Station Amsterdam Centraal
Station Amsterdam Centraal is het centraal station van de Nederlandse hoofdstad Amsterdam. Het is gebouwd tussen 1881 en 1889 naar ontwerp van P.J.H. Cuypers, A.L. van Gendt (stationsgebouw) en L.J. Eijmer (stationskap). Het station telt zes perrons die via drie dwarsgangen onder de 15 sporen (waarvan 11 perronsporen) bereikbaar zijn. Dagelijks telt Amsterdam Centraal circa 160.000 in- en uitstappers, waarmee het na Station Utrecht Centraal het drukste station van Nederland is. Reizigers kunnen gebruikmaken van treinen, metro's, trams, bussen en veren. Het station is gelegen op het aangeplempte Stationseiland in het IJ.
Amsterdam Centraal
| ||||
Voorgevel van het station | ||||
Plaats | Amsterdam | |||
Afkorting | Asd | |||
Opening | 15 oktober 1889 | |||
Reizigers | 192.178 (2018)[1] | |||
Constructie | ||||
Perrons | 6 | |||
Perronsporen | 11[2] (spoor 1 is kopspoor) | |||
Treinvervoer | ||||
Treinvervoerder | ||||
Spoorlijn(en) | Oude Lijn Den Helder – Amsterdam Oosterspoorweg Rhijnspoorweg Westtak Ringspoorbaan | |||
Metrostation | ||||
Metrovervoerder | ||||
Type | Caisson | |||
Perrons | 3 | |||
Perronsporen | 4 | |||
Metro | ||||
Lijn Richting | Volgend station | |||
51 Centraal Station | Eindpunt | |||
51 Isolatorweg | Nieuwmarkt | |||
52 Noord | Noorderpark (Sixhaven) | |||
52 Zuid | Rokin | |||
53 Centraal Station | Eindpunt | |||
53 Gaasperplas | Nieuwmarkt | |||
54 Centraal Station | Eindpunt | |||
54 Gein | Nieuwmarkt | |||
Tram en bus | ||||
Tramvervoerder | ||||
Tramlijn(en) | 2, 4, 11, 12, 13, 14, 17, 24, 26 | |||
Busvervoerder | ||||
Ligging | ||||
Coördinaten | 52° 23′ NB, 4° 54′ OL | |||
Externe link | NS-stationsinformatie | |||
Locatie van het metrostation | ||||
|
Geschiedenis
In 1864 vroeg Johan Thorbecke, op dat moment de Minister van Binnenlandse Zaken, de Amsterdamse gemeenteraad om diens mening over een nieuw te bouwen Centraal Station in Amsterdam. Thorbecke noemde twee mogelijke locaties: de huidige (op een kunstmatig eiland in het Open Havenfront) en een andere in de buurt van het Leidseplein, nabij de voormalige Leidsepoort. Thorbecke had zelf een voorkeur voor de optie bij het Open Havenfront. De gemeente echter niet, vooral omdat de entree van de stad op die manier afgesloten zou worden van het IJ door de nieuw te bouwen spoorlijn en station. Uiteindelijk werd wel gekozen voor de locatie aan het Open Havenfront: de spoorweg zou ook gunstig zijn voor de scheepvaart en het goederenstation zou worden gebouwd bij de Stadsrietlanden, zodat er minder land aangeplempt hoefde te worden. Op 23 juni 1869 werd de huidige locatie door de gemeenteraad goedgekeurd.[3]
Het station − tot mei 2000 Amsterdam CS geheten − verving het in 1878 gesloten station Amsterdam Willemspoort en het van 1878 tot 1889 gebruikte tijdelijke station Westerdok. Het is gebouwd op drie aangeplempte eilanden in het IJ. Hiervoor werd zand gebruikt uit de duinen bij Velsen, dat vrijkwam bij het graven van het Noordzeekanaal. Net als veel andere gebouwen in Amsterdam werd het gebouwd op houten palen (8.687 stuks). Bij de bouw traden verzakkingen op, waardoor het werk enige jaren werd vertraagd. Op 15 oktober 1889 werd het station onder enorme publieke belangstelling geopend.
Cuypers ontwierp wel het gebouw, maar de overkapping van de perrons viel buiten de opdracht. De eerste oplevering van het gebouw in oktober 1884 was dan ook zonder perronoverkappingen. De stationskap, bestaande uit 50 boogspanten en een overspanning van bijna 45 meter, werd ontworpen door L.J. Eijmer, civiel ingenieur bij de Staatsspoorwegen. Cuypers ontwierp wel de decoraties voor de spanten en de kopgevels. De stationskap werd uiteindelijk in oktober 1889 voltooid.
Een tweede, smallere en langere maar gelijksoortige kap aan de IJ-zijde werd voltooid in 1922. Tussen de twee kappen bleef een aantal sporen niet overdekt. In 1996 werd er over deze sporen een derde 'middenkap' gebouwd, ontworpen door Jan Garvelink, architect bij Holland Railconsult.
In 1920 werd de Oostelijke vleugel (het lage eindgebouw) afgebroken en vervangen door 'De Oost', het voormalige pakketpostgebouw naar ontwerp van Cuypers' zoon Joseph.
Ontwerp
Cuypers ontwierp ook het in 1885 geopende Amsterdamse Rijksmuseum, waar het Centraal Station sterk op lijkt. Van Gendt ontwierp alle stations aan de spoorlijn Den Helder – Amsterdam en in Amsterdam onder meer de Hollandsche Manege (1882), het Concertgebouw (1883-1888) en het Burgerziekenhuis (1889-1891).
Het station is het eerste station in Nederland dat door een bekende architect werd ontworpen. Daarvoor waren het vaak ingenieurs en minder befaamde architecten, maar de omgeving en aanzien van het te bouwen pand vroegen om een architect. Door de aanleg van de sporen en het station op drie kunstmatige eilanden in een deel van het IJ, werd het Open Havenfront afgesloten van open water, maar zo werd wel voorkomen dat de oude stad doorsneden werd met spoorlijnen.
Aan de oostzijde van het station is het Koningspaviljoen (tegenwoordig de Koninklijke wachtkamer) te vinden, compleet met inpandige parkeerplaats (oorspronkelijk voor een koets, nu voor een auto). Dit paviljoen bevat decoraties van de hand van Georg Sturm, met als thema het koningshuis en het gezag.
Cuypers benadrukte met de twee torens aan weerszijden van de kap dat het station een 'nieuwe stadspoort' was. Het stationsgebouw vertoont dan ook sterke gelijkenis met het in 1885 opgeleverde Rijksmuseum, dat door dezelfde architect aan de zuidzijde van de binnenstad is gebouwd. Het gebouw is door de socioloog Abram de Swaan omschreven als een Toffelemoons Koekelorium, vanwege alle luikjes en kleine raampjes die aan een klooster doen denken.
