Purmerend

Purmerend ( uitspraak (info / uitleg)) is een stad en gemeente in de regio Waterland in de Nederlandse provincie Noord-Holland.

Purmerend
Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
ProvincieNoord-Holland
Coördinaten52°30'NB, 4°58'OL
Algemeen
Oppervlakte24,56 km²
- land23,15 km²
- water1,41 km²
Inwoners (1 januari 2019)80.117?
(3461 inw./km²)
BestuurscentrumPurmerend
Belangrijke verkeersadersA7 N235 N244 N247
Politiek
Burgemeester (lijst)Don Bijl (partijloos)
Economie
Gemiddeld inkomen (2012)€ 34.400 per huishouden
Gem. WOZ-waarde (2014)€ 189.000
WW-uitkeringen (2014)39 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)1440-1448, 1481AR
Netnummer(s)0299
CBS-code0439
CBS-wijkindelingzie wijken en buurten
Amsterdamse code11066
Websitewww.purmerend.nl

Bevolkingspiramide (2008)
Foto's
Portaal    Nederland
Topografische gemeentekaart van Purmerend, februari 2018
Kaart van het oude centrum van Purmerend
Satellietfoto
Marktstad Purmerend
Stadsgracht met links Villa Clementine
Purmerends Museum
Koemarkt
Padjedijk
Bierkade

De gemeente had in het begin van 2019 een inwonertal van 80.138,[1] nadat op 31 maart 2018 de 80.000ste inwoner werd verwelkomd.[2] De gemeente heeft een oppervlakte van 24,52 km², waarvan 0,65 km² water. Purmerend maakt deel uit van de Stadsregio Amsterdam, waar met omliggende gemeenten afspraken worden gemaakt over zaken als infrastructuur en openbaar vervoer.

Geschiedenis

Op de locatie van het tegenwoordige Purmerend bevond zich al aan het eind van de 12e eeuw een kleine oevermarktnederzetting. Het dorp kwam tot bloei nadat rond 1310 de noordelijk gelegen doorvaart tussen de Purmer- en de Beemstermeer binnen de bedijking van de Over-Where was komen te liggen, en was afgesloten. Bij Purmerend werd een oude verkavelingssloot tussen de Waterlandse zeedijk en het nieuw ingedijkte gebied uitgediept en verbreed als doorvaart tussen de Meren. Als binnenlands verkeersknooppunt bloeide Purmerend in de 14e eeuw op, maar pas nadat de Amsterdamse financier, en graaflijk tresorier Willem Eggert in 1410 door graaf Willem VI beleend was met Purmerend, Purmerland en Ilpendam, groeide het plaatsje uit tot stad. Eggert kreeg toestemming in Purmerend een slot te bouwen. Daarnaast werd in deze jaren een 60 bij 80 roeden tellend stadsplan uitgelegd, naar het voorbeeld van Edam in 1357 en Monnickendam in 1404. Al in 1392 was in Purmerend een klooster gesticht, het latere St. Ursulaconvent.

Graaf Willem VI overleed in mei 1417. Zijn regiem had exclusief gesteund op de hoekse partij onder de Hollandse edelen en steden. De kabeljauwse partij maakte zich op om het verloren terrein terug te winnen. Er brak een hevige machtsstrijd uit, waarbij de hoeken de opvolging van Willem VI' dochter Jacoba steunden, en de kabeljauwen diens broer Jan van Beieren. Willem VI verhief Willem Eggert in 1410 tot heer van de nieuwe Hoge heerlijkheid van Purmerend, Purmerland en Ilpendam. Willem Eggert, een hoeks partijganger, overleed in juli 1417, nauwelijks twee maanden na de dood van Willem VI. Zijn zoon Jan Eggert werd geïnstalleerd als heer van Purmerend, maar hij vreesde voor zijn leven, en nam de wijk naar Gent. Hij verkocht de Purmerheerlijkheid aan zijn zwager Gerrit van Zijl, maar nadat de kabeljauwse partij het overwicht verwierf, werd Purmerend in 1423 geconfisqueerd door Jan van Beieren. Edam en Monnickendam kregen opdracht het slot af te breken, maar daar kwam het niet van. Waarschijnlijk zijn wel wat sloopwerkzaamheden verricht, maar in 1423 benoemde Jan van Beieren zijn zoon Jan de Bastaard tot heer van Purmerend. Het slot werd op diens kosten hersteld.

