken.

Op 14 oktober 1914 werd Menen door de Duitsers bezet. De oorlog leidde ertoe dat de helft van de huizen werd vernield. Na de oorlog werd in 1921-1923 de wijk Ons Dorp gebouwd. De houten noodwoningen werden uiteindelijk vervangen door huizen in de Nieuwe Tuinwijk.

In 1921 werd de Leie rechtgetrokken, waardoor schepen tot 300 ton Menen konden bereiken. De oude Leie-arm werd in 1923 gedempt. In 1971 en 1987-1988 werd de Leie geschikt gemaakt voor nog grotere schepen.

Naast Menen-centrum liggen binnen de gemeente ook nog de deelgemeentes Lauwe en Rekkem. In Rekkem ligt ook nog het dorp Paradijs, dat door de A14/E17 van Rekkem gescheiden is. Binnen Menen zelf liggen in het centrum ook nog twee aparte wijken en parochies, namelijk De Barakken en Ons Dorp. Menen zelf bevindt zich grotendeels ten noorden van de Leie, Lauwe en Rekkem meer oostwaarts ten zuiden van die rivier. De bebouwing in de stadskern van Menen, meer bepaald de wijk De Barakken ten zuiden van de Leie, sluit over de Franse grens aan op die van Halewijn (Halluin).

De gemeente Menen grenst aan de volgende dorpen:

• a. Moorsele (gemeente Wevelgem)
• b. Wevelgem (gemeente Wevelgem)
• c. Marke (stad Kortrijk)
• d. Aalbeke (stad Kortrijk)
• e. Moeskroen (stad Moeskroen; Wallonië)
• f. Neuville-en-Ferrain (Frankrijk)
• g. Halewijn (Frankrijk)
• h. Wervik (stad Wervik)
• i. Geluwe (stad Wervik)

Kaart

Menen, deelgemeenten en buurgemeenten. De gele gebieden zijn bebouwde kernen.

• Het classicistische stadhuis dateert uit 1782. Aan het 33 meter hoge belfort werd gebouwd van 1574 tot 1610. Het bevat een beiaard met 49 klokken. Het is opgenomen op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.
• De Sint-Vedastuskerk waarvan de onderbouw van de toren dateert uit 1454 en de Sint-Franciscuskerk, een oude kloosterkerk, die vaak werd herbouwd.
• De Sint-Franciscuskerk
• De Sint-Jan Baptistkerk in de wijk Ons Dorp
• De Sint-Jozefkerk in de wijk De Barakken
• Het Klooster Onze-Lieve-Vrouw van Vrede
• Het krijgshospitaal is een uniek gebouw uit 1684, gebouwd om troepen van Lodewijk XIV van Frankrijk te verzorgen. Het had allerlei bestemmingen: tussen 1830 en 1991 werd gebruikt als tabaksfabriek.
• Vestingwerken van Menen. Vauban maakte van Menen een modelversterking (1679-1689). De vestingwerken hadden een omtrek van drie kilometer met elf bastions en vier stadspoorten. Nu zijn nog een deel van de stadsmuur en kazematten te zien.
• De stenen windmolen De Goede Hoop, uit de tweede helft van de 17e eeuw, was oorspronkelijk een olieslagmolen, later een graanmolen. Ze is maalvaardig.
• De Sint-Jansmolen
• Het Deutscher Soldatenfriedhof Menen is een militaire begraafplaats met meer dan 40.000 gesneuvelden uit de Eerste Wereldoorlog.
• Het Jukeboxmuseum (2012-2017) was een museum met rond honderd jukeboxen en honderden oude radio's.
• Psychiatrisch Centrum Menen, een van de oudste psychiatrische klinieken in Vlaanderen.

• 
  Stadhuis en belfort in 2004, vóór de opknapbeurt in 2007
• 
  Belfort
• 
  Sint-Vedastuskerk
• 
  Sint-Franciscuskerk
• 
  Duits Kerkhof
• 
  Molen De Goede Hoop
• 
  Het Schippershof
• 
  Vestingen aan Park Ter Walle
• 
  Voormalige kazerne en militair hospitaal
• 
  De Oude Sluizen
• 
  Tabaksfabriek D'heygere, voormalig Frans militair hospitaal
• 
  Inname van Menen door de malcontenten in 1578

Menen ligt aan de Leie, welke deels grensrivier is met Frankrijk (Halluin) en deels door de stad loopt. De hoogte varieert tussen 17 en 20 meter. De stad ligt in Zandlemig Vlaanderen.

Bron:NIS - Opm:1806 t/m 1970=volkstellingen op 31 december; vanaf 1977= inwoneraantal per 1 januari

Fusie 1977: aanhechting van Lauwe en Rekkem (+12.616 inwoners)

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

• Jamie-Lee Six, actrice en presentatrice
• Jules Anneessens, orgelbouwer
• Serge Berten, pater Scheutist, vermist in Guatemala
• Bart Vanneste, komiek
• Gilbert Bossuyt, politicus
• Yves Chauvin (1930-2015), Frans scheikundige en Nobelprijswinnaar (2005)
• Thierry Deleu, dichter-schrijver
• Martine Fournier, politica
• August Debunne, politicus en eerste socialistische burgemeester van België
• Georges Dobbels, kunstenaar
• David Galle, komiek
• Rita Ghesquiere, auteur jeugd- en kinderboeken
• Pieter Huys, advocaat en journalist
• Frederik Imbo, presentator, acteur
• Pierre Jacques Osten, generaal in het leger van Napoleon Bonaparte
• Marijke Pinoy, actrice
• Marino Punk, muzikant
• Ingeborg Sergeant (kortweg Ingeborg), zangeres en tv-presentatrice
• Yvonne Serruys, kunstenares
• Ingrid Seynhaeve, topmodel
• Willy Spillebeen, auteur
• Lorenzo Staelens, ex-schepen van sport, ex-voetballer ('Rode Duivel') en voetbaltrainer
• Johan Tahon, beeldend kunstenaar
• Jan Andries vander Mersch, 18e-eeuwse militaire spilfiguur in de Belgische onafhankelijkheid
• Frederik Van Lierde, triatleet
• Wahis, Baron Théophile, luitenant-generaal der infanterie, eregouverneur-generaal van Belgisch-Congo

Geluwe, Wervik, Halluin, Rekkem, Lauwe, Moorsele, Dadizele

• Website van de stad
• Inventaris Onroerend Erfgoed

Zie de categorie Menen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Gemeenten in de provincie West-Vlaanderen
Alveringem · Anzegem · Ardooie · Avelgem · Beernem · Blankenberge · Bredene · Brugge · Damme · De Haan · De Panne · Deerlijk · Dentergem · Diksmuide · Gistel · Harelbeke · Heuvelland · Hooglede · Houthulst · Ichtegem · Ieper · Ingelmunster · Izegem · Jabbeke · Knokke-Heist · Koekelare · Koksijde · Kortemark · Kortrijk · Kuurne · Langemark-Poelkapelle · Ledegem · Lendelede · Lichtervelde · Lo-Reninge · Menen · Mesen · Meulebeke · Middelkerke · Moorslede · Nieuwpoort · Oostende · Oostkamp · Oostrozebeke · Oudenburg · Pittem · Poperinge · Roeselare · Ruiselede · Spiere-Helkijn · Staden · Tielt · Torhout · Veurne · Vleteren · Waregem · Wervik · Wevelgem · Wielsbeke · Wingene · Zedelgem · Zonnebeke · Zuienkerke · Zwevegem België: Provincies · Gemeenten