Vroegere uitbreidingen en vernieuwingen
In de jaren vijftig werd de stationshal verbouwd en gemoderniseerd. Het 'orgel' met loketten werd vervangen door toen moderne plaatskaartenloketten. Voorts kwam er in 1955 een voetgangerstunnel vanaf het VVV-gebouwtje op het Stationsplein onder de rijweg voor het station door die uitkwam in de stationshal. In verband met de bouw van het eindstation van de metro verdween deze tunnel in 1980. De rijweg zou toen toch, in verband met een herinrichting van het stationsplein, vervallen. Het verwijderen van de rijweg die vlak voor het station liep was mogelijk door trams, bussen, taxi's en auto's voortaan vooraf naar de oostelijke óf de westelijke helft van het stationsplein te laten rijden. De voetgangers (onder meer de snel groeiende groep toeristen) konden voortaan veilig tussen deze twee verkeersstromen in lopen naar de enige oversteekplaats die het station van het Damrak scheidde.
Tussen 1980 en 1984 zijn de centrale hal en middentunnel fors verbreed en gemoderniseerd door Articon, het voormalige ingenieursbureau van de NS. De reden was dat de middentunnel toen al vrij druk was (deze was qua grootte vergelijkbaar met de huidige oosttunnel) en met het oog op de komst van meer treinen door de verbeterde Zaanlijn (opening Hemtunnel), de doortrekking van de Schiphollijn (opening Westelijke Tak van de Ringspoorbaan) en de (opening van de) Flevolijn was uitbreiding dringend gewenst. Bovendien was Amsterdam Centraal sinds 1980 ook aangesloten op de metro. De tunnel is toen vier keer zo breed gemaakt (van 4,5 meter naar 18 meter) en voorzien van roltrappen (zowel opgaand als neergaand, zowel in oostelijke als westelijke richting). In het midden van de tunnel was er ter hoogte van de meeste perrons een trappenpartij en vide zodat er beter zicht was tussen perron en tunnel, iets dat in die tijd nieuw was in Nederland. De west- en oosttunnel behielden hun breedte en trappen maar werden wel gemoderniseerd. In de oosttunnel zijn toen liften geplaatst.
De loketten binnen- en buitenland werden naar de oost- respectievelijk westvleugel van het stationsgebouw verplaatst. Door de oost- en westvleugel geheel open te stellen voor publiek was het mogelijk om binnen het station naar alle drie de tunnels te lopen. Ook ontstond er zo meer ruimte in de centrale hal. De vloeren van zowel de middentunnel als de vloeren van de zijvleugels kregen een blauw-wit-zwarte betegeling. (Een betegeling die overigens nog is terug te vinden in de oostvleugel van het station.)
Het perron van (kop)spoor 1 heeft in 1992 een overkapping gekregen. Ook is het perron in die tijd verlengd zodat het voor reizigerstreinen geschikt werd (bijvoorbeeld voor gekoppelde dubbeldekstreinen). Het werd vanaf toen gebruikt voor de treinen naar Haarlem en verder. Zoals in de geschiedenis-paragraaf is aangegeven werden in 1996 de drie onoverdekte sporen (8, 9 en 10) tussen de twee oorspronkelijke kappen alsnog overdekt zodat ook deze perrons beter aan internationale kwaliteitsstandaarden voldoen. Verder is het perron langs spoor 15, dat tot dan toe alleen voor het goederenvervoer werd gebruikt, verbouwd zodat het een volwaardig perronspoor werd. Ook dit werd gedaan om de drukte van de in 1986-'88 geopende Schiphollijn en Flevolijn op te vangen. Pas in 1998 was spoor 15 volledig afgebouwd; dit kwam door dat er veel panden naast het station aan de De Ruijterkade onteigend moesten worden.
In 1995 werd door de NS een nieuwe verkeersleidingspost in gebruik genomen. Deze ligt aan de westkant, bij het Westerdok, voorheen zat de post in het station zelf. Ook bouwde NS aan uitbreiding van het westelijke emplacement en aan de uitbreiding van vier naar zes sporen ten westen van het station. Deze aanpassing werd uitgevoerd tussen 1991 en 1996. Voor de treinen richting Sloterdijk kwam er zo meer ruimte.
Verbouwingen en toekomst
Sinds 1997 werd er gewerkt aan de grote verbouwing van Amsterdam Centraal, onder meer vanwege de komst van de Noord/Zuidlijn die dwars onder het station gaat en Amsterdam-Noord met de Zuidas verbindt. De ingebruikname van de lijn was op 22 juli 2018.
De westtunnel werd verbreed en gemoderniseerd omdat de middentunnel gedeeltelijk buiten gebruik ging voor de aanleg van de Noord/Zuidlijn. De verbrede westtunnel werd in 2000 geopend. In navolging van de middentunnel kreeg ook de westtunnel roltrappen (zowel voor omhoog als omlaag maar alleen richting de westzijde). Tevens zijn er in deze tunnel ook liften geplaatst die duidelijk groter en meer transparant zijn dan de liften in de oosttunnel. Verder kwamen er winkels in deze verbrede westtunnel.
Daarna werd gestart met het verlengen van de perronsporen 10-15 in de westelijke richting. Daardoor konden er meer en langere treinen op Amsterdam Centraal komen: lange Intercity's namen voortaan niet meer een geheel perron in beslag, maar hadden voortaan voldoende aan de westelijke a-zijde, waardoor op de oostelijke b-zijde weer ruimte voor andere treinen beschikbaar kwam. Verder zou het door deze perron-verlenging ook mogelijk zijn om twee gekoppelde Thalys-treinen (of de zeer lange Eurostar naar Londen) op deze, voor de richting Schiphol gunstig gelegen, perrons te verwerken. (Ook bij de verbouwing van onder andere station Schiphol en station Antwerpen Centraal is rekening gehouden met de internationale perronlengte-eis.) Dit project werd in 2004 opgeleverd. In verband met de Noord/Zuidlijn heeft ProRail in 2003 een kunstwerk in de vorm van een poort geplaatst. Het kunstwerk is van de hand van Hugo Kaagman en is getiteld 2b or not 2b en heeft er tot circa 2011 gestaan.
Na het gereedkomen van de ruwbouw van de metrobuizen van de Noord/Zuidlijn kon de middentunnel na een renovatie en herinrichting in december 2013 heropend worden: het heeft ongeveer dezelfde breedte behouden maar wel zijn er veel meer winkels geplaatst. Door het verwijderen van de trappen in het midden van de tunnel (een ingreep van de vorige verbouwing begin jaren tachtig) is de loopruimte in deze tunnel aanzienlijk groter geworden. Door het verplaatsen van de trappen van het midden naar de zijkant is er ook geen vide meer noodzakelijk, waardoor er meer ruimte is gecreëerd op de perrons boven. Er zijn in deze tunnel nu alleen roltrappen richting de westzijde (zowel op- als neergaand).
