Luchthaven Schiphol

Ligging van Schiphol ten opzichte van de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder. Schiphol (zonder de Zwanenburg- en de Polderbaan) is geprojecteerd over een kaart uit circa 1840. Rechts van de luchthaven is met een vierkantje in de Ringvaart het vroegere Fort aan het Schiphol aangegeven. Hier ligt nu het viaduct van de A9.

De naam Schiphol komt al voor in een op 11 september 1447 gedateerde, perkamenten brief over grondoverdracht (vier maden lands, liggende in Aelsmerbanne in Sciphol).[6] De oorsprong van de naam staat niet vast, maar zou mogelijk verwijzen naar een moerasachtig stuk land waar men hout (Gotisch: 'scip') kon halen, naar een bedding voor schepen of naar de scheepsrampen die juist in deze noordoostelijke hoek van het Haarlemmermeer ("scheeps-hel") veel voorkwamen omdat die lagerwal was bij de meest voorkomende windrichting.

Een andere verklaring die hier enigszins op aansluit wijst op een oud woord 'hol' dat 'graf' betekende. Weer een andere theorie zoekt het bij een woord dat verwant is met 'hal' (en het Engelse "hall"), wat juist zou duiden op een toevluchtsoord voor schepen in nood, een veilige haven. Ook kan 'hol' nog duiden op een speciaal aangelegde halfronde dijk in de Haarlemmermeer die er van boven uitzag als een hol. Hierachter konden schepen schuilen tijdens noodweer.

't Schiphol bestond en bestaat uit de Kleine Poel, het Zwarte Pad, het Oeverlandenreservaat en het poldertje van Sloothaak met stadskwekerij. Het gebied behoort waterstaatkundig tot de Buitendijkse Buitenveldertse polder. Na de noordelijke grenssloot, het voormalige fort en het militaire vliegveld draagt nu de nationale luchthaven de naam van dit gebiedje aan de noordoostelijke grens van Aalsmeer: Schiphol. Die naam is dus in de loop der eeuwen enkele kilometers naar het westen verschoven.

In 1848 werd begonnen met het droogleggen van het Haarlemmermeer, waarmee men in 1852 klaar was. In de noordoostelijke hoek van de nieuwe polder werd ter verdediging het Fort aan het Schiphol gebouwd. Dit fort lag binnen de later aangelegde ring van forten die de Stelling van Amsterdam vormden.

Vliegkamp Schiphol naast het gelijknamige fort

Een Britse kaart van Schiphol uit 1942

In april 1916 werd door de minister van Oorlog goedkeuring verleend voor de aankoop van grond in de buurt van het Fort Schiphol om daar een militair vliegveld in te richten, vliegkamp Schiphol. In augustus van dat jaar was het terrein van 16,5 hectare geschikt gemaakt om als vliegveld te dienen en waren vier houten loodsen geplaatst. Op 19 september landden drie vliegtuigen van de LVA op Schiphol, waarmee het vliegterrein in gebruik werd genomen. Het veld bleek al gauw te klein en gedurende de Eerste Wereldoorlog werden aanliggende percelen gevorderd. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog was de oppervlakte van Schiphol toegenomen tot 76 hectare.

Toen de Eerste Wereldoorlog voorbij was, ging men al gauw post, vracht en zelfs passagiers vervoeren met enigszins verbouwde en afgedankte oorlogsvliegtuigen. Nederland wilde hier ook aan meedoen, en vooral door toedoen van luitenant-vlieger Albert Plesman werd in oktober 1919 de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën N.V. (later KLM) opgericht. Op 17 mei 1920 opende de KLM haar eerste lijndienst: de luchtlijn Amsterdam-Londen. Schiphol deed dienst als landingsplaats voor Amsterdam. Dat jaar waren er 440 passagiers.

In 1921 werd de accommodatie voor passagiers op Schiphol verbeterd, doordat men de beschikking kreeg over een volledige loods. Er kwamen meer lijndiensten en er kwamen grotere en zwaardere vliegtuigen. Dit leidde af en toe tot problemen, doordat het terrein onvoldoende gedraineerd was, waardoor vliegtuigen vaak uit de modder moesten worden getrokken.

Als militair vliegveld verloor Schiphol aan betekenis, maar voor de burgerluchtvaart werd het vliegveld steeds belangrijker. Op 1 april 1926 werd Schiphol gekocht door de gemeente Amsterdam. De gemeente ging meteen aan de slag: de drainage van het veld en de toegangswegen werden verbeterd. Er werd een betonnen platform aangelegd van 50 bij 100 meter, en op het inmiddels tot 30 hectare gegroeide bebouwde gedeelte werden een stationsgebouw en een verkeerstoren gebouwd.

Het stationsgebouw werd geopend in 1928, op tijd voor de Olympische Spelen van datzelfde jaar in Amsterdam, en in mei 1940 door een bombardement verwoest. Een replica van dit gebouw staat sinds 2005 op Aviodrome te Lelystad.

In 1935 werd het landingsterrein vergroot tot driemaal de bestaande oppervlakte en in het nu 180 hectare grote terrein werden 200 kilometer drainagebuizen verwerkt. Er kwam een nachtlandingsinstallatie en er kwamen vier asfaltbetonnen landingsbanen.

