Beveren (Oost-Vlaanderen)

Beveren, Kasteel Cortewalle, aanblik van het noorden

In de vroegste geschiedenis was het 'Land van Beveren' een onmetelijke vlakte met talrijke rivieren en eilandjes. Doorbraken, veroorzaakt door het stijgend zeeniveau, brachten dit land steeds meer onder invloed van de getijden. Aan de grens van dit vloedgebied zijn nederzettingen ontstaan, waarvan vaststaat dat ze door de Romeinen zijn bezocht of bewoond. Met primitieve dammen, die later op initiatief van kloosters en abdijen tot dijken werden verhoogd en versterkt, hebben de eerste streekbewoners de strijd met het water aangebonden en hun gemeenschappelijke schapenweiden gewonnen op het slikkengebied.

Tijdens de invallen van de Noormannen in de 9e eeuw kregen de plaatselijke vazallen van de graaf van Vlaanderen opdracht om de streek langs de Schelde te verdedigen. Uit deze vazallen zijn de Heren van Beveren voortgekomen. Het oudste document waarin "het land van Beveren" vermeld wordt dateert van in 965. Het Land van Beveren was veel groter dan het huidige Beveren. Het land omvatte naast Beveren ook Doel, Kallo, Kieldrecht en Verrebroek, samen met belangrijke gedeelten van Haasdonk, Melsele, Meerdonk, Vrasene en Zwijndrecht. Ook had de “Heer van Beveren” zeggenschap over gebieden, die in het toenmalige Land van Waas gelegen waren. Het ging over gronden in het centrum van Sint-Niklaas, in het centrum van Lokeren, in Sombeke (Waasmunster) en in Belsele.

Hoewel de heren van Beveren als vazallen van de graaf van Vlaanderen ontstaan waren, konden ze lange tijd een zelfstandige koers varen. Daaraan kwam in 1334 een einde toen Jan van Beveren (tevens bisschop van Potenza) de heerlijkheid Beveren verkocht aan Lodewijk II van Nevers, graaf van Vlaanderen. Beveren bleef wel lange tijd bestuurlijk een aparte entiteit, met onder meer eigen maten en gewichten. (Nu is dit nog te merken aan de zegswijze "een Beverse maat" met betrekking tot bier).

In de late middeleeuwen was het Land van Beveren een rijk landbouwgebied, met belangrijke turfwinningen in het noordelijke deel.

De 16e eeuw was rampzalig voor de polders. Zo zette in 1570 de Allerheiligenvloed de polders van het Waasland onder water. Bij het beleg van Antwerpen door de Spanjaarden werden uit strategische overwegingen de resterende dijken door Spaanse en Hollandse legers doorgestoken.

In 1575 werden de rechten van de heerlijkheid openbaar verkocht en raakte het gebied verdeeld. Een Antwerps koopman kocht de gronden van Kallo met rechten op de Schelde. Doel en Kieldrecht vormden samen een apart heerlijkheid. Een groot deel van de heerlijkheid kwam in handen van de machtige adelsdynastie de Croÿ en later die van de Arenbergs.

Op 2 juli 1702 verwoest een grote brand bijna de ganse dorpskom van Beveren die nadien wordt heropgebouwd. Na de Franse Revolutie in 1792 verloor de adel zijn macht. Alle heerlijke rechten werden afgeschaft en de parochies werden afzonderlijke gemeenten.

Vanaf de 17e eeuw startten nieuwe inpolderingen, na de oorlogsinundaties. In 1846 is het op één na laatste schorrengebied ingedijkt. De Schelde is bedwongen, tot de grote overstroming van 1953 die delen van Doel en Kallo onder water zet.

Beveren kent heden een economische en culturele bloei. Dit komt onder andere door de industriegebieden en de haven van Antwerpen die ook op het grondgebied van Beveren uitbreidt. De deelgemeente Doel wordt daarbij echter bedreigd door het steeds uitbreidend havengebied.