Het gebied aan de voorzijde van het station wordt vanaf 2018 grondig aangepakt. Zo is de Prins Hendrikkade ter hoogte van het Centraal Station sinds juli 2018 afgesloten voor autoverkeer. Het Open Havenfront - het water voor het station - wordt vergroot. De rondvaartboten krijgen nieuwe kassahuisjes. Het gehele gebied rond het Stationseiland zal na herbestrating het domein worden van voetgangers, fietsers en trams.[4]
De busstandplaatsen zijn sinds juli 2018 alle naar de noordzijde van het gebouw verplaatst. In 2003 werd begonnen met de bouw van een busstation onder een boogkap aan het IJ. Dit verving tussen 2009 en 2018 de vijf oude locaties, verspreid rond het Stationseiland. In 2009 werd het busstation gedeeltelijk in gebruik genomen, eerst voor het streekvervoer. Nadat het geheel en de omliggende infrastructuur waren voltooid, kregen alle bussen vanaf juli 2018 hier hun halte. De kades voor de IJ-veren en andere boten zijn ook aangepakt. Onder de overkapping is naast het busstation en een ondergrondse weg (de in juli 2015 geopende Michiel de Ruijtertunnel) ruimte gemaakt voor een hal. Deze IJhal, een ontwerp van Wiel Arets Architects is voltooid in 2017 en huisvest onder andere winkels en horeca.[5] Het heeft de functie van een stationshal en is ontworpen als tweede, gelijkwaardige entree tot het station. De toegang tot de Noord-Zuidlijn loopt binnen het station vooralsnog alleen via deze hal. De komende jaren wordt een (rol)trapverbinding gemaakt in de centrale hal naar de centrale metrohal.
Voetgangers- en fietstunnels
Aan de westzijde van het station, in het verlengde van de Westelijke Toegangsbrug, is de Cuyperspassage gerealiseerd, een tunnel voor voetgangers en fietsers (langzaamverkeerspassage), van de Martelaarsgracht naar de De Ruijterkade. Deze is ontworpen door de architectenbureaus Benthem Crouwel en Merk-X. Hoewel de tunnel al in 2013 werd opgeleverd is deze pas op 21 november 2015 geopend omdat de werkzaamheden aan de IJ-zijde nog niet eerder afgerond waren. Een wand van de tunnel is over de hele lengte bekleed met 46.000 wandtegeltjes waarop het Zeegezicht aan het IJ naar ontwerp van Irma Boom, gemaakt door Tegelfabriek Tichelaar in Makkum.[6][7] Het ontwerp was niet vrij van controverse, omdat er een Rotterdams oorlogsschip op is te zien.[8]
In aanvulling op de poortvrije Cuyperspassage zonder winkels zijn er twee poortvrije passages met winkels evenwijdig aan en gelegen tussen de drie bestaande tunnels (westtunnel, middentunnel, oosttunnel), die extra verbindingen vormen tussen het Damrak en het IJ. Terwijl de drie al lang bestaande tunnels tot het OV-chipkaartgebied behoren dat is afgesloten, blijven de twee nieuwe passages daarbuiten vallen en toegankelijk zijn zonder OV-chipkaart en zonder de tijdslimiet van het passage-recht.[9] De IJ-passage, de westelijke passage tussen de westtunnel en de middentunnel, is in juni 2015 in gebruik genomen. De Amstel-passage, de oostelijke passage tussen middentunnel en oosttunnel, is in september 2017 in gebruik genomen. De beide passages zijn ontworpen door een combinatie van de architectenbureaus Benthem Crouwel, Powerhouse Company en Merk-X.
De drie bestaande reizigerstunnels zijn voorzien van zaken voor de snelle snack en boodschap, terwijl in de nieuwe passages winkels zijn voor reizigers die meer tijd (en geld) te besteden hebben. Er is een dwarsverbinding met poortjes die de westelijke passage met de middentunnel verbindt, onder de sporen 8-10. De oostelijke passage heeft eenzelfde dwarsverbinding.[10]
OV-chipkaart
Dit station heeft NS OVC-poortjes. Voor overstappers zijn er NS-palen waar zij kunnen uit- en inchecken. De poortjes zijn met ingang van 17 mei 2016 tussen 1.00 uur en 7.00 uur en sinds eind 2017 permanent gesloten.
Programma Hoogfrequent Spoor
Vanaf 2020 zullen, in het kader van het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS) opnieuw ingrijpende verbouwingen aan Amsterdam Centraal plaatsvinden. Het is de bedoeling dat perronloze middensporen worden verwijderd ten gunste van verbreding van de perrons. Daarvoor zijn wederom aanpassingen aan de bestaande reizigerstunnels nodig. Verder zal ook de smalle Oosttunnel worden verbreed en worden heringericht naar voorbeeld van de Middentunnel. De verouderde spoorbruggen uit 1917 aan de oostzijde van het station worden vervangen.[11]
Lokaal vervoer
Tramstation
Het Centraal Station is al sinds het begin van de 20e eeuw de (eind)halte voor vele tramlijnen. Tot 2018 deden tien tramlijnen het station aan. Na de opening van de Noord/Zuidlijn werd dit verminderd tot negen. De haltes zijn verspreid over het westelijke en het oostelijke deel van het Stationsplein. De trams die het station via de Nieuwezijds Voorburgwal richting het Leidseplein of de Rozengracht verlaten stoppen aan de westelijke haltes. De tram naar IJburg en de trams die richting het Damrak gaan hebben hun standplaats aan de oostelijke haltes.
Metrostation
Aan de voorzijde van het Centraal Station is sinds 1980 ook een metrostation gelegen onder het Open Havenfront en het Stationsplein. De Amsterdamse metrolijnen 51, 53 en 54 hebben op dit kopstation hun eindpunt. Het station beschikt over een breed middenperron en het perron loopt met een boog in de richting van de Nieuwmarkt. De hoofdtoegang bevindt zich aan de kant van het Centraal Station.