• 
  Replica van het eerste stationsgebouw van Schiphol uit 1928 op Aviodrome te Lelystad
• 
  Een pas op Schiphol aangekomen passagiersvliegtuig van de KLM, "De Duif", wordt weggesleept op 11 oktober 1933

Tijdens de meidagen van 1940 werd Schiphol door de Duitsers gebombardeerd. Voor het personeel, dat meteen werkloos was, werden voortgezette opleidingen begonnen, deels in Den Haag. Het doel was tweeledig: het personeel bij elkaar houden en na de oorlog meteen weer paraat zijn. Dit initiatief werd gestopt toen in 1941 duidelijk werd dat de oorlog niet snel voorbij zou zijn. Personeelsleden werden ingezet bij Rijkswaterstaat, de PTT, de Rijksverkeerspolitie en dergelijke.

Duitse troepen bezetten de luchthaven en breidden het startbanenpatroon verder uit. Het vliegveld werd uitgebreid tot Fliegerhorst, oftewel hoofdvliegveld. Bovendien kreeg het als zogenaamd Leithorst de leiding over de militaire luchtvaart in de noordelijke Nederlanden. Schiphol kreeg drie schijnvliegvelden ter misleiding van geallieerde aanvallers: in Bennebroek, Vijfhuizen en Vogelenzang.[7] De uitbreidingen van het vliegveld werden zonder aarzelingen uitgevoerd door diverse grote Nederlandse aannemers.[7] Het vliegveld werd gebruikt door zowel jagers, verkenners, bommenwerpers als incidenteel nachtjagers. Op het hoogtepunt van de luchtoorlog in 1943 waren dat ruim 70 militaire vliegtuigen.

Ook legden de Duitsers een zijlijntje van de Haarlemmermeerspoorlijnen aan naar het vliegveld. De FlaK werd al eind mei 1940 gestationeerd. Vanwege de leidende positie van Schiphol werden rondom het vliegveld relatief grote aantallen luchtafweergeschut opgesteld: begin 1942 twaalf stuks van 8,8 cm en twintig van 2 cm. Schiphol werd zo het zwaarst verdedigde Duitse vliegveld van Europa.[7]

Op 14 mei 1941 arresteerden de Duitsers op Schiphol een groep mensen die een navigatie-examen aan het afleggen waren. Onder de arrestanten bevond zich ook Albert Plesman. Op 27 mei werden de meesten weer vrij gelaten. Radiotelegrafist Aad de Roode ging, nadat hij Henk Deinum en Marinus Vader had ontmoet, in het verzet.

Schiphol werd in de loop van de oorlog verscheidene malen door de geallieerden gebombardeerd. Een van de zwaarste bombardementen was dat van 13 december 1943, waarbij de USAAF 200 Martin Marauders in vier groepen inzette.[7] Daarna was de rol van Schiphol voor de Duitsers feitelijk uitgespeeld en werd het vliegveld alleen nog als uitwijkgelegenheid gebruikt.[7] Op 17 september 1944, de dag van de start van Operatie Market Garden, bliezen de Duitsers de belangrijkste onderdelen van het vliegveld zelf verder op.

Toen zij zich in mei 1945 uit Nederland terugtrokken, lieten ze een onbruikbaar vliegveld achter. Van 2 tot 7 mei 1945 werd het vliegveld als afwerpplaats voor voedsel gebruikt tijdens Operatie Chowhound. Dankzij herstelwerk kon er al op 8 juli 1945 een Douglas DC-3 op Schiphol landen. Een paar maanden later was Schiphol weer grotendeels in bedrijf. Het zou wel nog tot in 1949 duren voordat er weer een stationsgebouw was.[7]

De activiteit op Schiphol nam zo snel toe dat het al gauw duidelijk was dat Schiphol te kampen had met ruimtegebrek. Schiphol breidde uit naar het zuiden.

Toen Schiphol weer volop functioneerde werd er achter de schermen een strijd gevoerd: Rotterdam wilde graag een eigen luchthaven. Plesman kwam met een plan voor een centrale luchthaven voor West-Nederland in het zuiden van de Haarlemmermeerpolder bij Burgerveen, maar Amsterdam was daar fel op tegen. Havenmeester Jan Dellaert presenteerde in die tijd zijn plan voor een tangentieel Schiphol met een centraal gelegen stationsgebouw, aan de andere kant van de Haarlemmermeer, ter hoogte van de Rijksweg Amsterdam-Den Haag (A4).

In 1949 werd door de regering het besluit genomen dat Schiphol de belangrijkste luchthaven van Nederland zou blijven. De toekomst van Schiphol was hiermee verzekerd. In datzelfde jaar werd het tangentiële systeem door de gemeenteraad van Amsterdam goedgekeurd. Dit vormde de grondslag voor het stedenbouwkundig plan voor Schiphol dat tien jaar later door de minister van Verkeer en Waterstaat werd goedgekeurd. Weer twee jaar later, in 1961, werd aan de directie van Schiphol het nieuwe ontwerp aangeboden door Ontwerpbureau Stationsgebouw Schiphol. Hieraan namen Marius Duintjer, Architecten en ingenieursbureau ir. F.C. de Weger en de NACO (Nederlands ontwerpbureau voor Luchthavens) deel. Later werd ook de binnenhuisarchitect Kho Liang Ie bij het werk betrokken.