Toen de schaduw van de Oorlog zich over Europa wierp werden er voorbereidingen getroffen. Voor 1914 werd Het Fort van Haasdonk gebouwd en over een lengte van 5 km werd een keten van bijna 200 bunkers aangelegd. Deze defensiegordel behoorde tot de fortenring van Antwerpen. Het Fort van Haasdonk zelf is nog vrij intact gebleven omdat de bevelhebber niet anders kon dan zich overgeven toen de Duitsers oprukten in 1914.

De gemeente werd rond 22 Mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 8 September 1944. Tijdens de Bezetting is de verzetsbeweging De Witte Brigade in Beveren actief. Vele leden hiervan zijn bij acties omgekomen. Dit is vandaag de dag nog te merken aan bepaalde straatnamen. Minstens één weerstander werd naar het Auffanglager van Breendonk gedeporteerd.[2] In de deelgemeente Doel meldt het oorlogsmonument 14 namen van dodelijke slachtoffers.[3]

In de nacht van 1 februari 1953 slaat een zware, met springtij gepaard gaande storm, een bres in de zeedijk. Verschillende polders overstromen en honderden huizen lopen ernstige schade op.

Begin jaren 1960 duikt voor de polders een ander probleem op. De Antwerpse haven had op de rechteroever van de Schelde te weinig expansiemogelijkheden. De toekomst van de haven lag volgens de plannenmakers op de linkeroever, grotendeels op het grondgebied van de latere gemeente Beveren. Zo maakten de vruchtbare polders, die in het verleden moeizaam op het water veroverd waren, plaats voor havendokken. Op 1 april 1971 gingen de werken van start aan de Kallosluis, momenteel de enige toegang tot de Waaslandhaven. De aanleg van het Waaslandkanaal was de volgende stap. Dit kanaaldok is aangelegd met twee insteekdokken die bestemd zijn voor de overslag van vloeibare en gasvormige producten. Haaks daarop liggen de drie grote havendokken: het Doeldok, het Vrasenedok voor de overslag van stuk- en massagoederen en het Verrebroekdok. Inmiddels werd nabij Doel ook een containerterminal gebouwd, met daarop aansluitend het Deurganckdok. Momenteel bevinden zich in de Beverse Waaslandhaven een tachtigtal bedrijven. De Liefkenshoek-autotunnel, geopend in 1991, zorgt voor de ontsluiting van de gehele linkeroever. In 1978 zorgde de Wet Chabert voor een oplossing in het conflict tussen Antwerpen en het Waasland . Er kwam een tweedeling tussen het havengedeelte en de industriële terreinen. De haven en het beheer kwamen Antwerpen toe, de industriële uitbating en inkomsten waren voor de linkeroever (door de Maatschappij Linkerscheldeoever)

In 1977 wordt door de Belgische gemeentefusies een groot deel van het "Land van Beveren" weer hersteld, omdat veel deelgemeenten in vroeger tijden deel uitmaakten van de oude heerlijkheid. Door de fusie vormen Beveren, Doel, Haasdonk, Kallo, Kieldrecht, Melsele, Verrebroek en Vrasene met een totale oppervlakte van ruim 15 000 ha een van de meest uitgestrekte gemeenten van Vlaanderen. Het totaal aantal inwoners bedraagt 48.165 sinds 01/01/2018. In 2017 was dit 47.379 (20.358 in Beveren, 10.576 in Melsele, 4.281 in Haasdonk, 3.970 in Vrasene, 3.818 in Kieldrecht, 2.269 in Kallo en 142 in Doel).

Op 19 februari 2009 kreeg Beveren er in één keer zo'n 35-tal winkels bij in Warande Shopping, waardoor zijn positie als grootste winkeldorp van Vlaanderen werd versterkt. Ook heeft de gemeente in 2014 de zorg voor de zelfstandigen verhoogd en een extra oor gegeven, daarom werd onder de plaatselijke schepen de Lokale Raad van Economie en Middenstand opgestart.

