Station Amsterdam Amstel

De naam Amstelstation ontstaat in het begin van de jaren dertig. Als de baas van de Dienst der Publieke Werken Wichert Arend de Graaf in 1932 zijn plannen voor wat de Spoorwegwerken Oost zouden gaan heten ontvouwt voor de burgemeester en wethouders van Amsterdam.[3] De stad is ongelukkig met al die gelijkvloerse kruisingen van spoor en weg vanaf het Station Amsterdam Centraal tot de Omval (het station is zelf ook een ongelijkvloerse kruising van spoor en voetgangers). De Graaf stelt voor het spoor op een dijklichaam te plaatsen en meteen de situatie rond het dan verouderde Station Amsterdam Weesperpoort aan te pakken. Door dat station te verplaatsen en anders in te richten zou in een project zowel een verbinding tussen Station Utrecht Centraal en Station Amsterdam tot stand komen en was men af met het kopmaken op het relatief smalle station Weesperpoort. Bovendien zorgde het talud van het dijklichaam voor een groenstrook dwars door de stad. Als plaatsaanduiding werd toen nog gebruikt: een terrein in de Watergraafsmeer in het verlengde van de Berlagebrug, want de bebouwing van Amsterdam lag hier alleen langs de Amstel de naamgever van het station. Voordeel van deze plaats was dat het station in de jaren na oplevering voor een betere bereikbaarheid zorgde voor de bevolking in de uitdijende wijken in Amsterdam-Oost en Amsterdam-Zuid. Het station werd gebouwd aan een dan nog naamloos plein, officieus Amstelstationsplein, dat pas op 26 juli 1939 haar officiële naam kreeg: Julianaplein. Er werd gebouwd in de jaren 1937, 1938 en 1939 aan het ontwerp van Cor van Eesteren (stedenbouwkundig traject), Hermanus Gerardus Jacob Schelling (Nederlandse Spoorwegen) en Jan Leupen (Publieke Werken Amsterdam). De eerste heipalen gingen augustus 1937 de bodem in, nadat de omliggende terreinen twaalf meter met zand verhoogd waren en de maand ervoor proefpalen waren geslagen.[4] In de hal bevinden zich twee enorme wandschilderingen van Peter Alma. Op 15 oktober 1939 kwam koningin Wilhelmina het station openen.

Die steeds maar groter wordende stad zorgde in de geschiedenis van het station voor een constante stroom van veranderingen en herinrichtingen van de terreinen rondom het station. Die stad zorgde voor doorlopende renovaties en herinrichtingen binnen. Het station lag bijvoorbeeld bij oplevering buiten de stad. Vanaf de jaren tachtig ontwikkelde het gebied rondom het station zich in een rap tempo. Een kantorengebied (Manhattan aan de Amstel) werd er ingericht, zodat de moderne forensische medewerker snel ter plekke was zonder gebruik te maken van de auto. Ook in de 21e eeuw gingen de wijzigingen door. Het station werd afgesloten met OVC-poorten met een gemeenschappelijk OV-chipkaartgebied voor de twee vervoerders NS en GVB. Twee afscheidingen van het buitengebied lopen in de dwarsrichting van de hal. Er zijn aparte rijtjes poortjes per vervoerder, en ook, op de perrons, losse kaartlezers van beide vervoerders. Voor het overstappen zijn op beide perrons OV-paaltjes van beide vervoerders geplaatst. Het voorliggende Julianaplein werd nodig voor woningbouw, waardoor de keerlus van de trams verplaatst moeten worden. Het terrein ten noordoosten van het station was jarenlang een in de weg liggende openbare fietsenstalling. Beide zaken werden gecombineerd met een volledige herinrichting van dat terrein en station dat loopt van 2017 tot 2023 (schatting), dat in 2019 werd opgeleverd.

Het station telt twee eilandperrons en vier sporen, waarvan de middelste twee, spoor 2 en 3, sinds 1977 in gebruik zijn voor de Amsterdamse metro. Er is een cross-platform-overstap tussen trein en metro mogelijk gemaakt. De twee perrons zijn niet even breed, in het extra brede westelijke perron lag vroeger een hellingbaan die werd gebruikt voor auto's die dan over het perron door een uitgang aan de zuidzijde de autoslaaptrein op konden rijden die op een kopspoor aan de oostzijde van het westelijke perron stond, waar toen vijf sporen lagen.

Wegens de verbouwing voor de komst van de metro werd het vertrekpunt van de autoslaaptreinen in 1972 verplaatst naar station 's-Hertogenbosch. Het westelijke spoor, dat nauwelijks werd gebruikt door normale treinen, werd weer in gebruik genomen waarna de middelste sporen door de NS buiten gebruik konden worden gesteld om plaats te maken voor de aanleg van de metrosporen.

De volgende treinseries stoppen in Amsterdam Amstel:

Sinds 25 april 2007 reden er geen directe stoptreinen meer vanaf Amsterdam Amstel naar Utrecht Centraal, met uitzondering van enkele heel vroege en late Sprinters. Vanaf eind 2008 kwam er in de spits weer een stoptrein die echter alleen richting Amsterdam Centraal in Amsterdam Amstel stopte. Vanaf 13 december 2010 stopte de trein weer in beide richtingen. Sinds 12 december 2011 rijden er op werkdagen in de spits weer rechtstreekse sprinters naar Utrecht en sinds 12 december 2016 ook op werkdagen overdag.