In 1428 werd Gerrit van Zijl in het kader van de 'Zoen van Delft' in het bezit van de heerlijkheid hersteld, maar in 1439 was hij genoodzaakt het bezit te verkopen. De Purmerheerlijkheid werd eigendom van het adellijke geslacht Van Montfoort. In 1484 kwam Purmerend in bezit van Jan van Egmond. Hij en zijn nazaten bleven in het bezit van de heerlijkheid tot in 1568 Purmerends laatste heer Lamoraal van Egmond op last van de hertog van Alva werd geëxecuteerd, en de Purmerheerlijkheid geconfisqueerd. In 1582 werd Purmerend onteigend door de Staten van Holland. De stad werd formeel aan de Hollandse graaflijkheid gehecht, en kreeg als graaflijke stad zitting en stemrecht in de Staten van Holland.

Vanaf 1434 werd Purmerend in officiële documenten als stad omschreven, maar pas onder Jan van Egmond kreeg het in 1484 een bestuursinrichting die de vergelijking met de stadsrechten van de graaflijke steden kon doorstaan. De kastelein of hoofd-officier van het slot Purmerstein, voor 1568 de vertegenwoordiger van Van Egmond, behield echter een prominente positie in het lokaal bestuur. Na het droogleggen van de Beemster en de Wormer, werd hij bovendien baljuw van deze nieuwe droogmakerijen. In de periode 1669-1729 werd het ambt vervuld door drie generaties uit het Amsterdamse patriciërsgeslacht Van Ruytenburg. Het slot werd in 1741 gesloopt , naar verluidt omdat het bouwvallig was, maar in feite omdat het stadsbestuur de machtspositie van de hoofdofficier in het lokaal bestuur wilde inperken.

Purmerend verkreeg in 1484 marktrecht, maar tot het droogmaken van de meren rond de stad in de jaren 1607-1625, was de zeevaart en visserij de belangrijkste bron van bestaan. Daarna groeide Purmerend uit tot een bloeiend marktstadje, dat dreef op de handel in kaas en vee. Daarnaast telde Purmerend in de 18e eeuw diverse bedrijven, drie brouwerijen, twee jeneverstokerijen, een buskruitmolen, een terpentijnstokerij, beide in het bezit van Jan Frederik Berewout, een zeepziederij, een azijnmakerij, een touwslagerij, een scheepstimmerwerf en drie zaag- en meelmolens.

Na 1960 is de bevolking gegroeid van ongeveer 10.000 naar ongeveer 80.000 inwoners. De stad ligt gunstig ten opzichte van Amsterdam, waar veel inwoners, vaak voormalige inwoners van de hoofdstad, werken.

Purmerend noemt zich al jarenlang Marktstad, maar was in 2003 ook 'Kermisstad van Nederland'. Naast de kermis is Purmerend vooral bekend om haar (vee-)markten. Na de vele veeziekten tussen 1995 en 2001 is de koeien- en schapenmarkt in de open lucht niet meer toegestaan. De veemarkt is daarom verplaatst van het centrum naar het industrieterrein en overgegaan in private handen.

Gerrit Komrij beschreef het moderne Nederland in zijn architectuurkritiek 'Het Boze Oog' (1983) als volgt:

Het is niet mooi en het is niet lelijk, het is niet glad en het is niet hard, het hangt niet aan de muur en het verdomt te tikken bovendien. Je hebt, kortom, nergens een houvast. Loop je nu in Sappemeer of in Almere, in Amsterdam of in Buitenveldert? Geen idee, waar waren we gisteren ook alweer? De verpurmerending van Nederland gaat traag, maar onstuitbaar voort. Winkelpromenades, sierbestratingen, woon­erven en Keulse minipotten. Dat is wel het allerergste: de weigering om herkenningstekens aan te brengen, het loslaten van de levenslijn van een stad of een dorp.