Beveren blijft ook landschappelijk aantrekkelijk: naast een uitgestrekt polderlandschap en de meer typische Wase landerijen met hun bolle akkers, bevinden zich hier enkele mooie natuur- en parkgebieden. De oude bunkerlinie is ook een van de bekende trekpleisters van het Beverse Grondgebied.

In het voorjaar van 2010 hebben voorbereidende gesprekken plaatsgevonden rond een mogelijke fusie tussen de gemeenten Kruibeke en Beveren.[4] Uitspraken van de Beverse burgemeester laten echter verstaan dat dit niet voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 een realistisch scenario is.

Bron: Website Gemeente Beveren

De gemeente Beveren grenst aan volgende gemeenten, deelgemeenten en districten:

• a. Berendrecht-Zandvliet-Lillo (Antwerpen)
• b. Antwerpen
• c. Zwijndrecht
• d. Burcht (Zwijndrecht)
• e. Kruibeke
• f. Bazel (Kruibeke)
• g. Temse
• h. Sint-Niklaas
• i. Nieuwkerken-Waas (Sint-Niklaas)
• j. Sint-Gillis-Waas
• k. Meerdonk (Sint-Gillis-Waas)
• l. Nieuw-Namen (Hulst (Nederland))

De Fietssnelweg F4 verbindt Beveren met Gent en met Antwerpen Linkeroever en loopt grotendeels naast spoorlijn 59. Er zijn nog delen die moeten afgewerkt worden.

De Fietssnelweg F41 verbindt de haven van Gent met de Waaslandhaven. Ook van deze fietssnelweg moeten er nog delen worden afgewerkt.

De Fietssnelweg F425 verbindt station Melsele met de Kwarikweg in het zuiden van de Waaslandhaven. Het grootste deel tussen de N70 en de haven moet nog aangelegd worden.

De Lange-afstandsfietsroute 'Grensroute' verbindt Beveren met Burcht en met Doel.

Er is een station Beveren en een station Melsele op spoorlijn 59 (Antwerpen-Gent). Vroeger was er ook een station Haasdonk en een station Zwijndrecht-Fort op de grens met Zwijndrecht, maar beiden zijn nu gesloten.

Vanuit Antwerpen rijdt tram 3 tot de Krijgsbaan in Melsele.

De volgende buslijnen van De Lijn doorkruisen het grondgebied van de gemeente Beveren:
31 (Doel) - Kieldrecht - Verrebroek - Vrasene - Nieuwkerken-Waas - Sint-Niklaas
81 Lokeren - Waasmunster - Sint-Niklaas - Westakkers - Beveren - Zwijndrecht - Antwerpen Linkeroever
82 Lokeren - Waasmunster - Sint-Niklaas - Haasdonk - Beveren - Zwijndrecht - Antwerpen Linkeroever
83 Kieldrecht - Kallo - Beveren - Zwijndrecht Krijgsbaan (- Antwerpen Linkeroever)
84 Kieldrecht - Verrebroek - Vrasene - Beveren - Zwijndrecht Krijgsbaan (- Antwerpen Linkeroever)
85 Moerbeke-Waas - Sint-Gillis-Waas - Vrasene - Beveren - Zwijndrecht Krijgsbaan (- Antwerpen Linkeroever)
87 Zwijndrecht Krijgsbaan - Burcht - Antwerpen Linkeroever
89 Kieldrecht - Kallo - Antwerpen Linkeroever

Verder bedient belbus 280 (Temse - Kruibeke - Beveren) het zuidelijke deel van Beveren, inclusief deelgemeenten Haasdonk en Melsele. Belbus 240 (Stekene - Sint-Gillis-Waas - Moerbeke) bedient de centra van deelgemeenten Kieldrecht en Verrebroek.