Tussen 2003 en 2018 waren er bouwwerkzaamheden voor de aanleg van de Noord/Zuidlijn (metrolijn 52) die het Centraal Station haaks kruist. Daartoe werden de hoofdingang en delen van de 'Middentunnel' langdurig afgesloten. Op 26 oktober 2011 werden de (eerste) deuren van de hoofdentree van de monumentale stationshal na zeven jaar gesloten te zijn geweest weer voor het publiek geopend, waardoor het nu weer, net als vroeger, mogelijk werd om van hier rechtstreeks naar de De Ruijterkade te lopen. Ondertussen werd op 31 mei 2011 het 130 meter lange tunneldeel van deze metrolijn vanuit het IJ onder het station geschoven en vervolgens afgezonken. Het tunneldeel bevatte al de ruwbouw van de twee toekomstige zijperrons van 130 meter lang en 5,5 meter breed. Naar verwachting zullen per dag op dit station 35.000 reizigers in- of uit de Noord/Zuidlijn stappen.[12]
Op 21 november 2011 werd een gedeelte van de toekomstige gemeenschappelijke stationshal voor beide metrolijnen geopend. De metrolijnen 51, 53, en 54 zijn sindsdien via deze nieuwe hal bereikbaar. De hal had opvallende rode trappen en vloeren. Deze uitvoering was tijdelijk. De oude hal werd deels gesloopt en deels opgenomen in de nieuwe hal. Het metrostation van de Noord/Zuidlijn en de hallen aan beide zijden zijn ontworpen door Benthem Crouwel Architekten, het bureau dat ook verantwoordelijk is voor de ontwerpen van de overige metrostations langs de lijn en voor het ontwerp van het busstation aan IJzijde.
In mei 2013 selecteerde een speciale commissie van de gemeente twee kunstwerken voor dit station.[13] In de zogenaamde 'Kathedraal', de grote ruimte onder het Stationsplein, was boven de sporen van de Noord/Zuidlijn een videokunstwerk van Fiona Tan gepland.[14] In november 2013 gaf zij de opdracht terug.[15] Voor dit kunstwerk werd een nieuwe selectieprocedure gestart. In september 2014 werd het kunstwerk 'Weather engine' van de Vlaamse videokunstenaar David Claerbout geselecteerd, een continu veranderende digitale film die op een groot videoscherm wordt geprojecteerd.[16] In de verdeelhal op niveau -1 zijn twee tekeningen van Jennifer Tee aangebracht, samengesteld uit gedroogde tulpenblaadjes in verschillende kleuren.[17]
Op Stationsplein 7 was van 2003 tot 1 december 2015 het Informatiecentrum Stationseiland waar een beeld werd gegeven van de veranderingen in en om het Centraal Station in relatie tot de metrobouw en van het gehele Noord/Zuidlijnproject.
Op 22 juli 2018 werd het metrostation door metrolijn 52 in gebruik genomen.
Busstation
In 1922, toen door de Gemeentetram Amsterdam, na een mislukte proef in 1908, de eerste buslijnen werden ingesteld, kregen deze een standplaats op het Stationsplein. In de jaren vijftig, toen er steeds meer busdiensten verschenen, zowel lokaal als interlokaal, ontstond er ruimtegebrek. Naast standplaatsen langs de rijweg langs het station, op het oostelijk deel van het Stationsplein en op het Entosspoor aan de westkant, verscheen er in de jaren zestig speciaal voor de bussen van Maarse & Kroon een busstation in het Prins Hendrikplantsoen. In 1968, toen de IJ-tunnel werd geopend, werden voor de Noordlijnen standplaatsen langs het water van het Open Havenfront aangelegd. Voor de buslijnen van de NACO was er geen plaats. Deze bleven aanvankelijk aan de Valkenweg, maar werden later verlegd naar het Waterlooplein. In 1972 werden voor de inmiddels met de NZH gefuseerde NACO standplaatsen bij de Sint-Nicolaaskerk aangelegd. Door de metrobouw moest de rijweg voor het station verdwijnen en verscheen een tijdelijk busstation op de Kamperdam. Na voltooiing van de metro in 1980 bestonden er op of nabij het Stationsplein een vijftal busstations, Oostelijk busstation Stationsplein, Kamperbrug, Sint-Nicolaaskerk, Prins Hendrikplantsoen en Entosspoor.
Ondergronds busstation
Daar de NZH de busdiensten vooral naar Purmerend steeds meer had uitgebreid ontstond er onvoldoende capaciteit voor het opstellen van bussen. Een deel van deze bussen vond plaats aan de andere zijde van de Prins Hendrikkade maar een deel moest uitwijken naar de achterzijde van het station of de Buiksloterweg.
Door de NZH werd een plan gemaakt voor een grote ondergrondse busterminal onder het Open Havenfront van het Oostelijk deel van het Stationsplein (tegenover de Sint-Nicolaaskerk) naast het metrostation. Deze moest 200 bij 80 meter worden met drie eilandperrons voor bussen waarbij sprake zou zijn van flexibele toewijzing om het aantal plaatsen te beperken. De vloer moest op circa 16 meter diepte komen en de ondergrondse hal zou 10 meter hoog worden. Voor de passagiers waren drie ondergrondse loopbruggen bedacht die in verbinding zouden staan met de verschillende delen van het trein- en bestaande metrostation.[18]. Het plan, waarvan met name toenmalig directeur André Testa groot voorstander was en beweerde de financiering rond te hebben, ging uiteindelijk niet door. Dit omdat naast onduidelijkheid over de financiering, die toch niet rond bleek, ook de gemeente geen voorstander was met het oog op de vermindering van het aantal bussen na de ingebruikname van de metro naar Noord. In 2000 werd het Oostelijk busstation gedeeltelijk verplaatst naar een platform boven het water van het Open Havenfront om ruimte te maken voor de verplaatsting van het tramstation in verband met de metroaanleg. Ook werden de busstandplaatsen bij de Sint-Nicolaaskerk verplaatst naar een tijdelijke busplatform boven het water bij de Kamperbrug.
Busstation IJzijde
Uiteindelijk werd gekozen voor een nieuw busstation aan de noordkant, langs de oever van het IJ, waar sinds 2009 onder een vierde boogkap, een nieuw busstation met de projectnaam IJsei gedeeltelijk in gebruik kwam. Per uur deden tot juli 2018 zo'n 100 bussen het Centraal Station aan. Bij de start van de bouw in 2003 waren de bushaltes verspreid over vijf verschillende locaties, wat zorgde voor onduidelijkheid bij de reizigers. Daarom is gekozen voor één centraal busstation aan de noordzijde van het station. Van dit busstation was sinds 2009 alleen het westelijk gedeelte in gebruik voor de bussen van eerst Arriva en sedert december 2011 EBS. In december 2013 verhuisden de bussen als gevolg van werkzaamheden naar de oostzijde van het station. De lokale bussen naar Amsterdam-Noord en die van Connexxion volgden op 14 december 2014, evenals de Amsterdamse nachtbussen en de nachtbussen van EBS. Daarmee is het gehele busstation in gebruik, alleen de westelijke oprit is nog niet toegankelijk. Sinds 22 juli 2018 vertrekken ook de Connexxion-(nacht)bussen en de doorgaande GVB-bussen vanaf het busstation, deze stopten vroeger op het busstation in het Prins Hendrikplantsoen. Enkele nachtlijnen van GVB stoppen ook op een halte bij de Sint Nicolaasbasiliek.
