Antwerpen (provincie)

De totale oppervlakte van de provincie bedraagt 2867 km², het noordelijkste punt van de provincie (en tevens van België), bevindt zich te Meersel-Dreef met de coördinaten 51°30 NB - 4°46 OL.

Het hoogste punt van de provincie, de Beerzelberg is gelegen in de Putse deelgemeente Beerzel en is 51,60 meter. Het op één na hoogste punt is de "Heistse Berg" te Heist-op-den-Berg. De "Heistse Berg" is een getuigenheuvel met een hoogte van 48 meter. Het op twee na hoogste punt ten slotte is gelegen te Postel en bedraagt 44 meter.[3] Eigenlijk is het hoogste punt niet een natuurlijke heuvel maar een door de mens aangelegde heuvel: de in de Antwerpse haven gelegen stortplaats de "Hooge Maey" die 55 meter hoog is.

Het laagste punt van de provincie ligt in de vallei van de Grote Nete nabij Lier op 4 m.

De Grote Nete komt de provincie binnen nabij Balen. Ze vervolgt haar route langs Meerhout, Geel, Laakdal, Westerlo, Heist-op-den-Berg, Berlaar, Nijlen tot Lier. Haar belangrijkste zijrivieren zijn de Wimp en de Grote Laak. De Kleine Nete ontstaat uit vele door regen gevoede beekjes in het gebied tussen Arendonk, Retie en Mol-Postel. Op haar weg passeert ze langs Kasterlee, Geel, Olen, Herentals, Herenthout, Vorselaar, Grobbendonk en Nijlen. Ze bevat veel in Vlaanderen zeer zeldzame vissen. Haar belangrijkste zijrivieren zijn de Molenbeek, de Aa en de Wamp. In Lier ligt de samenvloeiing van de Grote en de Kleine Nete. Deze stroomt vervolgens als de Nete naar Duffel (waar de Itterbeek en de Babelsebeek in haar uitmonden), Sint-Katelijne-Waver (Vrouwvliet) en Rumst.

De Dijle komt de provincie binnen uit het zuiden en wordt in Mechelen gesplitst tot de Binnendijle en de Buitendijle. Ter hoogte van het Zennegat in Walem voegt zich de Zenne bij de Dijle vlak voor deze in het westen van de provincie in de gemeente Rumst samenvloeit met de Nete. Vanaf dat punt vormen beide rivieren samen de Rupel. Te Schelle mondt deze uit in de Schelde, die grotendeels de grens vormt tussen de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen. Naast de Rupel monden op het provinciaal grondgebied ook nog de Potvliet, de Edegemsebeek (Hemiksem) en het Schijn (via het Lobroekdok) in de Schelde.

Het oorsprongsgebied van de Grote Schijn bevindt zich in een moerassig weiland halverwege de Trappistenabdij van Westmalle. Ze stroomt verder langs en door Zoersel, Oelegem, Schilde, Wijnegem, Wommelgem, Deurne en Borgerhout. Ter hoogte van Wommelgem mondt de Koude beek uit in de rivier. Vanuit Schoten en Wijnegem komt de Kleine Schijn, vanuit Schilde de Kleinebeek en de Zwanebeek, vanuit Wommelgem ook nog de Diepenbeek, de Rollebeek en de Dorpsloop. Alle hierboven genoemde rivieren en beken behoren tot het stroomgebied van de Schelde.

Daarnaast, in het stroomgebied van de Maas, is er ook nog de rivier de Mark. De rivier ontspringt in het Turnhouts Vennengebied tussen Merksplas, Turnhout en Baarle. Vervolgens stroomt de rivier via Merksplas, Wortel en Hoogstraten richting Nederland (Breda). Alvorens de grens te passeren voegen zich onder meer de Kleine Mark, de Hollandse Loop en het Merkske zich bij de Mark.

Ten slotte zijn er ook nog het Schelde-Rijnkanaal, Albertkanaal, Zeekanaal Brussel-Schelde, de Leuvense Vaart, Kanaal Bocholt-Herentals, Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten, Kanaal Dessel-Kwaadmechelen, de Herentalse Vaart en het Netekanaal.