Het dorp Rijk maakt plaats voor de uitbreiding van het vliegveld

Boeing 747 op de taxibaan over de A4 (E19)

In 1963 werd officieel begonnen met de bouw van het stationsgebouw, dat in 1967 feestelijk geopend kon worden. Het gebouw lag ten westen van de oude luchthaven, die Schiphol-Oost ging heten. Het stationsgebouw vormde het latere Schiphol-Centrum. Vrijwel alle passagiersvluchten meerden aan bij een vliegtuigslurf, in die tijd een nieuwigheid. De A4 werd in westelijke richting omgebogen.

De bouw van het "Nieuwe Schiphol" viel ongeveer samen met de overgang naar de straalvliegtuigen, die veel meer lawaai produceerden dan de propellervliegtuigen. Verder was Amsterdam in die tijd de nieuwe wijk Buitenveldert aan het bouwen. De directie van Schiphol dacht dat het met de geluidshinder wel mee zou vallen, maar de door de regering ingestelde commissie-Kosten waarschuwde voor grote problemen. De bepleite maatregelen werden echter te duur bevonden.

Niet alleen Amsterdam en Amstelveen, maar ook de Haarlemmermeer en vooral Zwanenburg werden getroffen. Premier De Jong opperde een vijfde baan, om de Zwanenburgbaan te ontlasten. Deze Polderbaan kwam er pas dertig jaar later, en bleek weinig soelaas te bieden.[8]

Rond 1977 was een duidelijke groei op Schiphol-Centrum waarneembaar. Ten zuiden van het stationsgebouw bevonden zich de eerste kantoren en vrachtgebouwen. Het stationsgebouw was al in 1975 verdubbeld, waarmee ook de capaciteit van het geheel verdubbeld was. In 1970 had de A-pier al een nieuwe kop gekregen om het plaatsen van Jumbojets mogelijk te maken. Tevens was de D-pier in gebruik genomen.

De volgende twee decennia groeide Schiphol verder. Het oude Schiphol, nu Schiphol-Oost, werd een vrachtgebied. De D-pier (de letters van de pieren werden omgegooid bij de aanbouw van twee extra pieren onder de vroegere A-pier) werd verlengd en kreeg een extra verdieping, waardoor deze een zogenoemde wisselpier werd.

Op 21 december 1978 werd het NS-station Schiphol geopend voor het treinverkeer met Amsterdam-Zuid, vanaf 31 mei 1981 gingen de treinen over de Schiphollijn ook naar Leiden rijden. Hierdoor ontstond er bovendien een kortere spoorverbinding tussen Amsterdam en Leiden; voorheen reden de treinen via Haarlem.

Rond 1990 werd door architectenbureau BenthemCrouwel een nieuw masterplan voor Schiphol opgesteld. Dit resulteerde in de jaren negentig tot een nieuwe verdubbeling van het stationsgebouw met de aanbouw van Terminal 3. Het lounge-gebied in Terminal 2 werd uitgebreid, en er kwam een uitgebreid treinstation, midden onder Schiphol. Het treinstation werd uitgebreid van 3 naar 6 sporen en er werd, parallel aan de bestaande, een nieuwe spoortunnel aangelegd met eveneens 2 sporen. Deze tunnel kwam gereed in 2000. Op Schiphol-Centrum werden kantoren en hotels gehuisvest. Het centrale gebied breidde uit richting het zuidwesten.

Het grondgebruik tussen de terminals en het Aviodome-museum werd hiermee geïntensiveerd. In 2003 verhuisde het museum naar luchthaven Lelystad en ging daar verder als Aviodrome (met een "r"). De koepel waarin het museum gehuisvest was verhuisde naar elders in Haarlemmermeer.

Een nieuwe verkeerstoren was noodzakelijk, omdat de verkeersleiders het zicht op een deel van de taxiënde vliegtuigen verloren door de nieuwe stationsgebouwen. In 1991 was de nieuwe toren klaar; met een hoogte van 101 meter was het op dat moment de hoogste ter wereld (inmiddels zijn er in het buitenland al hogere verkeerstorens verrezen). De basis van de toren ligt op 5 meter onder NAP. Sinds 1998 heeft de Luchtverkeersleiding Nederland haar hoofdkantoor op Schiphol-Oost.

Voor prijsvechters werd op 1 november 2005 de H-pier geopend, ondanks verzet van onder andere Milieudefensie. Om de kosten laag te houden heeft deze pier geen winkels en weinig horeca of toiletten. Ook ontbreken overdekte loopbruggen, omdat het aan- en afkoppelen relatief veel tijd kost. Met de opening van deze pier, die een overblijfsel is van het Schiphol-masterplan uit 2000, wordt de D-pier ontlast. Van de prijsvechters die Schiphol aandoen, gebruiken met name easyJet, Jet2.com en Flybe de H-pier. Deze maatschappijen betalen echter evenveel havengeld als die voor andere pieren. De pier kan maximaal zeven vliegtuigen tegelijk bedienen.