Bevolkingsontwikkeling

Bron: Gemeente Purmerend

Geografie

Plaatsen in de gemeente

Naast Purmerend zijn er een tweetal andere plaatsen binnen de gemeente:

  • De Purmer (gedeeld met de gemeenten Waterland en Edam/Volendam)
  • Purmerbuurt (een kruispuntdorp in het oosten van de gemeente)

Omliggende gemeenten
   Aangrenzende gemeenten   
 Beemster    Edam-Volendam 
 Wormerland   
 Landsmeer    Waterland 

Wijken en buurten

Purmerend kent zeven wijken. De oudere wijken zijn het Centrum, Overwhere, Wheermolen en de Purmer-Noord. Nieuwere wijken zijn de Gors, Purmer-Zuid en de Weidevenne.

Indeling stad
WijkBuurten
CentrumBinnenstad, Stationsbuurt, Zuiderpolder
OverwhereDe Koog, Molenkoog, Overwhere-Noord, Overwhere-Zuid, Wagenweg
WheermolenDwarsgouw, Wheermolen-Oost, Wheermolen-West
Purmer-NoordBaanstee e.a., De Graeffweg e.o., Golterrein ca., Maten- en Zuivelbuurt, Overlanderstraat e.o., Werktuigenbuurt
De GorsGors-Noord, Gors-Zuid
Purmer-ZuidPurmer-Zuid/noord, Purmer-Zuid/zuid
WeidevenneAfrika, Amerika, Azië, Europa, Hazepolder

Politiek

Samenstelling gemeenteraad

De Purmerendse gemeenteraad heeft totaal 37 zetels, verdeelt over 12 politieke partijen. Sinds 2014 is de Stadspartij Purmerend de grootste politieke partij in de gemeente.[3] De samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998 is als volgt (dikgedrukt partijen die onderdeel uitmaken van de coalitie)[4]:

Gemeenteraadszetels
Partij199820022006201020142018Aantal keer deelname coalitie
Stadspartij Purmerend4533863/6 keer
D662113542/6 keer
CDA3433345/6 keer
GroenLinks4322241/6 keer
VVD10777445/6 keer
Leefbaar Purmerend-833331/5 keer
Ouderenpartij AOV Purmerend2233433/6 keer
PvdA8596434/6 keer
Gemeentebelangen Purmerend-----20/1 keer
Hart van Purmerend-----20/1 keer
PVV-----10/1 keer
SP--42-10/3 keer
Trots op Nederland---31-0/2 keer
Lijst van Damme----1-0/1 keer
Totaal333535353537

Gebeurtenissen

1998-2002

Coalitie en oppositie

  • Coalitie: PvdA, VVD (18/33 zetels)
  • Oppositie: GroenLinks, Stadspartij, CDA, AOV, D66 (15/35 zetels)

2002-2006

Coalitie en oppositie

  • Coalitie: Leefbaar Purmerend, VVD, CDA, GroenLinks (22/35 zetels)
  • Oppositie: PvdA, Stadspartij, AOV (13/35 zetels)

2006-2010

Coalitie en oppositie

  • Coalitie: PvdA, VVD, CDA, AOV (21/35 zetels)
  • Oppositie: SP, Leefbaar Purmerend, Stadspartij, GroenLinks, D66 (14/35 zetels)

2010-2014

Coalitie en oppositie

  • Coalitie: VVD, PvdA, CDA, Stadspartij (19/35 zetels)
  • Oppositie: D66, Leefbaar Purmerend, AOV, TON, SP, GroenLinks (16/35 zetels)

2014-2018

Coalitie en oppositie

  • Coalitie: Stadspartij, VVD, AOV, CDA, D66 (24/35 zetels)
  • Oppositie: PvdA, Leefbaar Purmerend, GroenLinks, TON, Lijst van Damme (11/35 zetels)

Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 werd de Stadspartij de grootste partij met 8 zetels. Ze vormden een coalitie met VVD, AOV, D66 en het CDA.[5] D66 werd echter in mei 2016 uit de coalitie gezet door de andere partijen na onenigheid over of er wel of geen hotel moet komen in het Beusebos.[6] In januari 2018 ontstond in het college ruzie over de hoogte van een appartementencomplex in de Purmerendse binnenstad, waarna het CDA door de overgebleven Stadspartij, VVD en AOV uit het college werd gezet. Tussen januari 2018 en de installatie van het nieuwe college na de raadsverkiezingen in dat jaar, had de coalitie geen meerderheid meer in de gemeenteraad.[7]

2018-2022

Coalitie en oppositie

  • Coalitie: Stadspartij, CDA, D66, AOV, PvdA (20/37 zetels).
  • Oppositie: GroenLinks, Gemeentebelangen Purmerend, SP, PVV, Leefbaar Purmerend, VVD, Hart van Purmerend (17/37 zetels)

Bij de verkiezingen van 2018 deed de PVV voor het eerst mee aan de gemeenteraadsverkiezingen in Purmerend en behaalde drie zetels. De Stadspartij bleef de grootste partij, maar verloor wel twee zetels. Het duurde tot vlak voor de zomer om een nieuwe coalitie rond te krijgen. Sinds de zomer van 2018 bestaat het Purmerendse college uit Stadspartij, CDA, D66, PvdA en AOV.

De belangrijkste discussies in de eerste jaren van deze periode gingen over woningbouw. Er vonden soms felle discussies plaats tussen partijen die pleitten voor een groter aantal sociale huurwoningen (bv. Gemeentebelangen Purmerend), partijen die het collegebeleid steunden (bv. PvdA) en partijen die helemaal geen vooraf vastgelegd percentage sociale woningbouw wilde (bv. Leefbaar Purmerend). Ook discussies over thema's als duurzaamheid en parkeren werden veel gevoerd.

In januari 2019 liet burgemeester Don Bijl weten zijn lidmaatschap van de VVD te hebben opgezegd.[8]

Fusie met Beemster

De colleges van Beemster en Purmerend hebben op 4 september 2018 een bestuurlijk akkoord gesloten om per 1 januari 2022 te fuseren door middel van een gemeentelijke herindeling. Op 27 februari 2020 hebben de gemeenteraden van Beemster en Purmerend het herindelingsadvies vastgesteld.[9]

Verkeer en vervoer

Openbaar vervoer

Purmerend ligt sinds 1884 aan de Spoorlijn Zaandam - Enkhuizen en heeft drie stations: Purmerend Weidevenne, Purmerend en Purmerend Overwhere. Van 1894 tot 1949 had Purmerend een tramverbinding met Amsterdam-Noord.

Het busvervoer vanuit Purmerend wordt sinds 11 december 2011 verzorgd door EBS; centraal punt is het busstation Purmerend Tramplein. Buslijn 305 rijdt vanuit De Rijp, net als lijn 306 vanaf de wijk Overwhere naar het centrum van Amsterdam. De buslijnen 304, 307 en 308 rijden naar het metrostation Noord en buslijn 301 vanaf Edam door Purmerend naar de Buiksloterweg in Amsterdam. Deze buslijnen maken onderdeel uit van het R-net, een hoogwaardig OV-project in de Randstad. Het busverkeer tussen Purmerend en Amsterdam maakt gebruik van een speciale busbaan langs de N235, samen met de busstrook op de N247 is er hierdoor een vrije busbaan tussen Purmerend en Amsterdam. De buslijnen tussen Purmerend en Amsterdam rijden in een erg hoge frequentie (in de spits tot veertien keer per uur), mede daardoor bestaat in Purmerend de unieke situatie dat de bus een groter marktaandeel heeft dan de trein en waarbij de intercitytreinen in Purmerend niet stoppen. De busbaan langs de N235 tussen de Dollard en Het Schouw is inmiddels doorgetrokken, wat zorgt voor een betere doorstroming voor het bus- en overige verkeer. Sinds 22 juli 2018 is echter wel de helft van de lijnen ingekort tot het metrostation Noord.

