Nieuwezijds Voorburgwal
De Nieuwezijds Voorburgwal is een gedempte gracht in het centrum van Amsterdam. Hij verbindt het Spui met de Martelaarsgracht. De straat loopt min of meer noord-zuid, evenwijdig aan de Spuistraat. De Raadhuisstraat loopt vanaf de Nieuwezijds Voorburgwal in westelijke richting.[1]
Nieuwezijds Voorburgwal
| ||||
 | ||||
Het voormalige Hoofdpostkantoor, nu Magna Plaza. | ||||
| Geografische informatie | ||||
| Locatie | Amsterdam | |||
| Stadsdeel | Centrum | |||
| Begin | Spui | |||
| Eind | Martelaarsgracht | |||
| Postcode | 1012 | |||
| ||||
_Jacob_Olie_(max_res).jpg)
Aan de oostkant van de Nieuwezijds Voorburgwal loopt een reeks steegjes naar de Kalverstraat (en verder naar het Rokin) en de Nieuwendijk (en verder naar het Damrak).
Geschiedenis
Oorspronkelijk was de Nieuwezijds Voorburgwal een langs een gracht aangelegde burgwal. Voor 1385 deelde de Amstel de stad Amsterdam in twee vrijwel gelijke delen: de oude zijde met de Oude Kerk en de nieuwe zijde met de Nieuwe Kerk. Elke zijde werd begrensd door een burgwal. Toen omstreeks 1385 nieuwe wallen werden aangelegd, werd de bestaande wal de "voorburgwal" en de nieuwe de "achterburgwal", en dit zowel aan de oude als de nieuwe zijde. Zo ontstonden de Nieuwezijds Voorburgwal, Nieuwezijds Achterburgwal, Oudezijds Voorburgwal en de Oudezijds Achterburgwal.
De gracht Nieuwezijds Voorburgwal is in 1884 gedempt. Voordien droegen enkele delen de volgende namen: Pijpenmarkt, Boommarkt en Bloemmarkt. De in 1867 gedempte gracht de Nieuwezijds Achterburgwal heet nu Spuistraat. De grachtentuinen die bij de bouw van de panden achter de herenhuizen aan de Nieuwezijds Voorburgwal werden aangelegd, zijn tegenwoordig allemaal bebouwd.
Toen de plannen voor de demping bekend werden, besloot Gerard Heineken in 1867 zijn brouwerij De Hooiberg te verplaatsen naar de Stadhouderskade. In 1870 zijn de voormalige bierpakhuizen op de nrs. 178-180 door I. Gosschalk verbouwd tot een bierhuis en later uitgebreid tot Hotel Die Port van Cleve
De Nieuwezijds Voorburgwal is sinds de demping in 1884 een brede en drukke straat en route van de elektrische tram sinds 1903 (zuidelijk deel) en 1906 (noordelijk deel). De lijnen 1 en 2 rijden er sinds 1903/'04. Later zijn er de lijnen 3 (1906-1929), 5, 13 en 17 bij gekomen. Op 22 juli 2018 werden de lijnen 1 en 5 vervangen door de lijnen 11 en 12.
In 1912 werd hier de eerste Amsterdamse verkeersagent gestationeerd. In 1964 behoorde de straat tot het gebied waar de eerste parkeermeters werden geplaatst.
De Nieuwezijds Voorburgwal was menigmaal het toneel van roerige taferelen. Zo speelde zich hier in 1966 het 'bouwvakkersoproer': de Telegraafrellen af.
Gebouwen
Aan de Nieuwezijds Voorburgwal bevindt zich een aantal bekende gebouwen, waaronder het Paleis op de Dam, de Nieuwe Kerk, het Amsterdam Museum en het vroegere hoofdpostkantoor (nu winkelcentrum Magna Plaza).
Het Maurits Binger Film Instituut is gevestigd in gebouw 't Einde van de Wereld aan de Nieuwezijds Voorburgwal 4-10.
De ondergrondse parkeergarage De Kolk bevindt zich bij de Nieuwezijds Kolk, het pleintje aan de Nieuwezijds Voorburgwal ter hoogte van nummers 35-37.
Het monumentale tien verdiepingen tellende Candidagebouw aan Nieuwezijds Voorburgwal 120-126 werd in 1930 ontworpen en gerealiseerd door architect, F.A.Warners.
Het ontwerp (1888) voor het gebouw van de Handelsvereniging Amsterdam, met neorenaissance-gevel aan Nieuwezijds Voorburgwal 162-170, is van de hand van bouwmeester A.L. van Gendt. Zijn zoon A.D.N van Gendt tekende in 1927 voor de aan de gevel vermelde renovatie.
