gaan

stamtijd
gaan ;	gegaan ;
	volledig

naamwoord van handeling
gaan	gaand
gang	gegaan

Nederlands

Uitspraak

Geluid: gaan (hulp, bestand)
IPA: / xan /
IPA:
- (Noord-Nederland): /χaːn/
- (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ɣaːn/

Woordafbreking

gaan

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘zich voortbewegen’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901 [1]

afkomstig van:

Middelnederlands: gaen, gaan, ghan, ganghen

Oudnederlands: gān

Germaans: *gānan

Indo-Europees: *ǵʰēh₁-

Verwant in Germaans:

West: Engels: go (Angelsaksisch: gān), Duits: gehen, (Oudhoogduits: gān, gēn), Fries: gean (Oudfries: gān, gunga)

Noord: Zweeds/Deens/Noors: gå (Oudnoords: *gá)

Oost: Gotisch: gaggan

Verwant in andere Indo-Europese talen:

Grieks: κίω, κιγχανω, κιχανω

Werkwoord

gaan

ergatief zich in een bepaalde richting bewegen, meestal van de spreker af

- Hij ging naar Amerika.
mogelijk zijn

- Dat gaat niet.
hulpwerkwoord vormt een onmiddellijke toekomende tijd

- En nu ga ik slapen.

Afgeleide begrippen

gaans

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

gabaar, gadood, roerganger

Uitdrukkingen en gezegden

Aan de haal gaan

ergens mee vandoor gaan

Aan hetzelfde euvel mank gaan

dezelfde fouten maken als iemand anders

Alleen de zon gaat voor niets op.

voor welvaart moet gewerkt worden, niks is gratis

Als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg gaan.

genoegen nemen met wat er beschikbaar/mogelijk is

Als het schip lek is, gaan de ratten van boord.

als het verkeerd loopt, laten valse vrienden je in de steek

Bij de duivel te biecht gaan

iets aan iemand vertellen die niet te vertrouwen is

Boven de pet gaan

Er niets van begrijpen

Buiten zijn boekje gaan

dingen doen die die eigenlijk aan z'n baas moet overlaten of die die niet mag

Daarvan gaan er dertien in een dozijn.

iets heel gewoons

De bietenbrug op gaan

De boer op gaan

de (niet-fysieke) markt opgaan om iets te verkopen

De breeveertien op gaan

De kogel door de kerk laten gaan

De beslissing nemen

De koninklijke weg gaan

De kost gaat voor de baat uit.

eerst moeten er kosten worden gemaakt alvorens men er iets aan verdienen kan

De kruik gaat zo lang te water tot hij barst

De kruik gaat zolang te water, tot zij breekt.

men kan gevaarlijke dingen blijven doen totdat het misgaat.

De pijp uit gaan

De weg van alle vlees gaan

dood gaan

Die vlieger gaat niet op.

die gedachte gaat niet lukken

Door dik en dun gaan

alles overhebben voor iemand

Door merg en been gaan

hartverscheurend zijn

Door roeien en ruiten gaan

Er gaan veel makke schapen in een hok.

wanneer iedereen rustig blijft, passen veel mensen in dezelfde ruimte

Er gaat een dominee voorbij.

in een gezelschap zwijgt iedereen plotseling

Er Spaans aan toe gaan

erg wild en rumoerig aan toe gaan

Er is een tijd van komen en een tijd van gaan

Ergens met lood in de schoenen naar toe gaan

ergens verschrikkelijk tegen opzien

Ergens prat op gaan

erg trots over iets zijn en erover opscheppen

Hard tegen hard gaan

niemand die wil toevoegen en er beide voor gaan om te winnen

Het gaat er Hoeks en Kabeljauws aan toe

Het gaat me niet in de koude kleren zitten

Het bloed kruipt waar het niet gaan kan.

verborgen wensen en verlangens komen vroeg of laat bewust of onbewust bovendrijven, je kan ze niet onderdrukken ofwel: familieleden nemen het uiteindelijk steeds weer voor elkaar op

Het hoekje om gaan

dood gaan

Het leven gaat niet altijd over rozen.

het is niet altijd zo mooi, iedereen heeft wel eens tegenvallers

IJskoud zijn gang gaan

zich nergens van aantrekken

Iets over z'n kant laten gaan

ergens niets van aantrekken

In conclaaf gaan

Met de kippen op stok gaan

vroeg naar bed gaan

Met opgestoken/opgestreken zeil naar iemand toe gaan

boos naar iemand toe gaan of boos bij iemand binnen komen

Met pak en zak (gaan)

met veel bagage gaan

Naar Canossa gaan

zich aan een ander onderwerpen

Naar de barrebiesjes gaan

totaal verloren gaan zonder dat er iets van overbleef (bv schip)

Naar de filistijnen gaan

kapot gaan

Naar de gallemiezen gaan

Naar de haaien gaan

ten onder gaan, zinken ofwel: zeer grote problemen krijgen en wellicht ophouden te bestaan

Naar de kelder gaan

Verongelukken (en met een schip: zinken)

Naar de knoppen gaan

Niet over één nacht ijs gaan

voorzichtig te werk gaan

Niet over rozen gaan

er zijn nogal wat moeilijkheden.

