Station Zwolle

Het eerste station van Zwolle werd geopend op 6 juni 1864 met de ingebruikname van de Spoorlijn Utrecht - Kampen, de spoorlijn van de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS) die Utrecht via Zwolle met Kampen verbond. Dit was een tijdelijk stationsgebouw omdat de NCS er op rekende te zijner tijd het medegebruik te verkrijgen van het geprojecteerde nieuwe station. Het in 1873 afgebroken gebouw lag naast het huidige station in de bocht tussen het spoor naar Kampen en de overweg in de Assendorperlure. Op deze plek bevond zich later, tot 1997, het perron van de PTT voor het postvervoer per trein. Nadat het 13 jaar niet gebruikt was, werd op 21 mei 2010 een sloopvergunning voor dit perron afgegeven.[2]

Het station anno 1868

Een hondekoptreinstel, Materieel '54, onder de stationskap in 1973.

In 1866 opende de Staatsspoorwegen (SS) het nieuwe grote station aan de spoorlijn Arnhem - Leeuwarden (Staatslijn A). De Staatsspoorwegen hadden voor al hun lijnen standaard stationsgebouwen ontwikkeld in vijf verschillende klassen (5e klasse = klein tot 1e klasse = groot). Station Zwolle en Station Dordrecht zijn de enige twee 1e klasse SS-stations die ooit gebouwd zijn. De NCS ging ook gebruikmaken van dit station. In het westelijke deel keerden de treinen uit Kampen en Utrecht en in het oostelijke deel keerden de treinen uit Leeuwarden en Arnhem. Hiermee was station Zwolle een dubbel kopstation.

Koplopers op station Zwolle in 2011

Werkplaats Zwolle in 1987

Op 1 januari 1881 kwam de spoorlijn Zwolle - Almelo, geëxploiteerd door de Staatsspoorwegen, gereed. In 1889 kwam er via de lijn van de NCS tussen Hattemerbroek en Zwolle een verbinding met Apeldoorn, die werd geëxploiteerd door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM). Ten slotte werd op 15 januari 1903 het traject Zwolle – Ommen van de spoorlijn Zwolle - Stadskanaal geopend. Deze lijn, eigendom van de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS), werd eveneens geëxploiteerd door de Staatsspoorwegen.

De Staatsspoorwegen drukten een belangrijk stempel op de spoorwegontwikkeling van Zwolle. Met de ontwikkeling van het treinverkeer, de functie van locomotiefdepot en sinds 1870 de centrale werkplaats voor het onderhoud van locomotieven en rijtuigen, groeide het belang van het station en werd het spoorwegemplacement uitgebreid. Door de NCS was al het emplacement langs de lijn naar de IJsselbrug aangelegd. De SS breidden dit in 1881 uit langs de lijn naar Meppel. Over het sterk vergrote spooremplacement werd in 1883 een viaduct gebouwd, de Hoge Brug. Deze brug is in 1989 op de rijksmonumentenlijst geplaatst.[3]

Hoewel Karel Hendrik van Brederode gezien wordt als de architect van de standaardstations, is station Zwolle van de hand van Nicolaas Johannes Kamperdijk.[4][5]

Bij de Duitse aanval op Nederland in mei 1940 werden door de NS en de Genietroepen grootschalige vernielingen aangericht om het belangrijk geachte spoorwegknooppunt Zwolle niet ongehavend in handen van de Duitsers te laten vallen. Hierbij werden onder meer bruggen en draaischijven onklaar gemaakt en locomotiefloodsen in brand gestoken.

Het station beschikt over zeven doorgaande perronsporen waarvan zes aan weerszijden van drie eilandperrons, twee kopsporen en een zakspoor aan de westzijde en vier kopsporen aan de oostzijde. De perrons werden in 1950 met elkaar verbonden door een reizigerstunnel. In 1992 is het gebouw inwendig verbouwd. In 1995 is de oude perronkap vervangen. Deze was niet meer te renoveren. In 2003 is op het 1e perron een stuk vierkante perron-overkapping in gebruik genomen tussen het stationsgebouw en de noordelijke kopsporen in. Ook de stationstunnel komt onder deze overkapping uit. Tevens zijn (vooral) aan de straatzijde van deze overkapping winkels in gebruik genomen. In 2004 is de tunnel verlengd naar de zuidelijke zijde van het station waar deze, geïntegreerd in een kantoorgebouw, uitkwam op een nieuw ontwikkeld plein met diverse andere (overheids)kantoorgebouwen.

Op 14 juni 2011 werd de nieuwe spoorbrug over de IJssel geopend (Hanzeboog), die uit westelijke richting toegang verschaft tot station Zwolle, volledig in gebruik genomen. De oude spoorbrug, waarvan sommige delen bijna 150 jaar oud waren, werd afgebroken.