Het busstation ligt op dezelfde hoogte als de treinsporen (niveau +1). Alle haltes voor stads- en streekbussen, eerst verspreid rond het Stationseiland, worden verzameld op één plek. Het busstation bestaat uit een platform met ruimte voor 24 halteplaatsen met drie op- en afritten. Om de beschikbare ruimte efficiënt te gebruiken, krijgt het busstation dynamische halteplaatsen. De halteplaats ligt niet vast, maar kan verspringen naar de eerst voorliggende of eerst achterliggende halte. Het systeem wijst, afhankelijk van de beschikbare ruimte op dat moment, een halte toe. Een elektronisch bord bij de entree van het busstation informeert de reiziger over de plaats van zijn of haar bus. Via liften, trappen en roltrappen bereiken voetgangers het maaiveld en de IJhal.
Het busstation heeft eenzelfde soort kap als het treinstation, met daarop in gekleurde glaspanelen het woord 'Amsterdam' dat vanuit de lucht goed is te zien. Van deze kap startte bouw in april 2011. Het busstation is een ontwerp van architectenbureau Benthem Crouwel. Naast de oorspronkelijke drie kappen heeft het Centraal Station een vierde kap gekregen. De kap zorgt in stedenbouwkundig opzicht voor samenhang tussen het busstation, de stationshal, het maaiveld en de verschillende veren aan de IJzijde van het Centraal Station.
Tramlus IJzijde
Sinds half oktober 2019 is aan de oostzijde onder het busstation een calamiteitenlus voor tram 26 beschikbaar die gebruikt kan worden bij een stremming aan de voorzijde.
IJ-veren
Aan de achterzijde van het Centraal Station, aan de De Ruijterkade, is het vertrekpunt van Amsterdamse veren naar drie locaties in Amsterdam-Noord.
Bijzonderheden
Het aan de westkant naast de sporen gelegen Ibis hotel heeft een bijgebouw gekregen boven de sporen, steunend op stalen pijlers. Aan deze kant is er het kopspoor 1 vanwaar meestal de sprinter naar Zandvoort (via Haarlem) vertrekt.
Aan het lange perron langs spoor 2 zijn diverse zalen en faciliteiten bereikbaar. Er is een koninklijke wachtkamer en er zijn diverse restaurantzalen waarvan de decoratie en inrichting grotendeels bewaard zijn gebleven. Zo is er het zogenoemde '1ste klas'-restaurant met een klein terras op het perron.
Eurostar terminal
Vanaf april 2018 rijden er Eurostar-treinen rechtstreeks tussen Amsterdam en Londen. Omdat het Verenigd Koninkrijk buiten de Schengenzone ligt moeten er douanefaciliteiten op het station komen. Hiertoe wordt een speciale terminal gebouwd op het perron van spoor 15b. Hier worden reizigers en hun bagage gecontroleerd en kunnen ze vervolgens wachten. De nieuwe terminal wordt bijna 60 meter lang en biedt uitzicht op het IJ.
De Eurostar rijdt in eerste instantie twee keer per dag, van Amsterdam via Schiphol, Rotterdam en Brussel naar Londen en weer terug. Voorlopig zijn de douanefaciliteiten nog in Brussel-Zuid, waarvoor moet worden overgestapt.[19]
Bestemmingen en routes
Treinen
Vanuit het Amsterdamse Centraal Station kan men per trein naar de meeste belangrijke bestemmingen in Nederland en het omliggende buitenland reizen. In de dienstregeling 2020 wordt het station door de volgende treinseries bediend:
Serie | Treinsoort | Route | Bijzonderheden |
---|---|---|---|
100 ICE 43 | Intercity-Express (NS International) | [ Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – Arnhem Centraal – Oberhausen Hbf – Duisburg Hbf – Düsseldorf Hbf ] / [ Hannover Hbf – Minden (Westf) – Herford – Bielefeld Hbf – Gütersloh Hbf – Hamm (Westf) – Hagen Hbf – Wuppertal Hbf ] – Köln Hbf – Siegburg/Bonn – Frankfurt (Main) Flughafen Fernbahnhof – Mannheim Hbf – Karlsruhe Hbf – Offenburg – Freiburg (Breisgau) Hbf – Basel Bad Bf – Basel SBB | Eén keer per dag tussen Amsterdam en Basel. |
140/240 IC 77 | Intercity (NS International / DB Fernverkehr) | Amsterdam Centraal – Amersfoort Centraal – Deventer – Hengelo – Bad Bentheim – Rheine – Osnabrück Hbf – Hannover Hbf – Berlin Hbf – Berlin Ostbahnhof | Rijdt elke twee uur, stopt alternerend te Bünde (Westf) of Bad Oeynhausen |
800 | Intercity | Maastricht – Sittard – Roermond – Eindhoven Centraal – 's-Hertogenbosch – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Alkmaar – Schagen – Den Helder | Rijdt niet 's avonds. Rijdt alleen in de spits van en naar Schagen. In de spitsrichting van/naar Den Helder. |
900 | Intercity direct | Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Rotterdam Centraal – Breda | Tussen Schiphol en Rotterdam is een toeslag verschuldigd. Via HSL. |
1000 | Intercity direct | Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Rotterdam Centraal | Tussen Schiphol en Rotterdam is een toeslag verschuldigd. Via HSL. |
1400 | Intercity | Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Den Haag HS – Rotterdam Centraal | Nachtnet. De treinserie 21400 voor de trajectverlengingen Rotterdam Centraal – Eindhoven en Utrecht Centraal – Eindhoven rijden uitsluitend in de nachten volgend op vrijdag en zaterdag. In het eerste deel van de nachten volgend op woensdag en donderdag stopt de trein in Gouda in plaats van Delft. Daarnaast worden bussen ingezet op het traject Rotterdam Centraal – Delft – Den Haag HS. |
1500 | Intercity | Amsterdam Centraal – Hilversum – Amersfoort Centraal – Deventer | Rijdt soms van/naar Deventer. |
2100 | Intercity | Amsterdam Centraal – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag Centraal | Rijdt niet na 22:00 uur. Vormt tussen Den Haag Centraal en Leiden Centraal een kwartierdienst met series 700/1800. Vormt tussen Leiden Centraal en Amsterdam Centraal een kwartierdienst met serie 2200. |
2200 | Intercity | Amsterdam Centraal – Amsterdam Sloterdijk – Haarlem – Leiden Centraal – Den Haag HS – Delft – Schiedam Centrum – Rotterdam Centraal – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen | Vormt tussen Amsterdam Centraal en Leiden Centraal een kwartierdienst met serie 2100. Vormt tussen Leiden Centraal en Dordrecht een kwartierdienst met serie 2400. In de spits vanaf/tot Roosendaal gecombineerd met serie 12200. |
