Station Groningen (hoofdstation)

Station Groningen, plaatselijk bekend als het Hoofdstation, is het belangrijkste spoorwegstation in de stad Groningen. Het ligt aan de zuidkant van de binnenstad, net over het Verbindingskanaal.

    Groningen Hoofdstation   
PlaatsGroningen
AfkortingGn
Opening1 juni 1866
Perrons3 (gelijkvloers)
Perronsporen5 (kopsporen west, a-zijde)
5 (kopsporen oost, b-zijde)
1 (doorgaand spoor)
SpoorlijnGroningen - Leeuwarden
Groningen - Bad Nieuweschans - Leer
Groningen - Zwolle - Rotterdam / Den Haag
Groningen - Eemshaven
Groningen - Delfzijl
Groningen - Veendam
StadsbusStadsbus Groningen
StreekbusStreekbus Groningen
Q-linkQ-link Groningen
QlinerQliner Groningen
Vervoerder(s)NS
Arriva (bus & trein)
Qbuzz
FlixBus
Coördinaten53° 13′ NB, 6° 34′ OL
Externe link NS-stationsinformatie

Portaal    Openbaar vervoer

Naam

Stationsbeheerder ProRail en de vervoermaatschappijen NS Reizigers en Arriva gebruiken de van oudsher officiële naam Groningen, maar Groningers in de gehele provincie noemen het gebouw (ook van oudsher) het Hoofdstation. Ook de gemeente Groningen hanteert in officiële stukken vaak deze laatste naam.[1] Toen in 1992 het centrale stadsbusstation werd verplaatst naar het hoofdstation, waar de streekbussen al sinds 1953 hun autobusstation hadden, begonnen het GVB en streekvervoerder Gado de naam Centraal Station te gebruiken als naam voor deze nieuwe bushalte. Vervoerbedrijf Qbuzz, dat sinds 2009 vrijwel al het stads- en streekvervoer in Groningen exploiteert, gebruikte de naam Centraal Station, maar is op 15 december 2013 op verzoek van de gemeente overgegaan op Hoofdstation.[2]

Geschiedenis
Het oude Station Groningen (1893)

Stationsgebouw

Het huidige stationsgebouw is het derde station van Groningen. Bij de opening van de spoorlijn naar Leeuwarden op 1 juni 1866 kwam een noodgebouw in gebruik, net buiten de toenmalige vesting. Na de opening van de lijn naar Winschoten – Bad Nieuweschans in 1868 en naar Meppel – Zwolle in 1870 kwam er in 1872 een echt station in gebruik. Dit stond op dezelfde plaats waar we het huidige gebouw vinden, dat ruim twintig jaar later werd gebouwd. Op 15 juni 1884 werd de spoorlijn naar Delfzijl geopend en op 16 augustus 1893 werd ook de verbinding naar Roodeschool in gebruik genomen.

Sindsdien is Groningen het belangrijkste spoorwegknooppunt van het noordoosten van Nederland. Naast de treinen van de bovengenoemde, nu nog bestaande spoorlijnen richting Leeuwarden, Bad Nieuweschans (met zijlijn naar Veendam, vroeger ook Stadskanaal en Ter Apel), Meppel-Zwolle-Randstad, Delfzijl en Roodeschool kwamen in het station Groningen in de eerste helft van de twintigste eeuw ook de reizigerstrams van de tramlijn Drachten - Groningen (1913-1948), de treinen van de Woldjerspoorlijn naar Delfzijl via de Woldstreek (1929-1941) en een beperkt aantal treinen van de spoorlijn naar Zoutkamp (1922-1938).

Na de slechting van de vestingwallen werd het mogelijk om een nieuw representatief gebouw te realiseren. Het Hoofdstation van Groningen, "gebouwd in een virtuoze mengeling van renaissance- en gotische stijlelementen",[3] behoort tot de fraaiste stationsgebouwen van Nederland. Het is een ontwerp van Isaac Gosschalk, dat officieel op 16 april 1896 werd voltooid, hoewel de gevelsteen boven de ingang het jaartal 1895 vermeldt.[4] Het pand is een rijksmonument.[3] De perronoverkappingen en de traverse met seinhuis zijn aangewezen als gemeentelijk monument.