Ten behoeve van de ingebruikneming van de Hanzelijn, op 9 december 2012, is het derde eilandperron toegevoegd. Verder is met de regio afgesproken om de perronkap op spoor 15/16 in Zwolle alsnog te realiseren indien bij de afronding van het spoorverdubbelingsproject voldoende financiële ruimte over is.

Project ZwolleSpoort

Uitbreidingswerkzaamheden spoortunnel, mei 2012

Onder andere vanwege de komst van de Hanzelijn en de daarmee samenhangende verwachte toename van de aantallen passagiers, werd het station in 2010 - 2015 aangepast, mede om meer cross-platform-overstapmogelijkheden te creëren. Zo kwam er een vierde perron en werd de reizigerstunnel onder de sporen verbreed. Het project kreeg de naam ZwolleSpoort. De verbouwing van het station begon in het najaar van 2010 en was in juni 2015 gereed.[6]

In november 2010 werd een traverse over de sporen in gebruik genomen. Deze fungeerde als tijdelijke vervanging van de reizigerstunnel. Om de traverse te kunnen realiseren werd op het tweede perron (sporen 3, 4 en 5) de kiosk gesloopt en op het hoofdplein de Burger King. Waar deze vroeger stond is nu de opgang naar de traverse. Op 7 april 2011 werd de reizigerstunnel gesloten voor publiek. Op 3 mei werd de sloop van de tunnel gestart. De tunnel werd verbreed van 7 meter naar 15 meter. De mogelijkheid om de tunnel te verbreden tot 47 meter, en er winkels in onder te brengen, naar voorbeeld van onder andere station Arnhem en station Rotterdam Centraal, was overwogen maar afgewezen. Dat plan ontstond toen een groot deel van de verbouwingsplannen al was gemaakt en goedgekeurd. In maart 2014 werd besloten om aan de zuidkant van het station toch winkels te gaan bouwen aan weerszijden van de tunnel. Het ging hierbij om onder meer AH to go en het nieuwe NS-service- en verkooppunt.[7] Op vrijdag 26 juni 2015 werd de nieuwe reizigerstunnel geopend,[8] de traverse werd een maand later verwijderd.[9] De tunnel kon, ten opzichte van de verlengde tunnel uit 2004, tientallen meters ingekort worden omdat het aantal rangeersporen is verminderd.

Het busstation bevond zich tot 2019 alleen aan de noordzijde van het station naast het stationsgebouw. Vanaf 17 februari 2019 stoppen alle bussen aan de zuidkant van het station, dit wordt mede mogelijk gemaakt door de Schuttebusbrug. Door deze verplaatsing, en doordat sinds de ingebruikname van de Hanzelijn de intercity's naar de Randstad niet meer van het 1e perron vertrekken, zijn het 1e perron en het stationsgebouw meer buiten de looproutes komen te liggen.

Dit station heeft Blauwnet en NS OVC-poorten die in juni 2016 werden gesloten. Voor overstappers zijn er zowel Blauwnet-palen als NS-palen waar zij kunnen uit- en inchecken bij deze maatschappijen.

In het spoorwegknooppunt Zwolle is de treinenloop op maandag t/m zaterdag overdag zo opgezet, dat tweemaal per uur, rond .15 en .45, elf treinen tegelijk samenkomen en op elkaar aansluiten (knooppuntdienstregeling). In de spitsuren zijn er enkele toegevoegde treinen buiten dit patroon. In de stille uren ('s avonds en op zondag) wordt de dienst enigszins uitgedund.

Treinseries die stoppen in Zwolle tijdens de dienstregeling 2020:

Het busstation van Zwolle is een belangrijk knooppunt in zowel het stadsnet van Zwolle als in het Overijsselse streeknet.

Oude busstation

Bussen van Syntus Overijssel op het westelijke busstation

Aan de westzijde van het treinstation, nabij het stationsplein, ligt het (westelijke) busstation dat vroeger als stadsbusstation diende. Hier halteren de lijnen 1 t/m 6, 9 en 12 van Syntus Overijssel. Deze lijnen rijden onder meer naar de Zwolse wijken Stadshagen, Oosterenk, Ittersummerbroek, Assendorp en Westenholte, maar ook naar het Deltion Campus en Scholengemeenschap Rechterland. Ook ligt hiernaast de eindhalte die wordt gebruikt voor alle streeklijnen. Aan de oostzijde ligt het busstation voor de streeklijnen vanuit verschillende concessies, waaronder de Veluwelijn van Syntus Gelderland en de scholierenlijn 7.

• In 2006 werden de Nederlandse Olympische sporters uitbundig onthaald op het station.

• Stationsbuurt voor de buurt waar het Station gelegen is.

• ZwolleSpoort - ProRail

• 
  Een Buffel op spoor 13
• 
  Oude Plan-U's op het rangeerterrein van Zwolle
• 
  Railhopper op een rangeerspoor
• 
  Bloemen, standbeeld van Thorbecke

Zie de categorie Zwolle train station van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.