2600 | Intercity | Almere Centrum – Amsterdam Centraal | 's Ochtends vroeg vanaf Lelystad Centrum |
12600 | Intercity | Groningen – Assen – Zwolle – Lelystad Centrum – Almere Centrum – Amsterdam Centraal | Een trein op vrijdag- en zaterdagnacht in de richting van Amsterdam C. |
2900 | Intercity | Enkhuizen – Hoorn – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Roermond – Maastricht | Rijdt alleen 's avonds laat en op zondagochtend. Stopt niet in Zaandam. Stopt tussen Hoorn en Enkhuizen op alle tussengelegen stations. |
3000 | Intercity | Nijmegen – Arnhem Centraal – Ede-Wageningen – Utrecht Centraal – Amsterdam Centraal – Alkmaar – Den Helder | Stopt na 20.00 uur ook op Driebergen-Zeist. |
3900 | Intercity | Enkhuizen – Hoorn – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven Centraal – Heerlen | Stopt niet in Zaandam. Stopt tussen Hoorn en Enkhuizen op alle tussengelegen stations. Rijdt in de vroege ochtend en 's avonds alleen 1x per uur tussen Sittard en Heerlen. |
4000 | Sprinter | Uitgeest – Zaandam – Amsterdam Centraal – Breukelen – Woerden – Gouda – Rotterdam Centraal | |
4500 | Intercity | Amsterdam Centraal – Hoorn – Enkhuizen | Stopt niet in Zaandam. Stopt tussen Hoorn en Enkhuizen op alle tussengelegen stations. Rijdt in de ochtendspits naar Amsterdam C. en in de avondspits naar Enkhuizen. |
4600 | Sprinter | Den Haag Centraal – Leiden Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Centraal | In Amsterdam C. gekoppeld aan serie 14600 van/naar Zwolle. |
14600 | Sprinter | Amsterdam Centraal – Weesp – Almere Centrum – Lelystad Centrum – Zwolle | In Amsterdam C. gekoppeld aan serie 4600 van/naar Den Haag C. |
4800 | Sprinter | Amsterdam Centraal – Haarlem – Alkmaar – Hoorn | |
5400 | Sprinter | Amsterdam Centraal – Haarlem – Zandvoort aan Zee | |
5800 | Sprinter | Hoofddorp – Schiphol Airport – Amsterdam Sloterdijk – Amsterdam Centraal | Te Amsterdam C. gekoppeld aan de 15800 van/naar Amersfoort Vathorst |
15800 | Sprinter | Amersfoort Vathorst – Amersfoort Centraal – Hilversum – Weesp – Amsterdam Centraal | Te Amsterdam C. gekoppeld aan de 5800 van/naar Hoofddorp |
7400 | Sprinter | Uitgeest – Zaandam – Amsterdam Centraal – Breukelen – Utrecht Centraal – Driebergen-Zeist – Rhenen | Rijdt alleen op werkdagen overdag, op de overige tijden tussen Breukelen en Rhenen vervangen door serie 7300. |
Eurostar 9100 | Eurostar (SNCF/NMBS) | Amsterdam Centraal – Rotterdam Centraal – Brussel-Zuid – Lille-Europe – London St Pancras International | Calais, Ashford, Ebbsfleet worden onregelmatig bediend. Rijdt zesmaal per dag, twee treinen vanaf Amsterdam. |
9200 IC 35 | Intercity direct (NS International) | Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Rotterdam Centraal – Breda – Antwerpen-Centraal – Mechelen – Brussel-Centraal – Brussel-Zuid/Midi | Vier keer per dag van/naar Den Haag HS. Via HSL |
Thalys 9300 | Thalys (NS International) | Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Rotterdam Centraal – Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid – Paris Nord | Diverse ritten alleen tussen Amsterdam en Brussel |
Thalys 9900 | Thalys (NS International) | Amsterdam Centraal – Schiphol Airport – Rotterdam Centraal – Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid – [ Aéroport Charles-de-Gaulle 2 TGV – Marne la Vallée-Chessy ] / [ Chambéry-Challes-les-Eaux – Albertville – Moutiers-Salins-Brides-les-Bains – Aime-La Plagne – Landry – Bourg-Saint-Maurice ] / [ Valence-Rhône-Alpes-Sud TGV – Avignon TGV – Aix-en-Provence TGV – Marseille Saint-Charles ] | Marne la Vallée-Chessy 2 keer per dag. Bourg-Saint-Maurice 1 keer per week tijdens het winterseizoen. Marseille Saint-Charles 1 keer per week tijdens het zomerseizoen. |
22200 | Intercity | Amsterdam Centraal – Haarlem | Rijdt 2x per dag in de nachten van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag in beide richtingen. |
Seizoenstreinen
Naast de dagelijkse internationale treinen zijn er ook seizoenstreinen die in de winter naar de Alpen rijden voor wintersporters. Voorbeelden zijn de Krokusexpress en de Alpenexpress. Deze treinen rijden in de winterperiode van Den Haag HS via Amsterdam naar verschillende bestemmingen in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk en Italië. In de zomer rijdt de Zon-Thalys elke zaterdagochtend in juli en augustus van Amsterdam naar Marseille.
Sporengebruik
Aan de perrons liggen respectievelijk sporen 1/2, 4/5, 7/8, 10/11, 13/14 en 15.
De toegang aan beide zijden van het station is via 6 sporen (2 per richting). Aan de westzijde zijn er drie richtingen die hun eigen sporen hebben:
- Haarlem
- Zaandam
- Schiphol
Alle richtingen komen langs het kruisstation Sloterdijk, waarbij de Schiphollijn de andere spoorlijnen bovenlangs kruist. Door diverse ongelijkvloerse kruisingen verderop kunnen de Schipholtreinen kruisingsvrij van elk perronspoor gebruikmaken.
Aan de oostzijde zijn er geen ongelijkvloerse kruisingen en zijn de richtingen:
- Amsterdam Amstel (2 sporen)
- Weesp (2 sporen)
- Opstelterrein Watergraafsmeer (2 sporen)
Vroeger werd het Centraal Station vooral gebruikt als een dubbel kopstation, waarbij bijna alle treinen keerden en er weinig doorgaande treinen waren. Om de capaciteit te vergroten en overstappen te vermijden zijn diverse treindiensten doorgaande diensten geworden. Alle doorgaande perronsporen worden functioneel in twee delen gebruikt. Hierdoor kunnen twee treinen tegelijkertijd van hetzelfde perronspoor gebruikmaken. Elk deel van het spoor is bereikbaar met behulp van wissels vanuit doorgaande sporen die niet aan een perron liggen. Alleen de heel lange treinen hebben een volledig perronspoor nodig.