De pedologie stelt dat de bodem van de provincie voornamelijk bestaat uit natte en droge zand- en lemig-zandgronden, natte leemgronden, historische polders en overdekte pleistocene gronden. De zuidwestelijke gemeenten hebben een natte leemgrond. Alle zes worden ze gerekend tot de podzolgronden (askleurige bodems).

De stratigrafie stelt dat de gesteenten in de provincie zich tijdens diverse tijdsvakken vormden. Zo stamt de streek rond Antwerpen uit het Plioceen, de streek rond Bornem uit het Oligoceen, de streek rond Mechelen (stad) uit het Jura en de streek rond Lier uit het Mioceen. De haven van Antwerpen bevindt zich dan weer in een streek gevormd in het Holoceen, de streek van de zuidelijke randgemeenten stamt dan weer uit het Mioceen en de streek van de noordelijke gemeenten ten slotte uit het Pleistoceen.

De lithologie stelt dat het grootste deel van de bodemoppervlakte in de provincie uit tertiair en pleistoceen zand bestaat. In de ruime omgeving van Antwerpen, haar haven en de gronden nabij de belangrijkste rivieren bestaat de bodem uit Polderklei en rivieralluvia en in het centrum van de provincie ten slotte bestaat de bodem uit tertiaire klei.

De provincie ligt bijna geheel in de geografische streek Kempen en de Groentestreek. De gemeenten van Klein-Brabant (Puurs, Sint-Amands en Bornem) ten slotte liggen in Zandlemig Vlaanderen.

Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen deelt de stad Antwerpen in als grootstedelijk gebied.[4] De agglomeratie van de stad strekt zich uit over het hele gelijknamige arrondissement en de forensenwoonzone strekt zich zelfs tot ver daarbuiten uit.

De steden Mechelen en Turnhout worden als regionaalstedelijk gebied ingedeeld en Lier, Boom, Heist-op-den-Berg, Geel, Herentals, Mol en Hoogstraten als kleinstedelijke gebieden. Voorts worden de gemeenten Bornem, Duffel, Edegem, Puurs, Kontich en Willebroek en de stad Mortsel als specifieke economische knooppunten genoemd.

• 
  Antwerpen
• 
  Mechelen
• 
  Turnhout

• 
  Antwerpen

Met ingang vanaf 1 april 2014 valt de provinciegrens van Antwerpen samen met de grens van het nieuwe gerechtelijk arrondissement Antwerpen. De drie voormalige gerechtelijke arrondissementen van Antwerpen (Antwerpen, Mechelen en Turnhout) zullen blijven verder bestaan in de vorm van gerechtelijke arrondissementsafdelingen.

Door het Kiesdecreet van 2011[5] werd vanaf de provincieraadsverkiezingen 2012 de provincie opgedeeld in 2 kiesarrondissementen en 7 provinciedistricten:

Gemeenten met een stadstitel hebben "(stad)" achter de naam

1. Aartselaar 2. Antwerpen (stad) 3. Arendonk 4. Baarle-Hertog 5. Balen 6. Beerse 7. Berlaar 8. Boechout 9. Bonheiden 10. Boom 11. Bornem 12. Borsbeek 13. Brasschaat 14. Brecht 15. Dessel 16. Duffel 17. Edegem

18. Essen 19. Geel (stad) 20. Grobbendonk 21. Heist-op-den-Berg 22. Hemiksem 23. Herentals (stad) 24. Herenthout 25. Herselt 26. Hoogstraten (stad) 27. Hove 28. Hulshout 29. Kalmthout 30. Kapellen 31. Kasterlee 32. Kontich 33. Laakdal 34. Lier (stad) 35. Lille

36. Lint 37. Malle 38. Mechelen (stad) 39. Meerhout 40. Merksplas 41. Mol 42. Mortsel (stad) 43. Niel 44. Nijlen 45. Olen 46. Oud-Turnhout 47. Putte 48. Puurs (tot 31/12/2018) 48+57. Puurs-Sint-Amands (vanaf 1/1/2019) 49. Ranst 50. Ravels 51. Retie 52. Rijkevorsel