Wegverkeer

Ruim 60% van de totale woon-werkverkeer uit Purmerend gaat per auto. De A7 is de belangrijkste autoverbinding met Amsterdam. De openstelling van de spitsstrook tussen Zaandam en Purmerend heeft de files in de avondspits verminderd. In 2015 is de Coentunnel verdubbeld; hierdoor zijn de files tijdelijk verder verminderd. Ook neemt de woningbouw in de nabijgelegen regio's Waterland en West-Friesland langzaam maar zeker af.

Purmerend kent twee belangrijke verbindingswegen die door de stad kruisen. Van noord naar zuid zijn de belangrijkste wegen de Churchilllaan en de Gorslaan, van oost naar west zijn de belangrijkste wegen de IJsselmeerlaan en de Waterlandlaan.

Cultuur

Film, theater en muziek

In Purmerend zijn er diverse mogelijkheden om naar een film- of theatervoorstelling te gaan. De grotere bioscoop in de stad is Vue Bioscopen die in 2017 geheel is gerenoveerd. Daarnaast bevindt zich in de binnenstad het Filmhuis Purmerend.

Voor theater en muziek in Purmerend zijn er ook verschillende plekken om naartoe te gaan. P3 Purmerend staat bekend om de vele concerten, waar De Dijk een van de vaste bands is die optreedt. Naast P3 is er het stadstheater Theater De Purmaryn en naast de P3 is gevestigd Theater De Verbeelding.

Purmerenders kunnen voor lessen over film, theater en muziek terecht bij de Muziekschool Waterland, het Wherelant Centrum voor de Kunsten en de NKT-Theaterschool.

Geloof

Purmerend kent een veeltal aan kleinere gemeenten. Naast de Nicolaaskerk (katholiek) en de Tabokerk (protestants) zijn er ook kerken met een evangelische geloofsrichting (House of Hope en De Deur). De stad kent ook een boeddhistische tempel (Watt Buddhavihara).

Uitgaansleven

In Purmerend staat de Koemarkt bekend als de plek in Purmerend om uit te gaan. Purmerend kent geen clubs, maar een breed scala aan cafés in en rondom de binnenstad. Aan de Gedempte Singelgracht is een vestiging van Flamingo Casino gevestigd en aan het Noordhollandsch Kanaal het Snooker & Pool Centrum Purmerend.

Musea

Purmerend kent een tweetal musea. Naast het Purmerends Museum kent de stad ook Museum Waterland, beide gevestigd in de Purmerendse binnenstad.

Monumenten en openbare kunst

In de gemeente is een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en oorlogsmonumenten, zie:

Sport

Aan de rand van Purmerend, naast industrieterrein Baanstee, bevindt zich de Golf Club BurgGolf Purmerend. Ook heeft Purmerend drie voetbalclubs: FC Purmerend, VPV Purmersteijn en V.V. De Wherevogels. Daarnaast zijn er onder meer footbalclub de Purmerender Pythons, honkbalvereniging de Flying Petrels en de in 1917 opgerichte atletiekvereniging NEA Volharding.

Stichting Top Atletiek Purmerend leidt olympische atleten op. Rugby Club Waterland, de rugbyclub uit Purmerend, speelt zowel met zijn eerste herenteam (vanaf seizoen 2012-2013) als het damesteam (vanaf seizoen 2016-2017) in de ereklasse.

Op de tweede donderdag van september vindt in de Nieuwstraat jaarlijks een kortebaandraverij plaats. Dit evenement wordt sinds 1873 georganiseerd in Purmerend.

Bekende personen

Geboren in Purmerend


Woonachtig geweest in Purmerend
Zie de categorie Purmerend van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.