Na de Tweede Wereldoorlog is er een plaquette voor het gevallen spoorwegpersoneel opgehangen met daarop twaalf namen. In de jaren zestig van de twintigste eeuw werd de stationshal gemoderniseerd, waarbij er een verlaagd plafond werd aangebracht. In 1999 werd het gebouw gerestaureerd. De stationshal werd daarbij teruggebracht in zijn oorspronkelijke staat. Het sierplafond van papier collé (een bijzondere vorm van papierstuc met in mallen geperst papier) kon worden gerestaureerd. De monumentale hal heeft echter weinig functie meer omdat reizigers via andere ingangen kortere routes vinden naar de treinen en voorzieningen in het station.

Stationsgebied

In de jaren 1960 werden door de gemeente Groningen in samenspraak met de NS grootse plannen gemaakt voor een transformatie van het stationsgebied. Hierbij werd het oude terrein van NS-dochter Van Gend & Loos aangewezen als nieuwe locatie voor het busstation. De NS zou een zuidelijke stationsingang krijgen en aan zuidzijde van het station zou, op de plek van de Davidstraatbuurt, een nieuwe kantorenwijk worden gerealiseerd. Tegelijkertijd werd er door het stadsbestuur ingezet op het aantrekken van rijksdiensten in het kader van de spreiding van rijksdiensten uit de Randstad. De keuze viel op de PTT, die echter vanaf het begin tegenstribbelde. In de jaren 1970 werden de plannen voor de kantoorwijk gedwarsboomd door de (met name tijdelijke) bewoners van de Davidstraatbuurt, die tevens de zuidelijke stationsingang wisten terug te brengen tot enkel een (in 1985 gerealiseerde) luchtbrug met wat fietsenstallingen. Wel werd er in 1978 een expeditiecentrum gevestigd van de PTT achter het station, maar ook dit was door de bewoners dusdanig ingeperkt, dat de PTT na afloop aangaf dat -had zij dit geweten- zij het niet op deze plek had gebouwd. In 1985 werd het Hunzehuys opgeleverd op het station, waar in 1986 het tijdelijke hoofdkantoor van de PTT werd gevestigd, met als doel dit later te vestigen in een nieuw gebouw aan westzijde van het station. Deze KPN-borg werd opgeleverd in de jaren 1990, maar de privatisering van de PTT leidde ertoe dat eerst de centrale directie onder leiding van Wim Dik in 1997 uit het Hunzehuys terug vertrok naar Den Haag en uiteindelijk ook de KPN-borg en het expeditieknooppunt werden verlaten door PTT-opvolgers KPN en Post NL. Het Hunzehuys kreeg na een grote renovatie in 2004 het (noordelijke) UWV als nieuwe gebruiker. Het expeditiecentrum is in 2019 gesloopt in het kader van de nieuwe plannen voor het stationsgebied. In de KPN-borg zijn sinds 2015 onder andere buitenlandse studenten gehuisvest.

Het plein aan noordzijde van het station is in de loop der jaren verschillende malen gewijzigd. Voor het stationsgebouw was vroeger een parkeerplaats voor auto's. Later kwamen er opstelplaatsen voor stadsbussen. Met de realisatie van een fietsparkeerplaats en het Stadsbalkon zijn de bussen enkel nog aanwezig voor het Hunzehuys en langs de Stationsweg. In de plannen is voorzien in een nieuw busstation aan zuidzijde van het treinstation en een nog nader in te vullen transformatie van het terrein van het huidige busstation.

Begin jaren 1990 werd met de aanleg van de Werkmanbrug over het Verbindingskanaal langs het tegelijkertijd gebouwde Groninger Museum een nieuwe verbinding gecreëerd met de binnenstad van Groningen, die sindsdien een belangrijke verkeersader vormt voor voetgangers en fietsers.

Sporen en perrons

Om de bereikbaarheid van de perrons te vergroten werd in december 2010 een gelijkvloerse overgang gemaakt van het tweede naar het derde perron. Hierdoor werden de doorgaande sporen 4, 5 en 6 omgezet in zes kopsporen en zijn alle perronsporen 1 t/m 4, 6 en 7 gelijkvloers te bereiken. Spoor 7 is nu het enige doorgaande perronspoor[5] en de monumentale traverse heeft geen functie meer voor reizigers maar is nog wel toegankelijk gebleven.