Via N49/E34 (A11), afrit Beveren – Melsele – Kallo. N70 naar Beveren. Via E17, afrit 16 Beveren – Kruibeke. N419 richting Beveren, N70 naar Beveren. Via E17, afrit 15a Haasdonk, N485 richting Beveren, N70 naar Beveren

• Sint-Martinuskerk (Beveren)
• De Onze-Lieve-Vrouw van Gaverland kapel (de grootste kapel in België) (Melsele)
• Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartkerk (Doel)
• Sint-Petrus en Paulus kerk (Kallo)
• Onze-Lieve-Vrouwekerk (Melsele)
• Sint-Michielskerk (Kieldrecht)
• Sint-Engelbertus Kerk (Kieldrecht) (Prosperpolder)
• Sint-Laurentius Kerk (Verrebroek)

• Het Fort van Haasdonk
• Kasteel Cortewalle
• Kasteel Hof Ter Saksen
• Fort Liefkenshoek
• Hof ter Welle
• Singelberg

• Lijst van onroerend erfgoed in Beveren

• Park Hof ter Saksen
• Park Cortewalle
• Groot Rietveld
• Grote Geule
• Haasop
• Paardenschor en Schor Ouden Doel
• Ketenisseschoor
• De Putten, bedreigd door havenuitbreiding.
• De Groene Ring

• Erfgoedhuis Hof ter Welle Kasteel Hof ter Welle
• Belevingscentrum: Fort Liefkenshoek

• Hertogelijke Heemkundige Kring ‘Het Land van Beveren’
• Piet Stautkring

• Gemeentelijk Technisch Onderwijs (GTI)
• K.A. (Koninklijk atheneum) - Sportschool Waasland
• Sint-Maarten Bovenschool
• Sint-Maarten Middenschool

• Gemeentelijk Academie voor Muziek, Woord en Dans (GAMWD)
• Stedelijke Academie voor Schone Kunsten Sint-Niklaas - bijafdelingen Beveren

• JANITOR
• LBC
• PCVO

• 1970-1992: Marcel Van der Aa
• 1993-2003: François Smet
• 2004-heden: Marc Van de Vijver (CD&V)

• Meerderheid: 23 zetels
  • CD&V: 13 zetels
  • N-VA: 10 zetels
• Oppositie: 12 zetels
  • Open VLD: 1 zetel
  • Groen: 3 zetels
  • sp.a: 2 zetels
  • Vlaams Belang: 4 zetels
  • Beveren2020: 2 zetels

De grootste partij staat in kleur.

Onderstaande grafieken tonen de evolutie van de zetelaantallen en meerderheden binnen de Beverse gemeenteraad.

Zetelaantallen	Meerderheden

• Figurentheater Vlinders & Co
• Muzart
• Toneelkring De Kleine Kunst
• Toneelkring KET
• Toneelkring Tassijns
• Toneelkring Const Ieveraars
• Toneelkring Kunst Veredelt
• Toneelkring Reynaert

• Beverse verzamelaars
• Beverse film- en videoclub
• Beverse fotoclub
• De Nieuwe Culturele kring

• Dirk VERELST, Politieke en institutionele geschiedenis (1984)
• Frieda MEIRE, Sociaal-economische geschiedenis van de 19e eeuw (1985)
• Jef SMESSAERT, Bevolkingsevolutie en bevolkingsstructuren (1986)
• Daniel DEBAECKE en Marc GOVAERTS, Het onderwijs in Beveren tijdens de 19e eeuw (1794-1884)
• Daniel Debaecke, Aspecten van het religieuze leven in Beveren in de 19e eeuw Frieda MEIRE, Schets van de politieke geschiedenis van de 19e eeuw (1988)
• Beatrijs AUGUSTYN, De veenontginning in de 12e - 16e eeuw (1999)
• Dirk VAN DUYSE, Kapellen in Beveren : inventarisatie en situering (1995)
• Wilfried ANDRIES en Roger PUYNEN, Beverenaars van de twintigste eeuw (2001)
• Herman COOLS, Het dialect van Beveren en zijn deelgemeenten (2000)
• Philippe CROMBÉ, Carine GOOSSENS, Bart LAUWERS, Kevin POSCHET, Bert VERWERFT en Richard WILLEMS, Beveren. Heerlijk land aan de Schelde (2018)

• 
  Kasteel Cortewalle te Beveren
• 
  Kerncentrale van Doel & De Molen
• 
  Kerk van Doel