53. Rumst 54. Schelle 55. Schilde 56. Schoten 57. Sint-Amands (tot 31/12/2018) 58. Sint-Katelijne-Waver 59. Stabroek 60. Turnhout (stad) 61. Vorselaar 62. Vosselaar 63. Westerlo 64. Wijnegem 65. Willebroek 66. Wommelgem 67. Wuustwezel 68. Zandhoven 69. Zoersel 70. Zwijndrecht

Inwoneraantal x 1000

• Bron:NIS - Opm:1806 t/m 1970=volkstellingen; vanaf 1980= inwoneraantal op 1 januari

De officiële taal is het Nederlands. Het is de enige provincie in Vlaanderen waar geen faciliteitengemeenten zijn.

Globaal genomen worden de dialecten uit de provincie ingedeeld onder het Brabants.[6] Verder vallen de dialecten onder te verdelen als Kempen-Brabants en vervolgens Zuiderkempens[7] en meer bepaald de subgroep van de "heirbaan-dialecten" (de dialecten die ontstonden langs de heirbaan richting Dordrecht)[7].

Het echte Antwerps en Mechels zijn typische stadsdialecten, die duidelijk te onderscheiden zijn van de dialecten uit de omliggende gebieden.

• Elke 25 jaar vindt te Mechelen de Cavalcade plaats, gevolgd door de Ommegang. Deze laatste is als traditie van de reuzenstoet erkend als UNESCO-Meesterwerk van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid.
• De Hanswijkprocessie te Mechelen.
• De Sint-Gummarusprocessie te Lier.
• Kleine Bloemenstoet Wommelgem, een bloemencorso te Wommelgem
• De Sinksenfoor, een jaarlijks terugkerende kermis, een van de grootste van het land, op de Antwerpse gedempte zuiderdokken.
• Strip Turnhout, het oudste stripfestival van de Benelux
• De Zomer van Antwerpen, een geheel van evenementen die jaarlijks plaatsvinden in de zomermaanden te Antwerpen
• Filmfestival Open Doek te Turnhout
• Internationaal Volksdansfestival Edegem, een volksdansfestival te Edegem
• Wereldfestival van Folklore Schoten, een volksdansfestival te Schoten
• Reggae Geel, zoals de naam reeds doet vermoeden een reggaefestival in Geel.
• Tomorrowland, een dance-evenement in De Schorre te Boom
• Schoolrock, een festival in het Sint-Rita College te Kontich
• Sfinks, een wereldmuziekfestival te Boechout
• Puntpop, een festival te Wuustwezel
• Palmenmarkt, jaarlijkse kermis in Geel, de grootste in de Zuiderkempen
• Rock@Edegem, een festival in Edegem
• Hove Live, een festival in het gemeentepark te Hove
• De Zomer is van Mechelen, een geheel van evenementen die jaarlijks plaatsvinden in de zomermaanden te Mechelen.
  • Parkpop in de Kruidtuin. Gratis optredens elke donderdag in juli en augustus.
  • Maanrock op de Grote Markt.
• Pennenzakkenrock, een festival voor schoolgaande jeugd in Mol
• Turnhoutse Vrijdagen op de Grote Markt te Turnhout. Gratis optredens elke vrijdag in juli en de vrijdag in augustus waarop er geen kermis is.
• Calamartes Festival in Antwerpen
• Bogerfeesten in Kalmthout
• Dodentocht in Bornem
• Graspop in Dessel

• Zillion, een discotheek te Antwerpen
• Koninklijke Vlaamse Opera, De voormalige opera van Antwerpen
• Club X, een discotheek te Wuustwezel
• 't Kruispunt, een underground-jeugdhuis te Edegem
• Mechels Miniatuur Teater