Bij de opening in 1939 kreeg het Amstelstation een tramverbinding, de tramlijnen 5 en 25 werden toen hierheen verlengd. Voor de trams werd 'beneden' een ruim emplacement op het Julianaplein aangelegd. In 1945 keerde lijn 25 echter niet terug. In 1948 en 1949 reed er een tijdelijke tramlijn S. Sinds 1961 reed tramlijn 7 naar het station. Deze werd in 1977 opgevolgd door tramlijn 12 die sindsdien hier zijn eindpunt heeft.

Het Amstelstation is verder te bereiken met de metrolijnen 51 (Isolatorweg – Centraal Station), 53 (Gaasperplas – Centraal Station) en 54 (Gein – Centraal Station) De Amstelveenlijn is vanaf 3 maart 2019 vervangen door metrolijn 51.

Het busstation bevond zich tot 2015 'boven' op hetzelfde niveau als het station en was te klein in omvang voor alle lijnen waarvan een aantal elders hun halte hadden. Tot de ingebruikname van de metro en later de Flevospoorlijn was het, afgezien van het Centraalstation, met rond de 20 buslijnen het drukste overstappunt van Amsterdam. Na de ingebruikname van de metro in 1977 en de Flevospoorlijn in 1987 nam het aantal streekbuslijnen af en kreeg Eurolines het oude streekbusstation tot zijn beschikking.

In 2015 werd het busstation verplaatst naar een tijdelijke locatie binnen de tramlus in verband met de bouw van een woontoren op de plaats van het oude busstation. Hiervoor moest Eurolines op 3 december 2014 uitwijken naar station Duivendrecht. Het busstation op de oude locatie aan de zuidoostzijde naast de gebouwde Amstel Tower keerde in april 2018 terug en werd uitgebreid, waarbij de bussen in de andere richting staan opgesteld dan voorheen. De doorgaande lijnen maken echter geen gebruik van het busstation en behouden vooralsnog hun oude haltes. Ook de gehele verdere stationsomgeving is ingrijpend veranderd. In augustus 2018 werd de tramlus verplaatst naar de noordoostzijde van het station op de plaats van de voormalige taxistandplaats.[5]

Tram die stopt op station Amsterdam Amstel (vanaf 22 juli 2018)

Platform	Tramlijn	Maatschappij	Route	Bijzonderheden
C	12	GVB	Amstelstation – Rivierenbuurt – De Pijp – Museumplein – Leidseplein – Dam – Centraal Station

De volgende kunstwerken bevinden zich in de openbare ruimte:

• vanaf 1939: twee wandschilderingen van Peter Alma zichtbaar in de ontvangsthal; in 2003 kwam daar een tableau van dezelfde kunstenaar bij afkomstig uit het gesloopt Marnixbad.
• Eveneens vanaf 1939: twee beelden onder de samenvattende titel Terugblik en Toekomst der Spoorwegen van Theo van Reijn
• vanaf 2006: het techniekgebouwtje aan het zuideinde van spoor 4 is voorzien van panelen ontworpen door Serge Verheugen.

In 1977 werd bij de opening van het metrostation een kunstwerk aangeboden van Ruud van de Wint getiteld "Ruimtediagonaal", een 41 meter lange buis van 16 cm doorsnee die diagonaal door de stationshal hing, bevestigd aan het plafond.[6] Dit kunstwerk is na ruim een decennium weer verwijderd.[7]

• 
  Opening door koningin Wilhelmina op 15 oktober 1939.
• 
  Het Amstelstation kort na de bouw; circa 1940.
• 
  Onder de perronkap
• 
  Perron met metrosporen
• 
  Een metrotreinstel en sneltram bij het Amstelstation
• 
  Eindhalte tram 12 voor het Amstelstation in juni 2019, op achtergrond van rechts naar links ROC, Rembrandttoren, Mondriaantoren en Amsteltower
• 
  Ingang Julianaplein (juni 2019)
• 
  Busstation met een GVB- en een Connexxionbus (juni 2019)

• Voor de serie Peppi en Kokki werden er opnames gemaakt op station Amsterdam Amstel voor de aflevering Peppi en Kokki op reis.

• Nieuwe stations in Amsterdam - met Amstelstation, Muiderpoortstation, Linnaeusstraat; 1939
• Station Amsterdam Amstel op Stationsweb
• Het Amstelstation op de Beeldbank Amsterdam
• Het Amstelstation op de Open Monumentendag 2014

Zie de categorie Amstelstation van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

51	Stations van metrolijn 51
Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Overamstel · Station RAI (NS) · Station Zuid (NS) · Amstelveenseweg · Henk Sneevlietweg · Heemstedestraat · Station Lelylaan (NS) · Postjesweg · Jan van Galenstraat · De Vlugtlaan · Station Sloterdijk (NS) · Isolatorweg

53	Stations van metrolijn 53 (Gaasperplaslijn)
Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Van der Madeweg · Venserpolder · Station Diemen Zuid (NS) · Verrijn Stuartweg · Ganzenhoef · Kraaiennest · Gaasperplas

54	Stations van metrolijn 54 (Geinlijn)
Centraal Station (NS) · Nieuwmarkt · Waterlooplein · Weesperplein · Wibautstraat · Amstelstation (NS) · Spaklerweg · Van der Madeweg · Station Duivendrecht (NS) · Strandvliet · Station Bijlmer ArenA (NS) · Bullewijk · Holendrecht (NS) · Reigersbos · Gein