Regionaal vervoer
Hieronder een overzicht van metro-, tram- en buslijnen die Amsterdam Centraal aandoen. Alle buslijnen staan aan de achterzijde van het station.
Platform | Lijn | Route | Opmerkingen |
---|---|---|---|
Metro – GVB (concessie Amsterdam) | |||
51 | Centraal Station – Amstelstation – Station Amsterdam Zuid – Isolatorweg | Tot 3 maart 2019 als sneltram tussen station Zuid en Amstelveen Westwijk; sindsdien als metrolijn naar Isolatorweg. | |
52 | Noord – Centraal Station – Rokin – De Pijp – RAI – Station Amsterdam Zuid | ||
53 | Centraal Station – Amstelstation – Station Diemen Zuid – Gaasperplas | ||
54 | Centraal Station – Amstelstation – Station Duivendrecht – Bijlmer ArenA – Holendrecht – Gein | ||
Tram – GVB (concessie Amsterdam) | |||
B | 2 | Centraal Station – Leidseplein – Hoofddorpplein – Nieuw Sloten | |
A | 4 | Centraal Station – Frederiksplein – Station RAI | |
B | 11 | Centraal Station – Leidseplein – Surinameplein | |
B | 12 | Centraal Station – Leidseplein – Museumplein – De Pijp – Amstelstation | |
B | 13 | Centraal Station – Rozengracht – Mercatorplein – Slotermeer – Geuzenveld | |
A | 14 | Centraal Station – Rembrandtplein – Artis – Flevopark | |
B | 17 | Centraal Station – Rozengracht – Kinkerstraat – Osdorp Dijkgraafplein | |
A | 24 | Centraal Station – Vijzelstraat – Beethovenstraat – VU medisch centrum | |
A | 26 | Centraal Station – Rietlandpark – Piet Heintunnel – IJburg | |
Bus – GVB (concessie Amsterdam) | |||
G-J | 18 | Centraal Station – Slotervaart | |
G-K | 21 | Centraal Station – Geuzenveld | |
G-E & G-H | 22 | Station Sloterdijk – Centraal Station – Muiderpoortstation | |
G-F & G-G | 48 | Houthavens – Centraal Station – Borneo-eiland | |
G-G | 248 | Centraal Station – Houthavens | spitslijn |
G-K | N81 | Centraal Station – Station Sloterdijk | nachtbus |
G-L | N82 | Centraal Station – Geuzenveld | nachtbus |
G-L | N83 | Centraal Station – Osdorp De Aker | nachtbus |
G-L | N84 | Centraal Station – Amstelveen | nachtbus |
G-B | N85 | Centraal Station – Amstelstation – Bijlmer ArenA – Gaasperdam | nachtbus |
G-K | N86 | Centraal Station (→ Leidseplein) – Wibautstraat – Bijlmer ArenA | nachtbus, alleen op vrijdag- en zaterdagnacht |
G-B | N87 | Centraal Station – Diemen – Gaasperplas – Bijlmer ArenA | nachtbus |
G-K | N88 | Centraal Station – Amsterdam Zuid – Nieuw Sloten | nachtbus |
G-C | N89 | Centraal Station – Indische Buurt – IJburg | nachtbus |
G-C | N91 | Centraal Station – Nieuwendam | nachtbus |
G-C | N93 | Centraal Station – Molenwijk | nachtbus |
Bus – Connexxion (concessies Amstelland-Meerlanden en Zaanstreek) | |||
G-L | 391 | Amsterdam Centraal – Noord – Zaandam – Zaanse Schans | R-net |
G-L | 393 | Amsterdam Centraal – Noord – Zaandam – Zaans Medisch Centrum | R-net spitslijn |
G-M | 394 | Amsterdam Centraal – Noord – Station Zaandam | R-net |
n.n.b. | 891 | Amsterdam Centraal – Zaanse Schans | R-net vakantiebus |
G-J | N47 | Amsterdam Centraal – Leidseplein – Zuid – Amstelveen Busstation – Uithoorn Busstation | R-net nachtbus |
G-J | N57 | Amsterdam Centraal – Leidseplein – Zuid – Amstelveen Busstation – Aalsmeer | R-net nachtbus |
G-D | N92 | Amsterdam Leidseplein – Amsterdam Centraal – Metro Noord – Oostzaan – Station Zaandam | R-net nachtbus |
G-D | N94 | Amsterdam Leidseplein → Amsterdam Centraal → Zaandam → Krommenie → Westzaan | R-net nachtbus |
G-J | N97 | Amsterdam Centraal – Leidseplein – Zuid – Schiphol – Hoofddorp – Nieuw-Vennep | R-net nachtbus |
Bus – EBS (concessie Waterland) | |||
G-B | 305 | Amsterdam Centraal – Ilpendam – Purmerend Tramplein – Middenbeemster – De Rijp | R-net |
G-B | 306 | Amsterdam Centraal – Ilpendam – Station Purmerend Overwhere – Purmerend M.L. Kingweg | R-net |
G-A | 314 | Amsterdam Centraal – Broek in Waterland – Monnickendam – Edam – Station Hoorn | R-net |
G-A | 316 | Amsterdam Centraal – Volendam – Edam | R-net |
G-A | N01 | Amsterdam Centraal – Ilpendam – Purmerend M.L. Kingweg | R-net nachtbus |
G-A | N04 | Amsterdam Centraal – Ilpendam – Purmerend Korenstraat | R-net nachtbus |
G-A | N10 | Amsterdam Centraal → Monnickendam → Volendam → Edam | R-net nachtbus |
G-A | N14 | Amsterdam Centraal – Monnickendam – Edam – Station Hoorn | R-net nachtbus |
Trivia
- In Shenyang, China, staat een kopie van het station. Het is onderdeel van het pretpark Holland Dorp.
- Het een-na-langste perron in Nederland bevindt zich in Amsterdam Centraal: 695 meter. Het langste perron bevindt zich in station Sittard en is 5 meter langer: 700 meter.[20]
- Op 31 augustus 2018 steekt een Afghaanse man twee Amerikaanse toeristen neer in de hal van het station. De man wordt neergeschoten door de politie, later blijkt het om een aanslag met terroristisch motief te gaan. De rechtbank legt hem in oktober 2019 een gevangenisstraf op van ruim 26 jaar.[21]
Fotogalerij
- Oostzijde Centraal Station
- Het station gezien vanaf de Oudekerkstoren.
- Het station gezien over het water van het Damrak.
- Het station vanuit het oosten. Rechts: 'De Oost', voormalig Pakketpostgebouw.
- Detail van de zuidelijke overkapping.
- ICE en Beneluxtrein ten oosten van het Centraal Station.
- Onder de stationskap in april 2004.
