Tramlijn 19 (Amsterdam)

De eerste Amsterdamse tramlijn 19 werd ingesteld op 19 oktober 1916 als kringlijn op de route Nieuwmarkt – Waterlooplein – Amstel – Sophiaplein – Dam – Stationsplein – Gelderschekade – Nieuwmarkt. Wegens gebrek aan succes werd deze lijn al na ruim een maand, per 1 december 1916, opgeheven. Dit was de eerste tramlijn met de lijnkleur roze, die vanaf 1921 de lijnkleur van lijn 22 was.

De tweede lijn 19 werd ingesteld op 15 mei 1918 op de route Station Willemspark – Amstelveenseweg – Overtoom – Stadhouderskade – Museumbrug – Weteringschans – Sarphatistraat – Station Weesperpoort – Andreas Bonnstraat – Oosterpark – Linnaeusstraat – Van Swindenstraat – Station Muiderpoort. Op 22 mei 1922 werd lijn 19 vernummerd in lijn 6. De lijnkleur groen-geel-groen verhuisde mee.

De derde tramlijn 19 werd ingesteld op 23 juli 1925 op de route Borgerstraat – Kinkerstraat – Marnixstraat – Weteringschans – Sarphatistraat – Roetersstraat – Plantage Parklaan. De lijnkleur was wit-rood (liggend). Deze lijn was gedeeltelijk een korttrajectdienst van lijn 7. Op 18 oktober 1926 nam lijn 19 de route van lijn 7 over via Weesperstraat – Rapenburgerstraat – Rapenburgerplein. Lijn 7 ging voortaan naar de Plantage Parklaan. Op 15 januari 1931 werd deze lijn 19 opgeheven. Het lijngedeelte Rapenburgerstraat – Rapenburgerplein werd tramloos. Dit was ook een van de eerste definitief opgeheven tramtrajecten van de elektrische tram.

De vierde tramlijn 19 werd ingesteld op 12 februari 1931 op de route Stationsplein – Nieuwezijds Voorburgwal – Raadhuisstraat – Rozengracht – De Clerqstraat – Admiraal de Ruijterweg – Jan Evertsenstraat – Mercatorplein. Deze lijn was een korttrajectdienst van lijn 13 en heette voordien 13S. Op 1 januari 1932 werd deze lijn 19 weer opgeheven.

De vijfde tramlijn 19 werd ingesteld op 1 januari 1932 op de route Stationsplein – Prins Hendrikkade – Kadijksplein – Kattenburgerplein – Czaar Peterstraat. Dit was voorheen het oostelijke deel van lijn 13, die nu de route van de vorige lijn 19 tussen Stationsplein en Mercatorplein ging berijden. Op 10 juli 1934 werd lijn 19 ingekort vanaf de Parallelweg bij de luchtbrug tot aan de Czaar Peterstraat bij de Lijndenstraat. Op 1 juni 1938 werd de tramlijn opgeheven en vervangen door buslijn 19 waarbij de route ongewijzigd bleef.

Aan de lijnkleur en de geschiedenis van lijn 13 te oordelen heeft men de lijnnummers 13 en 19 eigenlijk verwisseld. Lijn 13 met de blauw-witte vierkantjes als lijnkleur hoorde oorspronkelijk thuis op de Oostelijke Eilanden, terwijl lijn 19 (lijnkleur wit-rood) afkomstig was van de route naar het Mercatorplein. Door deze verwisseling is het lijnnummer 13 tot op heden blijven bestaan en is lijn 19 als tramlijn verdwenen, dit als gevolg van de vervanging van deze lijn door buslijn 19 per 3 juni 1938. Na de Tweede Wereldoorlog keerde de buslijn terug en werd in 1951 verletterd in lijn M om in 1968 weer vernummerd te worden in lijn 6 en in 1973 in lijn 29.

Vanaf 22 juli 2018 met de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn (metrolijn 52) is dit lijnnummer weer in gebruik voor een tramlijn. Het lijnnummer 19 is gekozen omdat de lijn een combinatie is van delen van de tramlijnen 9 en 10 (en 12). Tramlijn 19 gaat van Diemen Sniep langs Hartveldseweg, Middenweg, Linnaeusstraat, Sarphatistraat, Weteringschans, Leidseplein, Marnixstraat, De Clercqstraat, Admiraal de Ruijterweg en Molenwerf naar station Sloterdijk. Door de vernieuwing van Brug 108 in de De Clercqstraat reed de lijn tot 3 december 2018 via Kinkerstraat en Bilderdijkstraat. In april en mei 2019 en februari en maart 2020 waren er werkzaamheden aan de Hartveldseweg, waardoor lijn 19 werd ingekort tot de keerdriehoek aan het Voorlandpad. De wissels werden daarbij bediend door een wisselwachter en bij het keren wordt het verkeer tegengehouden door twee stadswachten. Een pendelbus 79 rijdt vandaar verder naar Diemen.[2]

Volgens het GVB is lijn 19 de langste tramlijn van Amsterdam. De lijn wordt vanuit de remise Havenstraat geëxploiteerd met 12G-trams en heeft daarom geen conducteur. De remiseroute vanuit Diemen naar de Havenstraat is de langste van Amsterdam.