• Stadsschouwburg Antwerpen, schouwburg te Antwerpen
• Arenbergschouwburg, een schouwburg te Antwerpen
• Fakkeltheater, een theater te Antwerpen
• Vlaamse Opera te Antwerpen
• Koninklijk Ballet van Vlaanderen te Antwerpen
• Sportpaleis, een evenementenhal te Antwerpen
• De Warande, cultureel centrum te Turnhout
• deSingel, een evenementenhal te Antwerpen
• Trix, een concertzaal te Antwerpen die vroeger bekendstond als Hof Ter Loo
• Petrol, een club te Antwerpen
• Schelda'pen, een autonoom alternatief jeugdcentrum te Antwerpen
• Café D'Anvers, een club te Antwerpen
• Red and Blue, te Antwerpen
• Club Cube, een club op het Eilandje te Antwerpen
• Den Almoezenier
• Lintfabriek, een underground-jeugdhuis te Kontich
• Govio in Kalmthout
• Highstreet in Hoogstraten
• La Rocca in Lier
• Carré in Willebroek

• ATV, de regionale televisiezender van de regio Antwerpen
• RTV, de regionale televisiezender van de regio's Mechelen en Kempen.
• Gazet van Antwerpen, een Vlaamse landelijke krant met regionale edities waaronder drie stadsedities.
• De voormalige Gazet van Mechelen.
• Nieuwsblad van Geel, het oudste nog bestaande weekblad van België.
• Radio 2 Antwerpen.
• Radio Minerva, de oudste lokale radio van Antwerpen en volgens CIM-metingen eveneens de populairste.
• Radio Centraal, een lokale radio.
• O radio, een lokale radio
• Crooze.FM, een lokale radio
• Jam Fm, een netwerk van lokale radio's met zendlocaties in Brasschaat, Brecht, Hoogstraten en Wuustwezel

• Gouden Carolus: een serie bieren gebrouwen door brouwerij Het Anker te Mechelen.
• Caves, een donker bier uit Lier
• Liers vlaaike, gebakje met een kruidig smaakje uit Lier
• traditionele speculoos van Vermeiren uit Puurs
• het Putse Ridderke, gebakje uit Putte
• Antwerpse handjes, chocolade of koekjes in de vorm van een handje uit Antwerpen
• Koffiekoeken
• Congolaiskes
• Bollekes van Brouwerij De Koninck te Antwerpen
• Oude Antwerpse genever, graanjenever van 38° van “De Poldenaar”
• Antwerpse koffie Amberes van Koffie Verheyen
• Antwerps gerookt paardenvlees
• Antwerpse kalfsrol
• Witte pensen
• Filet d'Anvers
• Candico kandijsuiker
• Ingelegde haring van Poolster
• Lierse kant

De parochies uit de provincie Antwerpen liggen verdeeld over acht dekenaten en drie bisdommen, namelijk het aartsbisdom Mechelen-Brussel, het bisdom Antwerpen en het bisdom Gent.

• Dekenaat Antwerpen: De 72 parochies van de stad Antwerpen en de gemeente Stabroek zijn gegroepeerd in 11 federaties.
• Dekenaat Rupel-Nete: De 73 parochies van de gemeenten Aartselaar, Berlaar, Boechout, Boom, Edegem, Heist-op-den-Berg, Hemiksem, Hove, Kontich, Lier, Lint, Mortsel, Nijlen, Putte, Ranst, Rumst, Schelle en Zandhoven zijn gegroepeerd in 14 federaties.
• Dekenaat Noorderkempen: De 61 parochies van de gemeenten Borsbeek, Brasschaat, Brecht, Essen, Hoogstraten, Kalmthout, Kapellen, Malle, Rijkevorsel, Schilde, Schoten, Wijnegem, Wommelgem, Wuustwezel, Zoersel en een deel van het Antwerpse district Ekeren zijn gegroepeerd in 9 federaties.
• Dekenaat Kempen: De 39 parochies van de gemeenten Arendonk, Baarle-Hertog, Beerse, Dessel, Kasterlee, Lille, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels, Retie, Turnhout, Vosselaar en een deel van de gemeente Mol zijn gegroepeerd in 6 federaties.
• Dekenaat Zuiderkempen: De 63 parochies van de gemeenten Balen, Geel, Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Herselt, Hulshout, Laakdal, Meerhout, Mol, Olen, Vorselaar en Westerlo zijn gegroepeerd in 8 federaties.