  • Origineel bestek van het station door architect Isaac Gosschalk uit 1892
  • Vooraanzicht Station Groningen in 1975
  • Vooraanzicht station bij nacht
  • Plafond van de stationshal (2005)
  • Tegeltableau van Franciscus Hermanus Bach in de stationshal.[6]
  • Perron met winkelvoorzieningen en kerstverlichting.
  • Gebrandschilderd glas boven de ingang van de stationshal
  • Achterzijde station met perrons vanaf het Emmaviaduct

Plannen

De gemeenteraad werd op woensdag 20 juni 2012 gevraagd een voorkeur uit te spreken in verband met de verdere ontwikkeling en plannen voor het Stationsgebied. In het voorliggende ‘voorkeursalternatief’ werd het busstation verplaatst naar de zuidzijde van het station en komt er een nieuwe entree voor het Stationsgebied via de “Emmaboulevard”. Deze stedelijke boulevard ontstaat door verlaging van het Emmaviaduct tussen Parkweg en Julianaplein. Het huidige Stationsplein moet dan van een verkeersplein meer een verblijfsplein worden. De raad neemt hiermee nog geen definitieve beslissingen over het stationsgebied. Wel geeft de raad richting aan de verdere uitwerking van de plannen.[7][8] Het busstation wordt aangesloten op de vrijliggende busbaan naar het transferium Hoogkerk en er zal tevens een bustunnel onder het station worden aangelegd voor busverkeer naar het oostelijke deel van de stad.

In 2014 zou het station volgens plan deels weer op de schop gaan door aantakking van de RegioTram Groningen. Onder meer het busplein en de parkeerplaats voor de bussen zouden dan opnieuw worden vormgegeven. Deze verbouwing is inmiddels onzeker nadat het college van burgemeester en wethouders van Groningen op 26 september 2012 over het tramplan struikelde. Een meerderheid van de gemeenteraad vond de aanleg veel te duur. Wel is er nog het plan om de Noordelijke Nevenlijnen aan elkaar te knopen door de treinen van Delfzijl / Roodeschool te laten doorrijden richting Veendam / Winschoten en verder. Dat maakt een lokale treindienst zonder overstap mogelijk tussen de stations Groningen Noord en Groningen Europapark. Daarvoor zouden de kopsporen in het hoofdstation doorgaand moeten worden en zou de verbouwing van december 2010 ongedaan moeten worden gemaakt.

Plannen voor eventuele nieuwe spoorverbindingen met Groningen zijn weinig concreet. Na het afblazen van de plannen voor de Zuiderzeelijn opperde Arriva de aanleg van een nieuwe spoorlijn Groningen - Heerenveen. De lijn werd in 2008 opgenomen in het compensatiepakket voor het Noorden. Voor de dienst Groningen - Veendam, ook geopend dankzij gelden uit dit compensatiepakket, bestaat een concreet plan voor doortrekking naar Stadskanaal in december 2024. De mogelijkheid van een verdere doortrekking naar Emmen is onderwerp van studie.

Op 14 maart 2014 werd door staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu een samenwerkingsovereenkomst gesloten met NS, ProRail, gemeente en provincie over een 'mega-ombouw' van het stationsgebied.[9] Hierbij zal het station zo worden verbouwd dat het doorrijden van de regionale treinen (Arriva) in alle richtingen via het station mogelijk zal zijn. Er komen twee eilandperrons bij en een twintig meter brede tunnel voor fietsen en voetgangers onder alle sporen, die als eerste in Nederland zowel voor reizigers als voor verkeer onder het station door bereikbaar zal zijn (geen reizigerspoortjes). Aan zuidzijde van het station zal tussen het stationsgebouw en het nieuwe busstation een nieuwe zuidelijke stationsingang komen, waarvoor de bestaande luchtbrug wordt afgebroken. Achter het nieuwe busstation zal een nieuwe kantorenwijk worden gebouwd. Voor de ingang van deze kantorenwijk zullen aan de kant van de Parkweg een aantal huizen worden gesloopt.

Treindiensten
Traverse en seinhuis (2012)

De treindiensten richting Assen en Zwolle en verder naar de Randstad worden geëxploiteerd door de NS, alle andere treindiensten die Groningen aandoen door Arriva.

Arriva heeft per 1 mei 2011 de sinds 1953 alleen door goederentreinen bereden aftakking tussen Zuidbroek en Veendam nieuw leven ingeblazen door een halfuursdienst tussen Groningen en Veendam in te stellen.