Externe links
- Film over het nieuwe spoorwegviaduct tussen Amsterdam Centraal Station en Haarlemmerplein; 1923 - youtube.com
- Film over 60 jaar Amsterdam Centraal Station; 1949 - youtube.com
- De website van Amsterdam Centraal
- Station Amsterdam Centraal op Stationsweb
- Projectwebsite van het Stationseiland
- Het Centraal Station op de Beeldbank Amsterdam
Zie de categorie Station Amsterdam Centraal van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Amsterdamse tramlijnen | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
51 | Stations van metrolijn 51 | |
---|---|---|
Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Overamstel · Station RAI (NS) · Station Zuid (NS) · Amstelveenseweg · Henk Sneevlietweg · Heemstedestraat · Station Lelylaan (NS) · Postjesweg · Jan van Galenstraat · De Vlugtlaan · Station Sloterdijk (NS) · Isolatorweg |
52 | Stations van metrolijn 52 (Noord/Zuidlijn) | |
---|---|---|
Noord · Noorderpark · Sixhaven (gepland) · Centraal Station (NS) · Rokin · Vijzelgracht · De Pijp · Europaplein · Station Zuid (NS) |
53 | Stations van metrolijn 53 (Gaasperplaslijn) | |
---|---|---|
Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Van der Madeweg · Venserpolder · Station Diemen Zuid (NS) · Verrijn Stuartweg · Ganzenhoef · Kraaiennest · Gaasperplas |
54 | Stations van metrolijn 54 (Geinlijn) | |
---|---|---|
Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Van der Madeweg · Station Duivendrecht (NS) · Strandvliet · Station Bijlmer ArenA (NS) · Bullewijk · Holendrecht (NS) · Reigersbos · Gein |
Spoorwegstations aan de spoorlijn Amsterdam – Haarlem – Rotterdam (Cursief: voormalig station) |
---|
-1: Amsterdam Centraal · -1: Amsterdam Westerdok · 0: Amsterdam Willemspoort · 0: Amsterdam d'Eenhonderd Roe · 3: Amsterdam Sloterdijk · 9: Halfweg-Zwanenburg · 14: Haarlem Spaarnwoude 17: Haarlem · 21: Heemstede-Aerdenhout · 25: Vogelenzang · 28: Hillegom · 30: Veenenburg · 32: Lisse · 36: Piet Gijzenbrug · 41: Voorhout · 42: Warmond · 46: Leiden Centraal · 48: De Vink · 51: Voorschoten · 57: Den Haag Mariahoeve · 59: Den Haag Laan van NOI · 61: Den Haag HS · 63: Den Haag Moerwijk · 65: Rijswijk · 69: Delft · 71: Delft Campus · 77: Kethel · 80: Schiedam Centrum · 82: Beukelsdijk · 84: Rotterdam Delftse Poort · 84: Rotterdam Centraal |
Spoorwegstations aan de spoorlijn Den Helder – Amsterdam (Cursief: voormalig station) |
---|
0: Den Helder · 3: Den Helder Zuid · 4: Koegras · 8: Breezand · 12: Anna Paulowna · 16: Oudesluis · 21: Schagen · 24: Schagerwaard · 27: Zijdewind · 30: Noord Scharwoude · 35: Heerhugowaard · 38: St. Pancras · 40: Alkmaar Noord · 42: Alkmaar · 47: Heiloo · 49: Onze Lieve Vrouwe ter Nood · 54: Castricum · 58: Uitgeest · 61: Den Ham · 63: Krommenie-Assendelft · 65: Wormerveer · 68: Zaandijk Zaanse Schans · 69: Koog aan de Zaan · 71: Zaandam · 72: Noorder IJdijk · 73: Hembrug · 75: Amsterdam Petroleumhaven · 78: Spaarndammerdijk-Houthaven · 79: Amsterdam Sloterdijk · 80: Amsterdam Westerdok · 81: Amsterdam Centraal |
Spoorwegstations aan de Oosterspoorweg (Cursief: voormalig station) |
---|
0: Amsterdam Centraal · 1: Oosterdok · 2: Kattenburgerbrug · 3: Sint Anthoniedijk · 4: Amsterdam Muiderpoort · 5: Amsterdam Science Park · 7: Diemen (Diemerbrug) · 8: Overweg langs de Diemen · 13: Weesp · 18: Keverdijksche Weg · 22: Naarden-Bussum · 23: Heerenstraat · 24: Bussum Zuid · 25: Grintweg · 26: Kraailooschenweg · 27: Hilversum Media Park · 28: Hilversum · 32: Zwarte Weg · 36: Baarn · 40: Groote Melmweg · 45: Amersfoort Centraal · 51: Hoevelaken · 55: Terschuur · 61: Barneveld-Voorthuizen · 68: Stroe · 75: Kootwijk · 78: Assel · 88: Apeldoorn · 91: Apeldoorn De Maten · 97: Klarenbeek · 101: Voorst-Empe · 104: Hoven · 106: Zutphen |
Spoorwegstations aan de Rhijnspoorweg (Cursief: voormalig of toekomstig station) |
---|
0: Amsterdam Centraal · 1: Amsterdam Muiderpoort · 2: Amsterdam Weesperpoort · 3: Amsterdam Amstel · 4: Duivendrecht · 6: Amsterdam Arena (stadionhalte) · 6: Amsterdam Bijlmer ArenA · 9: Amsterdam Holendrecht · 11: Abcoude · 16: Vreeland · 19: Nieuwersluis-Loenen · 23: Breukelen · 28: Maarssen · 33: Utrecht Zuilen · 35: Utrecht Centraal · 37: Jeremiebrug · 37: Utrecht Vaartsche Rijn · 38: Houtenschepad · 39: Meerveldscheweg · 40: Vechten · 42: Bunnik · 47: Driebergen-Zeist · 50: Driebergen-Austerlitz · 53: Maarn (oud) · 54: Maarn · 57: Maarsbergen · 62: Heuvelsche Steeg · 68: Veenendaal-De Klomp · 75: Ede-Wageningen · 80: Buunderkamp · 84: Wolfheze · 88: Oosterbeek · 92: Arnhem Centraal · 93: Arnhem Velperpoort · 96: Fort Westervoort · 97: Oostzijde Brug · 98: Westervoort · 101: Duiven · 105: Groessen · 106: Zevenaar · 111: Babberich · 115: Elten |
Spoorwegstations aan de Westtak Ringspoorbaan (Cursief: voormalig station) |
---|
0: Amsterdam Centraal · 3: Amsterdam Sloterdijk · 5: Amsterdam De Vlugtlaan · 7: Amsterdam Lelylaan · 11: Schiphol Airport |
Spoorwegstations aan de HSL-Zuid / HSL 4 |
---|
Amsterdam Centraal · Schiphol Airport · Rotterdam Centraal · (Breda) · Noorderkempen · Antwerpen-Centraal |