IJburg

In 1965 ontwikkelden de architecten Van den Broek en Bakema al een plan voor een stad in het IJmeer, die plaats zou moeten bieden aan 350.000 inwoners, vooral afkomstig uit Amsterdam. In het nationale ruimtelijke beleid werd echter gekozen voor de overloopstrategie: woningzoekende Amsterdammers moesten in groeikernen zoals Purmerend en Hoorn gaan wonen, alsmede in de nieuwe stad Almere. Daarnaast werd de Bijlmermeer aangelegd op het grondgebied van de gemeente Weesperkarspel, en werd Diemen uitgebreid.

In de jaren tachtig volgde een ommezwaai in het beleid, waarin de compacte stad het nieuwe ideaal werd. Gezocht werd naar bouwlocaties dicht bij de stad. Omdat Amsterdam is ingeklemd tussen Schiphol en natuurgebieden als de Bovenkerkerpolder en Landelijk Noord, bleef eigenlijk alleen de locatie Nieuw-Oost over. In 1992 werd Nieuw-Oost een officiële Vinex-locatie.

Tot de aanleg van de wijk werd in 1996 door de gemeente Amsterdam besloten. Tegenstanders hadden bezwaren tegen de gevreesde aantasting van de natuur in het IJmeer, en vroegen om een referendum. Dat correctieve referendum werd op 19 maart 1997 gehouden. Voor het correctief referendum gold een minimale opkomst van 155 duizend stemmen.[2] Een meerderheid (60%, opkomst 41%) van de stemmers was tegen de aanleg van IJburg, maar het vereiste aantal stemmers werd niet gehaald zodat de bouw door kon gaan. Als compensatie voor verloren gegane natuurwaarden werd ten noorden van Durgerdam een nieuw natuurgebied aangelegd langs de Waterlandse Zeedijk.

Na het aanplempen van het Centrumeiland worden er nog twee nieuwe eilanden aan IJburg toegevoegd, waarvan er een bebouwd wordt (Strandeiland) en een natuurgebied wordt (Buiteneiland). Er komen totaal circa 8.000 woningen bij voor circa 20.000 bewoners. Het ophogen start in 2018, waarna de bouw omstreeks 2022 zou kunnen beginnen. Het eiland met een oppervlakte van 150 hectare maakt zijn naam waar, er komt een zandstrand van zes kilometer lengte omheen.[4]

IJburg ligt in het IJmeer en bestaat uit eilanden, daardoor zijn er veel bruggen die de eilanden onderling en met de rest van het vaste land verbinden. De eerste opgeleverde brug, de Enneüs Heermabrug - brug 2001 in de Amsterdamse nummering - verbindt het Zeeburgereiland met het Steigereiland. De brug vormt de belangrijkste toegangspoort tot IJburg en wordt ook door de IJtram gebruikt. De brug werd in 2000 geplaatst en is een ontwerp van de Engelse architect Nicholas Grimshaw. De twee grote overspanningen zijn elk 75 meter lang. Het is een van de grootste bruggen van Amsterdam. Onder de bewoners van IJburg staat de brug beter bekend als de beha.

Brug 2002 is door dezelfde architect ontworpen en een kleinere uitvoering van brug 2001 en zonder de karakteristieke bogen. Deze brug verbindt Steigereiland met Haveneiland. De IJtram maakt gebruik van deze beide bruggen.

Een andere brug werd in 2005 geplaatst: de Nesciobrug, een gebogen hangtuibrug, de langste voetgangers- en fietsersbrug van Nederland. Het ontwerp kwam van Jim Eyre. De gemeente Diemen weigerde grond ter beschikking te stellen, zodat er enig extra pas- en meetwerk nodig was om de brug geheel op Amsterdams grondgebied aan te leggen. De gemeente Diemen was tegen de aanleg van IJburg mede omdat er veel verkeer door Diemen verwacht wordt. De Nesciobrug was in februari 2006 klaar en de officiële opening vond plaats op 9 april. In de hardloopwedstrijd op die dag mochten de eerste kinderen die de brug bereikten de brug openen.

In 2004 is de eerste fase van de Oostelijke Ontsluiting gereed gekomen, die het Haveneiland met het vasteland bij Diemen verbindt. Sinds 2017 verbindt de Oostelijke Ontsluiting het Centrumeiland met Knooppunt Diemen. Voor fietsers is er aansluiting op de fietspaden langs de Diem en de oostelijke oever van het Amsterdam-Rijnkanaal.

De Uyllanderbrug (brug nr. 2007 in de Amsterdamse nummering) werd in juli 2014 voor het verkeer opengesteld en vormt sindsdien de verbinding tussen IJburg en de A1.

Via de Enneüs Heermabrug is IJburg verbonden met de ringweg A10 en andere wegen rond Amsterdam. De Oostelijke Ontsluiting geeft rechtstreeks toegang tot de snelweg A1 en in 2015 ook tot de A9 (via de Uyllanderbrug).

