Station Zandvoort aan Zee

Spoor- en tramlijnen tussen Haarlem en Zandvoort en de situatie te Zandvoort met de beide stations; 1905

Straatzijde van het station in 2012

Het eerste, noordelijker gelegen, kopstation werd geopend op 3 juni 1881 als eindpunt van de spoorlijn Haarlem - Zandvoort. Het stationsgebouw was een houten gebouw. Tussen het station en het Zandvoortse Kurhaus werd de passage gebouwd, die in 1925 door brand werd verwoest. Omdat dit station een eind van het centrum van Zandvoort vandaan lag, werd in 1889 nog een halte geopend: Zandvoort Dorp.

In 1908 werd de spoorlijn verlegd, waardoor het station iets verder van het strand kwam te liggen en tegelijk dichter bij het dorp. Er kwam toen ook een nieuw stationsgebouw, dat nu nog in gebruik is. Hierdoor werd tevens de extra halte Zandvoort Dorp, die overbodig was geworden, gesloten. Het huidige station droeg vanaf 1 juni 1921 de naam Zandvoort Bad. Op 22 mei 1955 werd de naam Zandvoort aan Zee.

De spoorlijn werd in 1935 geëlektrificeerd met 1500 volt gelijkspanning. Van 1962 tot 1995 reden de intercity's uit Zuid-Limburg door naar Zandvoort aan Zee. Aangezien deze treinen uit getrokken materieel bestonden, moest er van loc gewisseld worden. Op het emplacement aan de noordzijde van het station, stond een nieuwe locomotief te wachten. In de tijd waarin de trein overstond, werd de locomotief voor de rijtuigen gerangeerd, zodat de trein weer kon vertrekken. Sinds 1995 werd het emplacement (dat ook voor goederentreinen gebruikt werd) steeds minder gebruikt, en werd het emplacement (tezamen met onder andere de nabijgelegen sportvelden en de sporthal Pellikaanhal) verwijderd en vervangen door woningbouw.

Jarenlang was Zandvoort het beginpunt van lange-afstandsverbindingen, zoals de intercity naar Maastricht of Heerlen (die tussen Zandvoort en Amsterdam Centraal reed als stoptrein) en zelfs internationale treinen: al in 1887 was er een rechtstreekse verbinding tussen Zandvoort en Basel (Zwitserland). Tot de jaren negentig reed er in het zomerseizoen op zaterdag een Intercity-trein naar Maastricht door naar Luxemburg. Ook reden in het zomerseizoen soms treinen door van Maastricht naar Valkenburg.

Tot 1995 was Zandvoort een intercity-station. Het was tot die tijd daardoor mogelijk om vanuit alle Intercity-stations op de verbinding Zandvoort – Maastricht / Heerlen zonder overstappen op loopafstand van het strand aan te komen aangezien het station maar 400 meter van het strand is verwijderd. Sinds 1995 rijden er enkel Sprinters tussen Zandvoort aan Zee en Haarlem en/of Amsterdam Centraal. De intercity van en naar Limburg reed niet meer naar Zandvoort zodat het mogelijk was de intercity op het overgebleven traject (Haarlem – Limburg) te verlengen. De perronlengte in Zandvoort, begrensd door de overweg ten oosten van het station, en het stationsgebouw aan de westelijke zijde, stond langere treinen niet toe. Op de rest van het traject waren deze beperkingen er niet. Bovendien was de vervoersvraag naar Zandvoort buiten het strandseizoen niet groot genoeg voor een Intercity-verbinding.

De spoorwegen willen op drukke dagen twaalf lange treinen per uur naar Zandvoort inzetten, maar het is gebleken dat de bovenleiding daarvoor niet genoeg stroom kan leveren. Bovendien zal dat tot gevolg hebben dat de overwegen vrijwel permanent dicht zijn. Op 11 september 2019 werd bekend gemaakt dat 7 miljoen euro wordt geïnvesteerd door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincie Noord-Holland, de gemeente Zandvoort en de Vervoerregio Amsterdam in het "structureel op orde brengen van de energievoorziening en de overwegveiligheid" en uitbreiding van de perroncapaciteit in Zandvoort, voor de geplande Grand Prix Formule 1 in mei 2020.[2] Naast het middenperron worden twee zijperrons gebouwd om het gelijktijdig in- en uitstappen van passagiers te versnellen.[3] In de eerste week van mei 2020 kunnen er zo per uur twaalf treinen in iedere richting rijden tussen Amsterdam, Haarlem en Zandvoort.[4] Ook tijdens drukke stranddagen in het zomerseizoen kunnen er voortaan meer treinen worden ingezet dan voorheen.

• 
  Luchtfoto van Zandvoort. In het midden het station met de spoorlijn richting Haarlem; circa 1930.
• 
  Voor- en zijgevel van het Station Zandvoort aan Zee, met de watertoren, gezien vanaf de Statonsstraat; februari 1974.
• 
  Stationshal met loketten in 1974
• 
  Stationshal met loketten in 1974
• 
  Het perron van station Zandvoort in 2006

Station Zandvoort aan Zee telt bushaltes voor twee buslijnen (streeklijn 81 en zomerlijn 84) van vervoerder Connexxion, die vallen onder de concessie Haarlem / IJmond.

Zie de categorie Station Zandvoort van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.