• Dekenaat Mechelen: De 37 parochies van de gemeenten Bonheiden, Duffel, Mechelen, Sint-Katelijne-Waver en Zemst zijn gegroepeerd in 5 federaties.
• Dekenaat Klein-Brabant: De 23 parochies van de gemeenten Bornem, Puurs, Sint-Amands en Willebroek zijn gegroepeerd in 3 federaties.

• Dekenaat Beveren: De 2 parochies van de gemeente Zwijndrecht.

De Kerk van Engeland heeft één parochie in de provincie Antwerpen en organiseert haar erediensten in de Sint-Bonifaciuskerk. Antwerpen is de zetel van het aartsdekenaat Noordwest-Europa, dat België, Nederland en Luxemburg omvat en deel uitmaakt van het bisdom Europa van de Kerk van Engeland.

Het Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel telt in de provincie telkens één parochie die bevoegd is voor de Grieks-orthodoxen en één parochie van de Russische traditie. Daarnaast is er ook nog één parochie van de Roemeens-orthodoxe Kerk. De erediensten in de Russische traditie gaan door in de Sint-Jozefkerk, die van de Grieks-orthodoxe in de Boodschap-van-de-Moeder-Godskerk en de Roemeens-orthoxe ten slotte in de Geboorte-Moeder-Godskerk.

Antwerpen telt negen protestantse gemeenten, die deel uitmaken van het District Antwerpen-Brabant-Limburg van de Verenigde Protestantse Kerk in België. Hiervan liggen er vijf in Antwerpen, drie in Mechelen en één in Boechout.

Er zijn een tiental Nederlandstalige evangelische gemeenten in de provincie. Zij behoren tot de Evangelische Alliantie Vlaanderen. Samen met de Protestantse gemeenten zijn zij bij de overheid vertegenwoordigd als ARPEE.

De stad Antwerpen, en in mindere mate Wilrijk en Edegem huisvesten een grote joodse gemeenschap waarvan ongeveer 20.000 gelovigen het Orthodox jodendom belijden. Velen van hen behoren tot de streng orthodoxe charedische richting. Antwerpen is na Londen het grootste centrum van charedische joden in Europa. Zij gaan dienovereenkomstig gekleed en zijn daarom een opvallende verschijning in het Antwerpse straatbeeld. Chassidische joden vormen het merendeel van de charedische joden. Grote chassidische bewegingen gevestigd in Antwerpen zijn onder andere Pshevorsk, Satmar, Belz, Bobov, en Lubavitch. De Joodse gemeenschap heeft twee hoofdsynagoges in de stad Antwerpen, met name van de Machsike Hadass en de Shomre Hadas.

Er zijn verschillende islamitische moskees gevestigd in de provincie Antwerpen, de meeste hiervan liggen in de stad Antwerpen. Daarnaast bevinden er zich ook vier in Willebroek, drie in Lier, twee in Mechelen, twee in Turnhout, twee in Sint-Amands en één in Kontich. De meeste moskeeën zijn in de Turkse en Marokkaanse traditie. Daarnaast zijn er ook nog vier in de Pakistaanse en telkens één in Bosnische, Bengaalse en Albanese traditie. De overgrote meerderheid van de moslims in de provincie is soenniet (سونى).

Er bevinden zich drie Boeddhistische tempels in de provincie. In Antwerpen zijn dat de Shin-Boeddhistische Jikōji (Tempel van het Licht van Mededogen) en de Chinees-Boeddhistische Fo Guang Shan-tempel. In Mechelen is dat de Wat Dhammapateeptempel in de theravadische traditie.

Het jaïnisme telt in Antwerpen ongeveer 400 families onder zijn aanhangers. In Wilrijk wordt de grootste Jaïntempel in de wereld buiten India gebouwd.