Het overheidsbeleid is er op gericht de mainportfunctie van Schiphol, evenals die van de haven van Rotterdam, te ondersteunen. Een mainport heeft enerzijds een regionale centrumfunctie en vormt anderzijds de toegangspoort voor een groter achterland (in dit geval West-Europa). Rondom een mainport ontwikkelt zich vaak een regio met een sterke economische activiteit. Anderzijds dragen de meeste passagiers niet bij aan de Nederlandse economie, omdat ze overstappen en zijn de nationale kosten van de (soms indirecte) subsidie en belastingvoordelen voor infrastructuur en brandstof hoog, terwijl de bijdrage aan de werkgelegenheid maar relatief is, zeker tijdens hoogconjunctuur. De schade aan de gezondheid voor de omwonenden door geluidhinder, fijnstof en CO₂ voor de atmosfeer is aanzienlijk.[9][10] Volgens de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur wordt de bijdrage aan de economie van Schiphol en de haven van Rotterdam overschat en is het niet verstandig daar bij voorkeur te investeren en personen- en goederenstromen te vergroten. De indirecte toegevoegde waarde van Schiphol aan de Nederlandse economie was in 2015 rond de negen miljard euro, inclusief productie door buitenlandse bedrijven. Dat is 1,4 procent van het bruto binnenlands product.[11]

De mainportfunctie heeft daarnaast tot gevolg dat Schiphol een belangrijke voorpost is geworden van het Nederlandse vreemdelingenbeleid. De eerste opvang van asielzoekers is in handen van de Koninklijke Marechaussee, die een proces verbaal van bevindingen opstelt en na een eerste selectie de meeste zaken doorstuurt naar de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

Schiphol heeft grond gereserveerd voor een baan parallel aan de Kaagbaan. Concrete plannen daarvoor zijn er niet, maar in 2016 gaf het kabinet aan deze grondreservering aan te willen houden om "de mogelijkheid voor een toekomstige parallelle Kaagbaan en een tweede terminalareaal in Schiphol-Noordwest open te laten".[13]

Op 15 maart 2016 bevestigde Schiphol dat het definitief goedkeuring had gekregen van de aandeelhouders voor de bouw van een nieuwe terminal en pier aan de zuidkant van de luchthaven.[14]

De nieuwe pier wordt flexibel ingericht en biedt initieel ruimte voor 8 vliegtuig opstelplaatsen (later mogelijk uitgebreid naar 10). Initieel was oplevering gepland voor eind 2019, maar inmiddels wordt rekening gehouden met een jaar vertraging.

De aanbesteding voor de nieuwe A-terminal zal starten in 2020 en niet eerder voltooid zijn dan 2025.[15] De nieuwe terminal werd ontworpen door KAAN Architecten.[15] Het ontwerp voor de nieuwe A-terminal werd gekozen uit vijf inzendingen die voor de uitgeschreven ontwerpwedstrijd werden ingediend voor de nieuwe terminal. Aan deze wedstrijd deed ook OMA, het architectenbureau van Rem Koolhaas, mee met een bijzonder ontwerp, dat uiteindelijk niet werd gekozen.[16]

Al decennia wordt er naar de mogelijkheid gekeken om de luchthaven Schiphol te verplaatsen naar een locatie voor de kust in de Noordzee. De verplaatsing is anno 2019 niet aan de orde, maar wordt door velen als kansrijk gezien in de vermindering van overlast voor de 1,5 miljoen omwonenden die nabij Schiphol of onder een van de aanvliegroutes wonen. De komende jaren zal verder blijken of het verplaatsen van Schiphol kansrijk zal zijn.

Daarnaast worden ook landzijdige voorzieningen als Schiphol Plaza, het bus- en treinstation en de parkeervoorzieningen uitgebreid en vernieuwd.[17]

In april 2017 werd een tijdelijke vertrekhal geopend. Deze wordt gebruikt om de bestaande voorzieningen tijdens de verbouwingen en uitbreidingen te ontlasten en is vooral bedoeld voor reizigers binnen de Schengenzone.[18] De hal bevat 22 incheckbalies, zes veiligheidscontroles en een corridor naar vertrekhal 1.[19]

Vertrekhal 3

Schiphol heeft een één terminal-concept, waarbij alle faciliteiten onder één dak worden geplaatst. De faciliteiten worden in drie secties verdeeld: vertrekhal 1, 2 en 3. Inchecken voor de meeste niet-Schengenvluchten kan in vertrekhal 3. KLM- en SkyTeamvluchten worden voornamelijk ingecheckt in vertrekhal 2, Transavia-vluchten in vertrekhal 1. Inchecken voor sommige lagekostenluchtvaartmaatschappijen, die vanaf de pieren H en M vertrekken, kan achterin in hal 3 rond balie 30. Alle vertrekhallen zijn verbonden met de pieren. Het is mogelijk om van de ene pier naar een andere pier te lopen, zelfs als ze met een andere vertrekhal verbonden zijn. De uitzondering is pier M. Als men op deze pier langs de securitycontrole is, kan men niet meer naar de andere pieren of delen van de terminal. De verbinding tussen het niet-Schengengebied en het Schengengebied loopt langs de paspoortcontrole.