Er waren in 1996 plannen om een metro naar IJburg aan te leggen. Maar door de hoge kosten en het niet halen van het geplande aantal bewoners werd dit plan vervangen door dat van de IJtram.

De eerste bus (lijn 326) naar IJburg verscheen in november 2002 als voorloper van de IJtram. De IJtram (lijn 26) verbindt het Haveneiland met het Centraal Station van Amsterdam. Nadat de start meerdere keren was uitgesteld met uiteindelijk totaal drie jaar, werd de lijn op 28 mei 2005 officieel geopend. Voor het publiek ging de tram rijden op 30 mei 2005.

Bijzonder aan deze tram is dat er fietsen in mee mogen, twee per tram. Hiertoe zou zijn besloten ter compensatie van de gebrekkige fietsverbinding met het centrum van Amsterdam: door de Piet Heintunnel, de kortste verbinding met het centrum, mag niet gefietst worden. Na de opening van de IJtram waren er protesten, fietsers wilden meer fietsrekken in de tram, maar het bleven er twee.

De tram kende veel kinderziektes vanaf de start. Ondanks een aantal verbeteracties, heeft de lijn last van regelmatige uitval en vertragingen als gevolg van stremming en seinstoringen. Het stijgende inwonertal leidt tot een gestaag stijgende frequentie, de tram rijdt vanaf augustus 2008 10 keer per uur in de spits, sinds 2012 in de ochtendspits 15 keer per uur. Nu de kinderziekten grotendeels overwonnen zijn, haalt de tram bijna de dubbele snelheid van de metro, de reistijd tot het Centraal Station bedraagt ongeveer 15 minuten.

De achilleshiel van de lijn ligt in het centrum. Het enig mogelijke eindpunt is het Centraal Station. De keerlus bij de Passagiers Terminal Amsterdam kan niet gebruikt worden om lijn 26 vanaf IJburg in te korten waardoor deze lijn bij een stremming in de omgeving van het Centraal Station dan noodgedwongen tot het Zeeburgereiland moet worden ingekort met een aanvullende buslijn 326. Op Zeeburgereiland is er een keermogelijkheid, voor als er op het gedeelte Piet Heintunnel – Centraal Station een verstoring is.

Er is in 2017 een ontwerp gemaakt voor een keerlus aan de IJzijde van het Centraal Station voor tramlijn 26 op de De Ruijterkade ten westen van de Oostertoegang, bij de op- en afritten van het busstation. Deze keerlus werd aangelegd in 2019 en sinds oktober 2019 zijn de Oostelijke Eilanden, Zeeburgereiland en IJburg altijd bereikbaar met Openbaar Vervoer, ook als het tramverkeer aan de Centrumzijde van het station hinder ondervindt van bijvoorbeeld grote sportevenementen, werkzaamheden of een storing. De keerlus werd van 26 tot en met 30 oktober 2019 voor het eerst gebruikt door werkzaamheden op het Stationsplein.

Bus 66 verbindt sinds 2009 Station Bijlmer ArenA met IJburg via de Uyllanderbrug, Wim Noordhoekkade op loopafstand langs het strand Blijburg met als eindpunt Vennepluimstraat.

Er zijn plannen om in de toekomst de Zuidtangent, de busverbinding van Haarlem en Schiphol naar Station Bijlmer, vanuit Amsterdam-Zuidoost door te trekken naar IJburg.

Met de uitbreiding van IJburg met woningen op Centrumeiland en Strandeiland komen er nog circa 20.000 inwoners bij. De bestaande capaciteit van tramlijn 26 is niet voldoende om het extra vervoer dat dit oplevert op te vangen. Daarom heeft de gemeente in februari 2018 voorstellen gedaan voor uitbreiding. De kosten zijn begroot op 330 miljoen euro.

In eerste instantie wordt de dienst op de bestaande lijn uitgebreid: vanaf de zomer van 2018 gaat lijn 26 in de ochtend- en avondspits 15 keer per uur rijden (vierminutendienst). Na de komst van nieuw materieel (de serie 15G) kan er vanaf circa 2020 ook met gekoppelde trams worden gereden.

Bij de oplevering van de woningen op Centrumeiland zou lijn 26 omstreeks 2023 hierheen verlengd kunnen worden, als ook de woningen op Strandeiland opgeleverd worden kan lijn 26 omstreeks 2026 daarheen verlengd worden.

Ter aanvulling op lijn 26 wordt er ook gedacht aan een tweede tramverbinding tussen Amsterdam-Oost en IJburg, via het Zeeburgereiland. Vanaf het Flevopark moet er dan een extra trambrug over het Amsterdam-Rijnkanaal komen, de tramlijn sluit dan ten oosten van de ingang van de Piet Heintunnel aan op de bestaande tramlijn. Deze verbinding zou eventueel ook een busdienst kunnen worden, dit wordt nog onderzocht.[5]

Op 6 september 2006 werd de eerste middelbare school geopend: het IJburg College.