Sinds 9 december 2012 is de spoorlijn van Zwolle naar Lelystad een schakel in de verbindingen van station Groningen met de noordelijke Randstad.

Treinseries

Alle reizigerstreinen beginnen of eindigen in Groningen: er zijn geen doorgaande treinen.

Treinseries die stoppen in Groningen tijdens de dienstregeling 2020:

Serie Treinsoort Route Bijzonderheden
500 Intercity Rotterdam Centraal – Utrecht Centraal – Amersfoort Centraal – Zwolle – Groningen Vormt tussen Rotterdam Centraal en Zwolle een halfuursdienst met serie 600. Vormt tussen Zwolle en Groningen een halfuursdienst met serie 700. Stopt tussen Zwolle en Groningen alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat op alle stations.
700 Intercity Den Haag Centraal – Schiphol Airport – Amsterdam Zuid – Almere Centrum – Lelystad Centrum – Zwolle – Groningen Vormt tussen Den Haag Centraal en Zwolle een halfuursdienst met serie 1800. Vormt tussen Lelystad Centrum en Leiden Centraal samen met de 1800 een scheve kwartierdienst met de serie 2400. Vormt tussen Zwolle en Groningen een halfuursdienst met serie 500. Stopt tussen Zwolle en Groningen alleen 's morgens vroeg en 's avonds laat op alle stations.
6200 Sprinter Groningen – Assen Rijdt alleen in de spits.
8100 Sprinter Zwolle – Meppel – Assen – Groningen
12600 Intercity Groningen – Assen – Zwolle – Lelystad Centrum – Almere Centrum – Amsterdam Centraal Een trein op vrijdag- en zaterdagnacht in de richting van Amsterdam C.
662 Treinvervangende snelbus (Arriva) Groningen – Leer (Ostfriesl) Er is langdurig geen treinverkeer mogelijk tussen Weener en Leer. Er rijden vervangende snelbussen ter aanvulling van treinserie 20100.
20100 RB 57 Stoptrein (Arriva) Groningen – Zuidbroek – Bad Nieuweschans – Weener – ‒ Leer (Ostfriesl) Ook wel Wiederline genoemd. Langdurig geen treinverkeer mogelijk tussen Weener en Leer maar lijnbus 620 door Weser-Ems Bus. Er rijden ook vervangende bussen tussen Groningen en Leer.
37300 Sneltrein (Arriva) Leeuwarden – Groningen
37400 Stoptrein (Arriva) Leeuwarden – Groningen In de ochtendspits rijden enkele extra treinen tussen Zuidhorn en Groningen
37500 Stoptrein (Arriva) Groningen – Zuidbroek – Winschoten – Bad Nieuweschans Enkele treinen van/naar Bad Nieuweschans
37600 Stoptrein (Arriva) Groningen – Roodeschool – Eemshaven Vier à vijf treinen per dag van/naar Eemshaven
37700 Stoptrein (Arriva) Groningen – Delfzijl
37800 Stoptrein (Arriva) Groningen – Veendam

Bussen

Het station is een belangrijk knooppunt voor zowel de streek- en regiobussen als voor de stadsbus in Groningen. Het busstation ligt aan de voorzijde van het station, ten oosten van het stationsgebouw.

Stationsplein

In augustus 2002 is begonnen met verbouwing van het stationsgebied, dat tussen het treinstation en de Stationsweg ligt. Het aparte gedeelte voor stadsbussen, dat zich voor het stationsgebouw bevond, is afgebroken om het busstation overzichtelijker te maken. Het totaal aantal perrons is verkleind, en alle streek- en stadsbussen vertrekken nu vanaf de oostelijke helft van het plein. Een aantal buslijnen kreeg een halte direct aan de Stationsweg.

De westelijke helft van het stationsplein heeft een multifunctionele bestemming gekregen: het Stadsbalkon, dat op 7 juni 2007 geopend werd. Dit bestaat uit twee delen. Het bovenste deel is een groot plein waarover van de Stationsweg naar het station gelopen kan worden. Dit in hoogte golvende plein, waardoor de begane grond van de westelijke vleugel van het stationsgebouw grotendeels aan het oog wordt onttrokken, vormt het dak van de fietsenstalling in het onderste deel. Deze biedt plaats aan 4.150 fietsen[10] en moet daarmee een antwoord bieden op de stallingsproblematiek voor fietsen die het stationsgebied kende. De fietsenstalling van het Stadsbalkon wordt in de lengte doorkruist door het doorgaande fietspad tussen de Marwixkade en de Lodewijkstraat.
Aan de zijde van de Stationsweg bevindt zich ook een taxistandplaats, die wordt aangegeven met een grote lichtmast met neonletters.