Pieren B, C, D (2e verdieping, gates D59 en hoger) en M worden gebruikt voor vluchten naar de Schengenlanden. Pieren D (1e verdieping, gates D1-D57), E, F, G en H worden gebruikt voor vluchten naar niet-Schengenlanden. Gates H en M zijn "lagekostengates", die samen dezelfde pier (H/M) vormen, die uit een niet-Schengendeel (H) en een Schengendeel (M) bestaat.

Overzicht van de start- en landingsbanen

Schiphol beschikt over zes start- en landingsbanen:[25][26][27]

• De Oostbaan (04-22) van 1945, ook wel Fokkerbaan of Oostbaantje genoemd, ligt ten oosten van de Aalsmeerbaan en ten zuidoosten van de Buitenveldertbaan. De Oostbaan ligt op de plaats van het "oude Schiphol" (tegenwoordig Schiphol-Oost genoemd). Het is een kort en oorspronkelijk licht gefundeerd baantje van slechts 45 meter breed en 2014 meter lang, dat loopt van het noordoosten naar het zuidwesten. Dit is de meest bekritiseerde baan van Schiphol. De aanvliegroute loopt over dichtbevolkt Unesco Werelderfgoed-gebied, in een rechte lijn boven Centraal Station, westelijke grachtengordel, Paleis op de Dam en Vondelpark, op een geringe hoogte van 300-600 meter. Volgens afspraak mag de Oostbaan alleen bij uitzonderlijke weersomstandigheden (krachtige tot stormachtige wind uit het zuidwesten) gebruikt worden. De overlast voor de inwoners van Amsterdam, gedocumenteerd door het Bewoners Aanspreekpunt Schiphol, vertoont een sterke groei. Sinds 2015 wordt het baantje steeds meer ingezet om reden van logistieke bedrijfsvoering, om piekbelastingen bij de reguliere banen op te vangen. Om dit mogelijk te maken werd de voor grote toestellen te lichte fundering omstreeks 2015 in stilte verzwaard. De lagere grondsnelheid bij sterke tegenwind zorgt ervoor dat er minder afstand nodig is om tot stilstand te komen, waardoor de geringe baanlengte geen belemmering is voor de grootste toestellen.
• De Aalsmeerbaan (18L-36R), aanvankelijk uit 1950, verlengd in 1961, ligt ten oosten van de Kaagbaan en ten zuiden van de Buitenveldertbaan, parallel aan de Zwanenburgbaan. De Aalsmeerbaan is 45 meter breed en 3400 meter lang. Dit is een secundaire baan, net als de Buitenveldertbaan. Hij is vernoemd naar Aalsmeer omdat de aanvlieg- en vertrekroutes over deze plaats voeren. De baan kan beperkt gebruikt worden: door landend verkeer in noordelijke richting en startend verkeer in zuidelijke richting. De baan mag niet gebruikt worden tussen 23.00 en 06.00 uur vanwege geluidsoverlast in Aalsmeer.
• De Kaagbaan (06-24) uit 1960 ligt ten zuiden van de Zwanenburgbaan en de Buitenveldertbaan, en ten westen van de Aalsmeerbaan. De Kaagbaan loopt van zuidwest naar noordoost. Hij is 45 meter breed en 3490 meter lang. Op de Polderbaan na is dit de langste baan van Schiphol. De baan is genoemd naar het dorp De Kaag en de Kagerplassen, omdat de vliegroute over dit gebied voert. Deze baan wordt voornamelijk gebruikt voor starts in zuidwestelijke richting, of landing in noordoostelijke richting. In uitzonderingsgevallen (onder andere bij omstandigheden met zeer sterke zuidwestelijke wind) wordt hij ook als landingsbaan in zuidwestelijke richting gebruikt.
• De Buitenveldertbaan (09-27) van 1967, aanvankelijk beter bekend als de Bulderbaan, is een van de start- en landingsbanen die werden aangelegd aan het einde van de jaren zestig. De baan is een secundaire baan, ligt ten oosten van de Zwanenburgbaan en is genoemd naar de Amsterdamse wijk Buitenveldert omdat de aanvliegroute over deze wijk voert. De Buitenveldertbaan is 45 meter breed en 3450 meter lang. Hij kruist de A4 zodat voor het wegverkeer een tunnel moest worden gebouwd, de Schipholtunnel, en kruist ook de Aalsmeerbaan. De Buitenveldertbaan kan beperkt gebruikt worden: door landend verkeer in westelijke richting en en startend verkeer in oostelijke richting (Amsterdam Buitenveldert). In geval van harde wind uit het oosten wordt de baan ook gebruikt om in oostelijke richting te landen. Hiervoor wordt in mei 2018 een PAPI installatie aangebracht als extra hulpmiddel voor piloten. Deze situatie doet zich maar enkele keren per jaar voor.
• De Zwanenburgbaan (18C-36C) van 1968, ook wel vierde baan genoemd, is vernoemd naar het dorp Zwanenburg. Hij ligt ten oosten van en parallel aan de Polderbaan en de A5. De baan is 3300 meter lang en is hiermee op de Oostbaan na de kortste baan van Schiphol. De Schipholspoortunnel ligt net ten zuiden van deze baan. De baan kan in beide richtingen worden gebruikt. Sinds 20 februari 2003 wordt de baan tussen 23.00 en 06.00 uur alleen gebruikt als de Polderbaan en de Kaagbaan beide niet beschikbaar zijn.
• De Polderbaan (18R-36L) werd in 2003 als zogeheten vijfde baan geopend en kreeg zijn naam na een prijsvraag. Deze baan (als de Oostbaan wordt meegeteld feitelijk de zesde baan) ligt ten westen van de Zwanenburgbaan, parallel hieraan. Hij bleek bij oplevering voor de verkeersleiding te ver van de centrale verkeerstoren te liggen, waardoor het noodzakelijk was overhaast een tweede verkeerstoren te bouwen in de buurt van de nieuwe baan. Taxiën vanaf de terminal naar deze baan duurt tussen de tien en twintig minuten. De Polderbaan is met 3800 meter lengte en 60 meter breedte de langste en breedste baan van Schiphol. De baan kan beperkt gebruikt worden: landend verkeer in zuidelijke richting en startend in noordelijke richting (Spaarndam). De aanvliegroute gaat echter bijna niet over bewoond gebied, waardoor deze landingsbaan (18R) dan ook de voorkeur heeft tijdens nachtelijke uren.