Om een luchtje gaan

dood gaan

Om zeep gaan

dood gaan

Onder zeil gaan

gaan rusten of slapen ofwel: vertrekken of weggaan

Op de fles gaan

failliet gaan

Op/met de apostelpaarden gaan

lopend

Over de schreef gaan

een ernstige fout maken

Over de tong gaan

over iemand worden vervelende dingen steeds gezegd

Over lijken gaan

alles voor iets over hebben ofwel: alle goede en foute mogelijkheden gebruiken om het doel maar te halen

Overstag gaan

na aandringen/lang er mee wachten toegeven

Piano aan gaan

Heel rustig en langzaam gaan

Recht door zee gaan

altijd eerlijk zijn

Te boven gaan

Te kust en te keur gaan

zeer ruime keus hebben

Tegen de klippen op gaan

aan een stuk doorgaan (met liegen)

Ter ziele gaan

gestorven zijn of sterven ofwel: ook figuurlijk: iets dat niet meer bestaat of actief is

Tot het gaatje gaan

volhouden

Van de bok op de ezel gaan

snel van onderwerp wisselen zonder rode draad

Van een leien dakje gaan

het gaat eenvoudig/goed zonder problemen

Van zijn stokje gaan

flauwvallen

Verstek laten gaan

Voor anker gaan

ergens gaan wonen en langer verblijven

Voor het lapje gaan

zeer voorspoedig gaan zonder problemen

Voor iemand door het vuur gaan

elkaar altijd helpen

Voor niets gaat de zon op.

alles kost geld en moeite, behalve datgene wat van de zon komt

Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen.

als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft

aan de slag gaan

gaan werken

aan land gaan / aan wal komen

van boord gaan, uit de boot stappen

ervandoor gaan

weggaan

hand in hand gaan

samengaan, altijd samen voorkomen

overkop gaan

bankroet gaan

uit zijn dak gaan

uitbundig alle remmen losgooien

voor iets gaan

Vertalingen

1. zich in een bepaalde richting bewegen

Afrikaans: gaan ^(af)
Albanees: ecën ^(sq)
Angelsaksisch: gan ^(ang), wendan ^(ang), wadan ^(ang), faran ^(ang), feran ^(ang)
Arabisch: ذهب ^(ar) (ðáhaba)
Armeens: գնալ ^(hy)
Baskisch: joan ^(eu)
Catalaans: anar ^(ca)
Chinees: 去 ^(zh) (qù)
Duits: gehen ^(de)
Engels: go ^(en)
Esperanto: iri ^(eo)
Filipijns: magpatuloy
Fins: mennä ^(fi)
Frans: aller ^(fr)
Grieks: πάω ^(el) (páo)
Hebreeuws: הלך ^(he) (halákh)
Hongaars: megy ^(hu)
Ido: irar ^(io)
Iers: téigh ^(ga)
Indonesisch: pergi ^(id)
Italiaans: andare ^(it)
Koerdisch: çûn ^(ku)

Koreaans: 가다 ^(ko) (gada)
Kroatisch: ići ^(hr)
Latijn: ire ^(la), vadere ^(la)
Novial: vada
Oudnoords: líða
Oekraïens: йти ^(uk)
Papiamento: bay (Curaçao), bai (Aruba)
Perzisch: رفتن ^(fa) (ræftæn)
Pools: iść ^(pl), chodzić ^(pl)
Portugees: ir ^(pt)
Quechua: riy ^(qu)
Retoromaans: ir ^(rm)
Roemeens: a merge ^(ro), a duce ^(ro)
Russisch: идти ^(ru) (itti)
Siciliaans: iri ^(scn), annari ^(scn)
Sloveens: iti ^(sl), oditi ^(sl)
Spaans: ir ^(es), andar ^(es)
Telugu: వెళ్ళు ^(te) (vellu), పోవు ^(te) (povu), వెళ్ళిపోవు ^(te) (vellipovu)
Thai: ไป ^(th) (pai)
Turks: gitmek ^(tr)
Vietnamees: đi ^(vi)
Zweeds: gå ^(sv)

aan de slag gaan

Duits: sich an die Arbeit machen

aan land gaan / aan wal komen

Duits: an Land gehen

ervandoor gaan

Duits: sich davonmachen ^(de), türmen ^(de)

uit zijn dak gaan

Duits: sehr böse werden

voor iets gaan

Duits: etwas anstreben ^(de)

Zijn haren gingen (recht) overeind staan.

Duits: Ihm sträubten sich die Haare.

Gangbaarheid

Het woord gaan staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd 'gaan' herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Verwijzingen

"gaan" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

Afrikaans

Uitspraak

geluid

Werkwoord

gaan

gaan

«Ek gaan môre rugby speel.»
Ik ga morgen rugby spelen.

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[p{{{1}}}-1] "gaan" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
gaan	ging	gegaan
klasse 7	volledig