lopen

Nederlands
Uitspraak
  • Geluid:  lopen    (hulp, bestand)
  • IPA: / ˈlopə(n) /
Woordafbreking
  • lo·pen
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘gaan’ voor het eerst aangetroffen in 901 [1]
  • afkomstig van:
Middelnederlands: lopen
Oudnederlands: lōpan
Germaans: *hlaupanan
Indo-Europees: *klAub-
  • Verwant in Germaans:
West: Engels: leap (Angelsaksisch: hlēapan), Duits: laufen, (Oudhoogduits: loufan), Fries: ljeppe (Oudfries: hlāpa)
Noord: Zweeds: löpa, Deens: løbe, Noors: løpe, (Nynorsk: laupa, Oudnoords: hlaupa), IJslands: hlaupa, Faeröers: leypa
Oost: Gotisch: hlaupan
stamtijd
onbepaalde
wijs		 verleden
tijd		 voltooid
deelwoord
lopen
liep
gelopen
klasse 7 volledig

Werkwoord

lopen

  1. (Noord-Nederlands) ergatief stappen, gaan
    • Lopen naar het stadhuis is sneller dan met de auto. 
  2. (Zuid-Nederlands) ergatief rennen
    • Je zal moeten lopen als je de trein nog wil halen. 
  2. (Noord-Nederlands) inergatief stappen, gaan
    • Hij heeft gisteren een heel stuk gelopen. 
    • Er wordt daar niet veel gelopen. 
  2. (Zuid-Nederlands) inergatief rennen
    • Hij heeft gisteren tien kilometer gelopen. 
  2. ergatief voortgang maken
    • De zaken lopen erg goed. 
  2. ergatief vloeien of stromen
    • Het water loopt in mijn kleren. 
  2. hulpwerkwoord ~ te: duratief hulpwerkwoord, iets doen terwijl men loopt
    • Ach, loop niet zo te zeuren, man! 
    • Hij heeft de krant lopen rondbrengen. 
Hyponiemen
   
Afgeleide begrippen
   
Uitdrukkingen en gezegden
   
  • Lopen als een kievit
erg gemakkelijk en vlug lopen
  • Aan de leiband lopen
niet zelfstandig een beslissing kunnen nemen, maar het laten afhangen van een ander
  • Als een lopend vuurtje
(een nieuwtje dat) gauw door de hele gemeenschap doorverteld
  • Als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen.
als twee personen ruzie hebben of er niet uit komen, kan een derde daarvan profiteren
  • De gal loopt over
boos worden
  • De kantjes er vanaf lopen
Zijn best niet doen
  • Er loopt een streep door
  • Er de kantjes vanaf lopen
Zijn best niet doen
  • Ergens een streepje door lopen
erg vreemd zijn, zich abnormaal gedragen
  • Gods water over Gods akker laten lopen
geen voorzorgsmaatregelen nemen, maar alles laten komen zoals het komt
  • Hard van stapel lopen
nu te veel willen
  • Het loopt als een tiet
  • Het hoofd loopt me om.
niet meer weten wat te doen (bv bij drukte)
  • Het water loopt altijd naar de zee.
mensen die veel hebben krijgen er ook altijd steeds meer bij
  • In de fuik lopen
door eigen stommiteiten in een valstrik lopen
  • In de papieren lopen
Veel geld kosten
  • In de tredmolen lopen
erg eentonig werk doen iedere dag
  • In de val lopen
betrapt worden
  • In geen twee sloten tegelijk lopen
voorzichtig zijn en op zichzelf kunnen passen
  • In het gareel lopen (ook: in de pas lopen)
precies zo doen als de anderen
  • In het oog lopen
opvallen
  • In iemands gareel lopen
zonder enige tegenwerping doen wat iemand je opdraagt
  • Met het hoofd tegen de muur lopen
mislopen
  • Met molentjes lopen
in de war zijn ofwel: niet goed bij het verstand zijn
  • Met zijn ziel onder de arm lopen
zich vervelen
  • Naar de maan lopen
hou op met zeuren en ga weg
  • Naar de pomp lopen
Ga weg!
  • Naast je schoenen lopen
veel te trots zijn op iets
  • Op je tandvlees lopen
  • Over de hoge schoenen lopen
te ver gaan of niet realistisch zijn
  • Over veel schijven lopen
veel mensen die ergens zich mee bemoeien
  • Spaak lopen
mislukken
  • Spitsroeden lopen
de fout onder ogen moeten zien en daarop uitgelachen worden
  • Te hard van stapel lopen
  • Te hoop lopen
in opstand komen
  • [1] Tegen de lamp lopen
betrapt/gesnapt worden
  • Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen.
als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft
  • [1] Zich het vuur uit de sloffen lopen
heel erg zijn best doen
  • [5] uit de hand lopen
onbeheersbaar worden
  • [2] het op een lopen zetten
vluchten
  • [5] Het kwik loopt op.
het wordt warmer
  • [7] aan komen lopen
op bezoek komen
Opmerkingen
  1. In Nederland heeft dit woord de connotatie van stappen of gaan. Voor zich snel verplaatsen met de benen gebruikt men eerder rennen.
  2. In België heeft dit woord de connotatie van rennen. Voor zich traag voortbewegen met de benen gebruikt men eerder gaan of stappen.
  3. [7] In samengestelde tijden vervalt te.
Verwante begrippen
    Afhankelijk van de omstandigheden en de snelheid wordt lopen anders genoemd:
Vertalingen
    1. stappen, gaan   
    2. rennen   
    tegen de lamp lopen   
    Het kwik loopt op.   
  • Duits: Das Thermometer steigt.
    uit de hand lopen   
  • Duits: außer Kontrolle geraten
  • Engels: get out of hand, get out of control
    aan komen lopen   

Zelfstandig naamwoord

lopen mv

  1. meervoud van het zelfstandig naamwoord loop

Gangbaarheid
  • Het woord lopen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
100 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Meer informatie

Verwijzingen
  1. "lopen" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.