De dependance van het Rijksmuseum op Schiphol

De luchthaven Schiphol huisvest ruim 200 winkels en horecagelegenheden. Schiphol Plaza is het landzijdige winkelcentrum van de luchthaven Schiphol. Er zijn winkels voor onder andere bloemen en planten, delicatessen, chocolade en snoepgoed, dagelijkse boodschappen, media en elektronica, mode, parfums en cosmetica, boeken en tijdschriften. De winkels zijn zeven dagen per week geopend van 07.00 uur tot 22.00 uur. Om te eten en drinken kan men terecht bij diverse restaurants, bars en cafés.

Daarnaast kan iedereen met een instapkaart belastingvrij winkelen in de lounges en in de pieren. De merkwinkels en See-Buy-Flyshops daar openen iedere dag minimaal een uur voor het vertrek van de eerste vlucht en sluiten nadat het laatste vliegtuig is vertrokken. Voor reizigers met een bestemming binnen de EU worden op tabak en alcoholische dranken de reguliere accijnzen geheven. De horeca is op een aantal plaatsen 24 uur per dag geopend. Hiertoe behoren ook twee hotels. Er zijn in totaal tien rookruimtes. Verder kunnen passagiers gebruikmaken van wellnessvoorzieningen. In de gehele terminal wordt gratis Wi-Fi aangeboden.

Schiphol heeft een eigen kunstcollectie. Er bevindt zich sinds 2002 op Schiphol bevindt een dependance van het Rijksmuseum Amsterdam, met een vaste collectie en ook wisselende tentoonstellingen. Schiphol is de enige luchthaven ter wereld met een museum in de terminal. Ook uniek is de begin 2010 geopende Airport Library, waar gratis boeken en iPads ter beschikking staan van de passagiers. Vanwege verbouwingswerkzaamheden sloten het museum en de bibliotheek in 2014, om in 2017 op andere plaatsen in de terminal heropend te worden.

Schiphol is verder een van de weinige luchthavens ter wereld met een eigen stiltecentrum en een mortuarium, waar overledenen voor vertrek of na aankomst kunnen worden verzorgd. Jaarlijks passeren zo'n 2000 overledenen het mortuarium om te worden gerepatrieerd naar hun land van herkomst.[28]

Schiphol is per auto te bereiken via de A4 en de A9.

Schiphol heeft meerdere parkeerterreinen en parkeerproducten, te weten:

• Schiphol P1 Parking, voor wegbrengen en ophalen van passagiers en voor korte reizen (maximaal 48 uur).
• Schiphol P3 Parking, lang parkeren, parkeren op het P3 terrein of in de P3 garage. Vervoer van en naar de terminal met pendelbussen.
• Schiphol Privium Parking, vlak bij de terminal parkeren voor Privium Plus-leden in Privium 1, Privium 3 of Privium Excellence (een exclusieve garage gekoppeld aan Vertrekhal 3). De parkeerduur in Privium 1 is maximaal 48 uur.
• Schiphol Terminal Valet Parking, voornamelijk gericht op de zakelijke reiziger. Auto neerzetten voor de vertrekhal en sleutels afgeven bij de balie.
• Schiphol P6 Valet Parking, voornamelijk gericht op het gemak voor de reiziger. Auto neerzetten in P6 Valet Parking op enkele minuten van de terminal en sleutels afgeven bij de balie.

In 2002 werd de Zuidtangent, een snelle busverbinding van Haarlem, via Hoofddorp, Schiphol en Amstelveen naar Amsterdam-Zuidoost, in gebruik genomen. Sinds 2008 is Schiphol ook per bus, de Zuidtangentlijn 310, direct bereikbaar vanuit Nieuw-Vennep en Amsterdam-Zuid. Deze lijnen horen inmiddels bij het R-net, de 310 gaat sinds 10 december 2017 verder als lijn 397, die richting het Leidseplein gaat. Het Schipholnet verzorgt de normale busdiensten tussen de parkeerplaatsen en plaatsen in de omgeving.

Tegen het eind van de Tweede Wereldoorlog legde de Duitse bezetter een spoorlijntje aan voor militaire doeleinden vanaf Aalsmeerderbrug aan de Spoorlijn Aalsmeer - Haarlem naar wat nu Schiphol-Oost is. Dit is kort na de oorlog weer opgebroken.