De belangrijkste spoorlijnen zijn:

• Spoorlijn 13 tussen Kontich en Lier. Het enige station is dat van Lier.
• Spoorlijn 15 tussen Antwerpen en Hasselt. De stations in de provincie zijn Antwerpen CS, Berchem, Boechout, Lier, Kessel, Nijlen, Bouwel, Station Wolfstee, Herentals, Olen, Geel, Mol en Balen.
• Spoorlijn 16 tussen Lier en Aarschot. De stations in de provincie zijn Lier, Berlaar, Melkouwen, Heist-op-den-Berg en Booischot.
• spoorlijn 25 en 27 tussen Antwerpen en Brussel. De stations in de provincie zijn Antwerpen CS, Berchem, Mortsel-Deurnesteenweg, Mortsel-Oude-God, Hove, Kontich-Lint, Duffel, Sint-Katelijne-Waver, Mechelen-Nekkerspoel, Mechelen.
• Spoorlijn 27B tussen Weerde en Sint-Katelijne-Waver. De stations in de provincie zijn Muizen en Mechelen.
• Spoorlijn 52 tussen Dendermonde en Antwerpen. De stations in de provincie zijn Antwerpen-Zuid, Hoboken-Polder, Hemiksem, Schelle, Niel, Boom, Ruisbroek-Sauvegarde en Puurs. Het stuk van het traject tussen Puurs en Dendermonde is gesloten voor treinverkeer, wel rijdt er in de zomer een stoomtrein. Deze houdt halt in de provincie te Puurs, Oppuurs en Sint-Amands.
• Spoorlijn 54. Deze voormalige spoorlijn liep tussen Terneuzen en Mechelen. Enkel het stuk tussen Sint-Niklaas en Mechelen is nog in gebruik. De stations in de provincie zijn Mechelen, Willebroek, Puurs, Bornem.

Verschillende buslijnen van de vervoersmaatschappij De Lijn verbinden de gemeenten van de provincie onderling en met de gemeenten in de omliggende provincies. De belangrijkste "busstations" zijn Antwerpen, Mechelen, Oostmalle, Turnhout, Hoogstraten, Lier, Herentals, Willebroek, Mol en Heist-op-den-Berg.

In de stad Antwerpen bevindt er zich een uitgebreid tramnetwerk dat de stad verbindt met haar districten, de stad Mortsel en Zwijndrecht. In het hart van de stad bevindt zich de premetro waar de lijnen 2, 3, 5, 6, 9 en 15 deel van uitmaken.

De belangrijkste autostrades die de provincie doorkruisen zijn de E19, de A12, de E313, de E17 en de E34. Daarnaast hebben de steden Antwerpen (R1 en R2), Lier (R16), Mechelen (R12), Turnhout (R13), Geel (R14) en Herentals (R15) elks een ringweg.

De provincieraad van Antwerpen wordt elke zes jaar rechtstreeks verkozen. Het dagelijks bestuur is in handen van de deputatie van de provincieraad. Die bestaat uit leden verkozen door de provincieraad en wordt voorgezeten door de gouverneur, die benoemd wordt door de Vlaamse Regering.

Sinds de hervorming van 2017 telt de provincieraad slechts 36 leden, die op 14 oktober 2018 werden verkozen in drie kiesdistricten: Antwerpen (20 zetels), Mechelen (7 zetels) en Turnhout (9 zetels).

• N-VA: 14 zetels
• CD&V: 6 zetels
• Groen: 5 zetels
• Vlaams Belang: 6 zetels
• Open Vld: 2 zetels
• sp.a: 2 zetels
• PVDA: 1 zetel

De deputatie bestaat uit 4 leden, gevormd door een coalitie van N-VA en CD&V.

Per provincie wordt er een assisenhof georganiseerd. Het is een rechtscollege dat belast is met het vonnissen van misdaden, politieke delicten en drukpersdelicten (uitgezonderd diegene in verband met xenofobie en racisme). Een hof van assisen bestaat uit twee afzonderlijke organen, namelijk 'het hof', dat bestaat uit een voorzitter, raadsheer in het Hof van Beroep, en uit twee assessoren (bijzitters), rechters in de rechtbank van eerste aanleg en de jury. Deze volksjury van twaalf gezworenen wordt bij elk proces opnieuw samengesteld. Tegen de uitspraak of het arrest van een assisenhof kan men niet in beroep gaan. Wel kan men in geval van procedurefouten in cassatie gaan bij het Hof van Cassatie. Procureur-generaal is Yves Liégeois.