Stationsplein (Amsterdam)

Tot 1900 was de Dam het centrale plein voor de tram. Daarna nam het Stationsplein deze functie over. Oorspronkelijk was er maar één tramlus rond het Open Havenfront tussen de Middentoegangsbrug en Westelijke Toegangsbrug. Deze lus werd in twee richtingen bereden en heeft vele varianten gehad met maximaal vijf sporen. Van 1906 tot 1960 was er ook een dubbelspoor over de Kamperbrug naar de Prins Hendrikkade (oostelijke richting). Na vernieuwing van de Kamperbrug kwam er in 1963 een extra lus in gebruik van de Middentoegangsbrug langs de Sint-Nicolaaskerk en over de Kamperbrug. Tot 1980 was hier enkelspoor, daarna was er ter hoogte van het Noord-Zuid-Hollands Koffiehuis een viersporige halte voor de Damrak-lijnen. De tramlus aan de westkant telt sindsdien vier sporen die alleen nog in de richting van de Middentoegangsbrug worden bereden. Hier hebben de lijnen naar de Nieuwezijdsvoorburgwal hun halte. Tot 1955 waren er ook sporen in westelijke richting op de Prins Hendrikkade.

Na de opening van de IJtunnel en de komst van de buslijnen naar de Bijlmermeer kon men maar met moeite voldoende standplaatsen creëren. Om die reden konden de bussen van de ENHABO pas in 1970 en die van de NACO in 1972 een plek op of rond het Stationsplein vinden.

Onder het Stationsplein ligt sinds 1980 ook een metrostation. De Amsterdamse metrolijnen 51, 53 en 54 hebben hier hun eindpunt. Tegelijkertijd vond een herinrichting van het plein plaats waardoor er acht verschillende tram- en busstations kwamen, aangeduid met een letter:

• A - Kamperdam
• B - Kamperbrug
• C - Oostelijk busstation
• D - Oostelijk tramstation
• E - Westelijk tramstation
• F - Entosspoor (westelijk Stationsplein)
• G - Sint-Nicolaasbasiliek
• H - Prins Hendrikplantsoen

In verband met de bouw van de Noord/Zuidlijn werd het Oostelijk tramstation In 2000 naar het Oostelijk busstation verplaatst en kreeg dit busstation een plaats op een platform boven het Open Havenfront. De bussen van Connexxion verhuisden daarna van de Sint-Nicolaaskerk naar een busplatform bij de Oosterdoksdam. Vanaf 2008 kon de Middentoegangsbrug niet meer door de buslijnen bereden worden. De buslijnen naar Noord kregen een tijdelijke brug over het Open Havenfront en de buslijnen naar Amsterdam-West kregen een standplaats in het Prins Hendrikplantsoen.

Sinds december 2009 zijn de haltes van de streekbuslijnen (richting Waterland) verplaatst naar het nieuwe busstation IJzijde aan de IJ-zijde van het Centraal Station en sinds december 2014 vertrekken daar alle buslijnen naar Noord, behalve de nachtbussen van Connexxion, en alle GVB nachtbussen. Sinds 2018 is het voormalige Oostelijk busstation ingebruik als fietsenstalling. Sinds 22 juli 2018 hebben alle nog overgebleven buslijnen hun eindpunt aan de achterkant van het station.

Op 21 november 2011 zijn de eerste twee toegangen tot de nieuwe verdeelhal onder het plein, als onderdeel van het nieuwe metrostation voor de Noord/Zuidlijn, in gebruik genomen. Toen konden de oude toegangen uit 1980 naar de Zuidoostlijn worden gesloopt om ruimte te maken voor de rest van de nieuwe ondergrondse stationshal met extra toegangen. De rode beschildering was tijdelijk, voor de opening van de Noord/Zuidlijn in 2018 was de hal verder afgewerkt.[1]

In juni 2017 reed een auto in op een groep toeristen waarbij acht (zwaar)gewonden vielen. Vanwege het feit dat de auto een Marokkaanse bestuurder had en zich onder de toeristen enkele Israëliërs bevonden werd gespeculeerd over een aanslag. Dit is door de politie ontkend.