In 1978 werden Station Schiphol en de lijn Schiphol – Amsterdam Zuid in gebruik genomen. Het station Schiphol ligt in de bijna zes kilometer lange Schipholspoortunnel die onder de luchthaven doorloopt. In 1981 kwam de verbinding via Hoofddorp en Nieuw-Vennep naar Leiden gereed. Ook werd dat jaar de Schiphollijn verlengd naar Amsterdam RAI. In 1986 kwam de verbinding via Station Amsterdam Lelylaan en Sloterdijk naar station Amsterdam Centraal tot stand. Tegelijk werd het nachtnet ingesteld, waarmee ook Schiphol bediend wordt. In 1993 werd er verbinding met Weesp (en verder naar Almere en Hilversum) gemaakt.

Aanvankelijk had het station twee (eiland)perrons en drie sporen. In 2000 kwam de uitbreiding naar vier sporen in de tunnel gereed. Sindsdien heeft het station drie eilandperrons met zes sporen.

Sinds 2004 is Schiphol via de Hemboog direct bereikbaar vanuit de regio Purmerend/Hoorn, sinds 2006 vanuit Utrecht via de Utrechtboog. In 2009 en 2010 reed bij wijze van proef in de zomermaanden een nacht-intercity van Enschede naar Schiphol en terug. Deze nachtverbinding werd in latere jaren niet gehandhaafd.

Sinds het eind van 2009 rijden er hogesnelheidstreinen via de HSL-Zuid naar en via Schiphol. Deze treinen hebben als bestemmingen Antwerpen, Brussel en Parijs. In Nederland worden ook Rotterdam en Breda aangedaan. De Thalys rijdt vanaf Amsterdam via de Ringspoorbaan, langs Amsterdam Sloterdijk, via de Schipholtunnel naar Schiphol. Na een korte stop rijdt deze trein vervolgens door tot station Hoofddorp, om uiteindelijk van het reguliere spoor over te gaan naar het spoor van de HSL-Zuid.

• In maart 2007 werd een autistische vliegtuigspotter door de marechaussee gearresteerd toen hij zijn naam niet wilde zeggen. Hij belandde daarna in een cel. Dit incident was aanleiding voor de invoering van de Autipas.[32]
• Een Boeing 737-300 van de KLM met bestemming Warschau startte op 10 februari 2010, even na acht uur 's avonds, per ongeluk vanaf taxibaan "B", parallel aan de startbaan 36C Zwanenburgbaan.[33] De Onderzoeksraad Voor Veiligheid noemde het incident 'ernstig' en stelde een eigen onderzoek in.[34]
• Op 2 maart 2010 werd een piloot van Corendon Airlines met de Zweedse nationaliteit gearresteerd wegens het vliegen op commerciële vluchten zonder te beschikken over de juiste diploma's en brevetten, juist vóór zijn vertrek met een Boeing 737 naar Turkije met aan boord 101 passagiers.[35]
• Op 10 mei 2010 ging een brandalarm af op Transavia-vlucht 321 naar Faro. Het vliegtuig met 186 passagiers stond nog bij de gate toen het alarm afging.[36] De oorzaak was een steekvlam in de APU in de staart van het vliegtuig. Het toestel werd geëvacueerd, twee passagiers raakten lichtgewond bij de evacuatie.
• Op 6 juni 2010 moest een Boeing 737-400 van de luchtvaartmaatschappij Royal Air Maroc kort na het opstijgen een noodlanding maken. Tijdens de start kwam het toestel in aanvaring met ganzen. Hierdoor raakten de romp, het landingsgestel en een van de motoren flink beschadigd. Het toestel maakte enkele minuten later een succesvolle noodlanding op de Polderbaan.[37][38]
• Op 2 oktober 2010 raakte het neuswiel van een Boeing 737-400 van Corendon Airlines in de modder aan het einde van de Oostbaan. De luchtvaartmaatschappij onderzocht of deze (korte) landingsbaan wel gebruikt had mogen worden in de slechte weersomstandigheden van dat moment.[39][40]
• Op 1 oktober 2014 kwam de City of Nairobi, een Boeing 747-400 van de KLM met vliegtuigregistratie PH-BFN, na de landing op de Polderbaan met zijn neuswiel tot stilstand in het gras naast de baan.[41]
• Op 23 februari 2017 zakte een Bombardier Dash 8 van Flybe door zijn rechter landingsgestel tijdens de landing op de Oostbaan in een zware zuidwesterstorm. Het toestel met vliegtuigregistratie G-JECP was afkomstig uit Edinburgh met vluchtnummer BE1284.[42]

Vanwege het 100-jarig bestaan op 19 september 2016 ontving de luchthaven op 14 september van dat jaar het predicaat Koninklijk. Het predicaat werd toegekend door koning Willem-Alexander en door de commissaris van de Koning in Noord-Holland, Johan Remkes, overhandigd aan de president-directeur van de Schiphol Group, Jos Nijhuis. De luchthavenorganisatie heet sindsdien Koninklijke Schiphol Group.[43]

Schiphol heeft in zijn bestaan meer dan 120 prijzen gewonnen. In 1980, 1981, 1984, 1985, 1986, 1990, 2003 en 2012 werd het verkozen tot beste vliegveld ter wereld. Het is beloond met de prijs 'Beste vliegveld van Europa' in 16 opeenvolgende jaren (1988-2003). Verder zijn er nog prijzen gewonnen voor 'Beste business-reisvliegveld'. Schiphol heeft vier sterren bij Skytrax' vliegveldbeoordeling.[44] Verder heeft de luchthaven zowel in 2012 als in 2013 de Skytrax Award voor "Best Airport in Europe" gewonnen.