Op het Stadsbalkon staat het beroemde "Peerd van Ome Loeks", gemaakt door de beeldhouwer Jan de Baat. Het standbeeld, dat verwijst naar het paard in het lied van Ome Loeks, staat sinds 1959 bij het Hoofdstation, maar niet onafgebroken op dezelfde plek.

  • Aanleg Stadsbalkon (2006)
  • Het Stadsbalkon bij nacht (2006)
  • Het Peerd van Ome Loeks op het Stationsplein (2007)
  • Het Peerd van Ome Loeks bij avond in de richting van het KPN-gebouw
  • Fietsflat naast het station

Trivia
Station Groningen in Madurodam
  • In de miniatuurstad Madurodam in Den Haag staat een model schaal 1:25 van het Hoofdstation van Groningen.
  • In 2019 werd het station door reizigers op sociale media gekozen tot het mooiste station van Nederland.[11]

Zie ook
Het zuidelijke stationsgebied (2008)
Zie de categorie Station Groningen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Spoorwegstations aan de spoorlijn Harlingen – Nieuwe Schans (Staatslijn B) (Cursief: voormalig of toekomstig station)

−0,2: Harlingen Haven · 1,1: Harlingen · 9,6: Franeker · 15,5: Dronryp · 21,9: Deinum · 24,9: Leeuwarden · 28,0: Achter de Hoven · 29,7: Leeuwarden Camminghaburen · 31,3: Ouddeel · 34,4: Tietjerk · 36,1: Hurdegaryp · 40,2: Feanwâlden · 43,6: De Westereen · 46,8: Wildpad · 47,3: Veenklooster-Twijzel · 50,9: Buitenpost · 57,8: Visvliet · 61,9: Grijpskerk · 68,7: Zuidhorn · 72,2: Den Horn · 75,3: Hoogkerk-Vierverlaten · 80,4: Groningen · 82,0: Groningen Europapark · 88,4: Westerbroek · 92,4: Kropswolde · 93,7: Martenshoek · 95,6: Hoogezand-Sappemeer · 97,2: Sappemeer Oost · 98,0: Scholte · 102,2: Zuidbroek · 109,7: Scheemda · 111,5: Heiligerlee · 114,6: Winschoten · 121,9: Ulsda · 126,8: Bad Nieuweschans

Spoorwegstations aan de spoorlijn Meppel – Groningen (Staatslijn C) (Cursief: voormalig of toekomstig station)

0,0: Meppel · 4,6: Ruinerwold · 8,4: Koekange · 14,5: Echten · 19,8: Hoogeveen · 29,4: Wijster · 33,7: Beilen · 37,8: Oranjekanaal · 40,5: Hooghalen · 49,3: Assen · 56,3: Oudemolen · 60,1: Vries-Zuidlaren · 66,4: De Punt · 71,2: Haren · 74,2: Groningen Europapark · 76,9: Groningen

Spoorwegstations aan de spoorlijn Groningen – Delfzijl (Cursief: voormalig station)

0,0: Groningen · Kostverloren · 3,9: Groningen Noord · Adorp · 10,9: Sauwerd · Wolddijk · 15,1: Bedum · 18: Middelstum · 21,9: Stedum · 25,9: Loppersum · Eenum · Oosterwijtwerd · Tjamsweer · 33,6: Appingedam · 36: Uitwierde · 36,3: Delfzijl West · 37,9: Delfzijl

Spoorwegstations aan de Woldjerspoorweg (Cursief: voormalig station)

0: Groningen · 5: Roodehaan · 7: Engelbert · 9: Bieleveldslaan · 10: Harkstede-Scharmer · 15: Kolham · 17: Froombosch · 19: 's Gravenschans · 20: Slochteren · 22: Wijgchelsheim · 23: Schildwolde-Hellum · 25: Zandelaan · 26: Siddeburen · 27: Leentjerweg · 32: Tjugchem-Meedhuizen · 37: Weiwerd

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.