Tramlijn 25 (Amsterdam)

Tramlijn 25 met gelede wagen 604 (3G) op de Dam; circa 1976.

Tramlijn 25 op het Damrak bij de Dam.

Tramlijn 25 op het Damrak.

De kronkelroute van lijn 25 tussen 2006 en 2012.

De Amsterdamse tramlijn 25 werd ingesteld op 3 april 1930. Hiermee kreeg de Amsterdamse tram het hoogste aantal tramlijnen ooit, namelijk 25 lijnen. Deze lijn had ook jarenlang het hoogste tramlijnnummer in Amsterdam. De lijnnummers 26 en 27 hebben (tot de komst van de IJtram) in de afgelopen 75 jaar tot nu toe in totaal 13 jaar bestaan.

Lijn 25 kreeg de route vanaf Centraal Station via Damrak – Dam – Rokin – Vijzelstraat – Ferdinand Bolstraat – Scheldestraat – Noorder Amstellaan (thans Churchill-laan) – Daniël Willinkplein (thans Victorieplein) – Amstellaan (thans Vrijheidslaan) tot aan de Amsteldijk. Op 15 oktober 1939 werd lijn 25 verlengd via de Berlagebrug naar het nieuw geopende Amstelstation.

Vanaf 18 juni 1945 ging lijn 25 vanaf het Victorieplein voortaan via de door lijn 4 verlaten route door de Rijnstraat naar de Rivierenlaan (sinds 1964 President Kennedylaan).

De route Centraal Station – President Kennedylaan bleef ongewijzigd tot 6 mei 2003, toen wegens de start van de werkzaamheden aan de Noord-Zuidlijn metro in de Ferdinand Bolstraat lijn 25 moest gaan omrijden vanaf de Vijzelgracht via Weteringschans – Frederiksplein – Van Woustraat – Ceintuurbaan – Ferdinand Bolstraat. De omlegging "zou anderhalf jaar duren" maar heeft meer dan tien jaar geduurd. Sindsdien had lijn 25 in Amsterdam-Zuid een merkwaardige kronkelroute. Ook moest door het ontbreken van een verbindingsboog tussen de Weteringschans en de Vijzelstraat de tram richting Centraal Station een tijdrovend extra rondje rond het circuit rijden met daarbij meerdere stoplichten. Deze omlegging was het begin van het einde lijn 25, want door het verbreken van de rechtstreekse route over de gehele lengte van de Ferdinand Bolstraat verloor deze lijn veel passagiers.

Met ingang van 28 mei 2006 werd lijn 25 verlengd vanaf het Centraal Station via de De Ruijterkade naar de Passagiersterminal (PTA) aan de Piet Heinkade. Lijn 16, die een jaar tevoren hierheen verlengd was, werd nu weer ingekort tot het Centraal Station. Per 1 januari 2012 is lijn 25 na vijf en een half jaar weer ingekort tot het Centraal Station. De keerlus bij de Passagiersterminal wordt nu niet meer in de normale dienst gebruikt.

Mede veroorzaakt door passagiersverlies door de langdurige omleiding, reed lijn 25 vanaf 2006 tot de opheffing in 2013 op alle dagen iedere 15 minuten en was daarmee de minst frequente tramlijn van Amsterdam geworden. In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog was lijn 25 juist jarenlang de drukste lijn, met in het hoogst van de ochtendspits een frequentie van zelfs 1½ minuut.[2] Na het wegvallen van de tramlijnen 4 en 8 in 1942 kreeg lijn 25 het zo druk dat er toen overdag 24 tramstellen op deze lijn reden met een frequentie van 2½ minuut.

In het Programma van Eisen dat de Stadsregio Amsterdam had opgesteld en dat het GVB had geaccepteerd om in aanmerking te komen voor de op 26 augustus 2010 gegunde onderhandse aanbesteding per 1 januari 2012, werd een aantal wijzigingen voorgesteld.[3] Lijn 25 zou worden ingekort tot het Centraal Station, de route door de gehele Ferdinand Bolstraat zou worden hersteld zodra het traject tussen Albert Cuypstraat en Ceintuurbaan weer beschikbaar zou zijn, en het laatste deel van de Rijnstraat en de eindlus President Kennedylaan zouden worden verlaten. In plaats daarvan zou lijn 25 via de Berlagebrug naar het Amstelstation gaan rijden in samenhang met een routewijziging voor lijn 12. Dit zou dus een herstel van de route van 1939 hebben betekend. Behalve de inkorting van de Passagiersterminal tot het Centraal Station per 1 januari 2012 hebben deze wijzigingen niet plaatsgevonden.

In het vervoerplan 2014[4] werd de definitieve opheffing van de lijn met ingang van de dienstregeling m.i.v. 15 december 2013 voorgesteld.[5][6] Het argument was dat het aantal reizigers slechts een fractie bedraagt van dat van de drukste lijnen van het net (lijn 1 en lijn 5). Het eerdere plan om lijn 25 door verlegging naar het Amstelstation een impuls te geven werd dus definitief niet uitgevoerd en de mogelijkheid de rechtstreekse route door de Ferdinand Bolstraat te herstellen werd niet afgewacht. Protesten van bewoners en ondernemers in de Rivierenbuurt tegen de opheffing werden genegeerd.

Ter gedeeltelijke compensatie kregen de lijnen 4 (zaterdagmiddag, vanaf dienstregeling 2015 ook maandag tot en met vrijdag in de middagspits) en 12 (maandag-vrijdag overdag) een hogere frequentie. De sporen en bovenleiding in het zuidelijke deel van de Rijnstraat en in de eindlus bleven vooralsnog gehandhaafd voor omleidingen. In 2015 werden de sporen en bovenleiding in het zuidelijk deel van de Rijnstraat verwijderd, behalve het spoor stadinwaarts in de Rijnstraat tussen de Lekstraat en het Victorieplein t.b.v. uitrukkende trams vanuit de remise Lekstraat. Het spoor in de Uiterwaardenstaat en Hunzestraat ligt er nog wel maar de bovenleiding is verwijderd. Ook op de President Kennedylaan werd het spoor verwijderd en verscheen een groenstrook op de voormalige standplaats.

• Geschiedenis GVB tramlijn 25
• De opheffing van GVB tramlijn 25
• Erik Swierstra - Geschiedenis van de tram in de Rivierenbuurt, www.geheugenvanplanzuid.nl

Zie de categorie Tramlijn 25 (Amsterdam) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Amsterdamse tramlijnen
Huidige tramlijnen: 1 · 2 · 3 · 4 · 5 · 6 · 7 · 11 · 12 · 13 · 14 · 17 · 19 · 24 · 26 Voormalige tramlijnen: 8 · 9 · 10 · 15 · 16 · 18 · 20 · 21 · 22 · 23 · 25 · 27 · S Voormalige sneltramlijn: 51 Voormalige interlokale tramlijnen: Gooische Tram · Haarlemse Tram · Slotense tram · Sloterdijkse tram · Waterlandse Tram Museumtramlijn: Electrische Museumtramlijn Amsterdam