Het luchtruim boven de luchthaven

De groei van Schiphol in de loop der jaren leidde ook tot een grotere stroom van klachten met betrekking tot geluidsoverlast. Vanuit de verschillende overheden is daarom wet- en regelgeving omtrent geluidsnormen vastgesteld. Deze geluidsnormen werden vanaf de jaren zestig berekend in zogeheten Kosteneenheden (afgekort: Ke) voor het etmaal en L_Aeq-contouren voor de nacht (23:00-06:00 uur lokale tijd). De Kosten-rekeneenheid is vernoemd naar de bedenker: de akoesticus Prof. Dr. Ir. C.W. Kosten. Op basis van deze norm werd een zone vastgesteld, de 35-Ke-zone. Deze methode werkte uitsluitend met berekeningen, niet met daadwerkelijke metingen. De overheid legde op basis van deze rekenmethode een maximum op van het aantal woningen dat binnen deze zone mocht liggen. Sinds de opening van de Polderbaan is men overgestapt op de Europese geluidsnormen, de L_den-contouren voor het etmaal en de L_night-contouren voor de nachtperiode (23:00-07:00 uur lokale tijd). Naast grenswaarden voor de geluidbelasting zijn tevens beperkingen opgelegd aan het baan- en routegebruik in de periode van 23:00-06:00 uur lokale tijd. De grenswaarden en regels zijn vastgelegd in het zogenaamde Luchthavenverkeerbesluit Schiphol, onderdeel van de Luchtvaartwet.

In 2004 is Geluidsnet gestart met het real-time op Internet weergeven van gemeten vliegtuiggeluid om aan te tonen dat het zinvol is om vliegtuiggeluid niet alleen te berekenen, maar ook te meten. Vanaf 2005 zijn soortgelijke metingen afkomstig van de NOMOS meetpunten van Schiphol. Op de website van Schiphol zijn de metingen te zien.

Het aantal nachtvluchten op Schiphol wordt vanaf 2013 in drie jaar teruggebracht van 32.000 naar 29.000 om geluidsoverlast verder terug te dringen.[45] Omwonenden ervaren desondanks nog steeds veel geluidshinder.[46]

Het aantal vluchten van en naar Schiphol mag vanaf 2021 stapsgewijs stijgen tot 540.000 vluchten. Er moet van tevoren aangetoond worden dat aan allerlei voorwaarden wordt voldaan. Zo moet de hinder voor de omwonenden aantoonbaar omlaag. Het aantal nachtvluchten wordt teruggebracht.[47]

De naam Schiphol werd in 1930 voor het eerst formeel vastgesteld als plaatsnaam binnen de gemeente Haarlemmermeer. Het oorspronkelijke Schiphol omvatte ook het huidige Badhoevedorp.[48] Er bestond een dorp Rijk, dat in 1959 geheel verdween voor de aanleg van de nieuwe luchthaven Schiphol. In 1968 stelde de gemeente de grenzen van Schiphol en andere plaatsen vast.

Vanaf 1977, meer bepaald met de invoering van de postcode in Nederland, onderscheidde het Nederlandse postbedrijf PTT echter twee plaatsnamen: "Schiphol", voor Schiphol-Oost (postcodenummer 1117), en "Luchth Schiphol", voor Schiphol-Centrum (1118). Later kwam Schiphol-Rijk (1119) daar nog bij. Voor Schiphol-Noord worden de postcodes van Badhoevedorp gebruikt: 1170 en 1171.

In het kader van de invoering van de Wet Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG) (2008) heeft de gemeente in 2008 en 2010 de indeling in "woonplaatsen" opnieuw vastgesteld. De door de PTT ingevoerde plaatsnaam "Luchth Schiphol" is hierbij, na overleg met TNT Post, afgeschaft, en zowel Schiphol-Centrum als Schiphol-Oost liggen sindsdien in de plaats "Schiphol". Schiphol-Rijk, dat buiten het eigenlijke verspreidingsgebied van de luchthaven ligt, is bevestigd als officiële plaatsnaam.[49]

Janneke Viegers, Schiphol Airport

In verscheidene boeken, films en televisieprogramma's speelt Schiphol een rol. Zo komt de luchthaven in het boek Floodgate (Hoog water) van Alistair MacLean uit 1984 na een terroristische aanslag op de dijken onder water te staan. In de NCRV-televisieserie Hello Goodbye worden reizigers en andere aanwezigen op het vliegveld gevraagd naar hun persoonlijke verhalen en herinneringen. In het programma De Luchthaven van omroep MAX worden de activiteiten van allerlei functionarissen op de luchthaven gevolgd. Schiphol is opgenomen in de Canon van Amsterdam als venster nummer 35.