Tegenover de achterkant van het Koninklijk Paleis staat het monumentale pand dat rond 1924 naar ontwerp van Rijksbouwmeester J. Crouwel werd gebouwd als Rijkskantoor-gebouw voor het Geld- en Telefoonbedrijf. Het wordt begrensd door de Nieuwezijds Voorburgwal (226), de Spuistraat (175) en de Raadhuisstraat. Het werd in 2000 verbouwd tot een supermarkt op de begane grond en kantoren op de verdiepingen.[2]
Het pleintje aan de westzijde van de Nieuwezijds Voorburgwal ter hoogte van nummer 280 noemt men de Postzegelmarkt. Op woensdag en zaterdag wordt er al bijna een eeuw gehandeld in postzegels.[3] Hier ligt op nr. 282 het voormalige theater Tingel Tangel, dat in de 18e eeuw is gebouwd door burgemeester Hendrik Bicker (1682-1738) en in 1835 door de stad gekocht van zijn nazaten. Theater Tingeltangel werd in de jaren zestig ingericht door cabaretier Sieto Hoving. Het herbergt tegenwoordig het Betty Asfalt Complex, een theaterzaal voor cabaret, toneel en muziek.
Op nummer 367 bij de hoek van de Sint Luciënsteeg was sinds 1975 een ingang van het Amsterdams Historisch Museum. Sinds de naamswijziging is deze ingang gesloten. Hier ligt de achtergevel van wat tot 1960 het oude Burgerweeshuis was. Het complex is al eeuwenlang een relatief stil gebied, midden in de stad. Ten zuiden hiervan ligt het 14e-eeuwse Begijnhof, waarvan de achtergevels grenzen aan de Nieuwezijds Voorburgwal.
De straat telt tientallen rijksmonumenten.
'Fleet Street'
Op de Nieuwezijds Voorburgwal zaten al in de 17e eeuw veel drukkerijen. Daarom vestigden er zich in de 19e eeuw ookveel uitgeverijen van kranten, die aanvankelijk zelf geen geld hadden voor drukpersen en dergelijke.[4] Het Algemeen Handelsblad, vestigde zich er in 1831 en liet in 1903 het gebouw aan de Nieuwezijds Voorburgwal 234-240 bouwen. Later kwamen de Amsterdammer, Het Nieuws van de Dag, De Telegraaf, De Tijd, De Nieuwe Dag, De Standaard en De Volkskrant erbij, alsook drukkerijen, persbureaus en het journalistencafé Scheltema.
Het Nieuwsblad voor Nederland, Het Nieuws Van Den Dag en de Volkskrant waren enige tijd gevestigd in het voor 'de Sociëteit Concordia' ontworpen 19e-eeuwse koepelgebouw aan de Nieuwezijds Voorburgwal 345. Het Telegraafgebouw op nr. 225 verrees in 1928 naar ontwerp van J.F. Staal en G.J. Langhout. Het socialistische Het Volk bouwde om de hoek, op het Hekelveld, een kantoorgebouw bijgenaamd de "Rode burcht".
Na de bevrijding kregen de verzetskranten Het Parool en Trouw het gebouw en de persen toegewezen van De Telegraaf, die vanwege haar houding tijdens de bezetting enige tijd een verschijningsverbod was opgelegd. De Waarheid trok, tijdelijk, in bij het Algemeen Handelsblad dat eveneens vanwege de oorlogshouding enige tijd niet mocht verschijnen. Trouw vond onderdak in het gebouw van De Standaard.[5]
Tussen 1967 en 1976 verlieten de kranten de Nieuwezijds. De Volkskrant, Het Parool en Trouw gingen naar de Wibautstraat, De Telegraaf naar de Basisweg en het Algemeen Handelsblad fuseerde met de Nieuwe Rotterdamsche Courant en vertrok naar Rotterdam.
Zie ook
Drukte bij de burelen van de kranten aan de Nieuwezijdsvoorburgwal bij een staking van typografen, 21 september 1959
't Makelaers Comptoir, een 17e-eeuws gildehuis._on_route_13%2C_September_2007.jpg)
Tram van lijn 13 ter hoogte van de Nieuwezijds Kolk; 2007.
Gebouw Candida, Nieuwezijds Voorburgwal 120-126; 1979.
Gebouw Algemeen Handelsblad, Nieuwezijds Voorburgwal 234-240; 1979.
Nieuwezijds Voorburgwal gezien naar het noorden met rechts de toren van het Telegraafgebouw en in de verte het Hoofdpostkantoor; 1974.
Toiletgebouw (thans café) aan de Nieuwezijds Voorburgwal ter hoogte van de Postzegelmarkt; 1979.
Nieuwezijds Voorburgwal gezien naar het zuiden ter hoogte van de Sint Luciënsteeg, met links het Amsterdam Museum en in de verte de torens van de Krijtberg; 1974.
Gevel van het voormalige Burgerweeshuis, thans Amsterdam Museum, aan de Nieuwezijds Voorburgwal; 1975.
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Nieuwezijds Voorburgwal, Amsterdam van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
 | Straten en wegen in het Stadsdeel Centrum van Amsterdam |  | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||