Baarle

Baarle is een dorp dat zich uitstrekt over twee gemeentes: het Belgische Baarle-Hertog en het Nederlandse Baarle-Nassau. Het Belgische gedeelte bestaat uit 22 exclaves (in 1995 werden de grenzen definitief vastgelegd en hierbij werd een voormalig neutraal grasland de 22e exclave). De exclaves omsluiten op hun beurt zeven stukken Nederlands gebied; België zelf enclaveert een achtste stukje vlak bij Ginhoven. Er liggen drie quadripunten.

Baarle
Baol
Plaats in Nederland en België
Situering
Provincie Noord-Brabant
Antwerpen
Gemeente Baarle-Nassau
Baarle-Hertog
Coördinaten51° 27′ NB, 4° 56′ OL
Algemeen
Inwoners9.541 (2018)
Overig
Postcode 5111
2387
Netnummer 013
014
Belangrijke verkeersadersN119 N135 N260 N639
Detailkaart
Locatie in de gemeente Baarle-Nassau
Foto's
Symbolische grenspaal in Baarle-Hertog. De daadwerkelijke grens is er enkele meters van vandaan
Portaal    Nederland
Huisnummer in 'Nassau'
Huisnummer in 'Hertog'
In de noordelijke woonwijken van Baarle liggen drie Belgische enclaves. Nederland ligt links, België ligt rechts.
Huis aan de Chaamseweg dat zowel in België als Nederland staat (de grens is in de stoeptegels aangegeven)

Doordat de landsgrenzen sommige percelen hebben opgedeeld liggen enkele gebouwen pal erop. Dit is onder meer het geval voor een filiaal van Zeeman.[1] Voor die panden geldt de "voordeurregel": hun adres ligt in het land waarin hun voordeur ligt.[2] Uitzondering hierop vormt een woning in de straat Loveren met een zowel Belgische (#2) als Nederlandse (#19) voordeur. Gemakshalve kregen alle huisnummers een vlaggetje (zie foto's).

Toponymie

De naam Baarle (in oude bronnen Barle of Barlo) wordt op verschillende manieren verklaard. Het laatste deel komt zeker van loo, dit betekent bos op zanderige grond, vlak bij een nederzetting. Het eerste deel komt oftewel van

  • baar: een kaal, vlak of onontgonnen land.[3]
  • barza: Oergermaans woord voor naaldhout.
  • Baro of Bera, een oude persoonsnaam.[4]

De achtervoegsels Hertog en Nassau hebben betrekking op de hertog van Brabant, respectievelijk het Huis Nassau, dat de baronie van Breda in bezit had.

De naam van het gehucht Tommel is afkomstig van het Latijnse woord tumulus, wat grafheuvel betekent. Bij Tommel zijn verscheidene prehistorische grafheuvels bekend. Ook zijn er urnen gevonden die erop duiden dat het gebied rondom Tommel al in de bronstijd bewoond was.

Geschiedenis

De geschiedenis van Baarle wordt in een afzonderlijk lemma beschreven:

Voor de geschiedenis van de enclavekwestie:

.

Bezienswaardigheden

Baarle-Hertog
  • De Sint-Remigiuskerk, uit 1640, in late Kempense gotiek.
  • Villa aan de Pastoor de Katerstraat 3, uit 1900, in neorenaissance-stijl.
  • Smokkelaarsmonument, aan het Prins Hendrik I-plein, uit 1992. Het werd vervaardigd door Constant Grooten ter gelegenheid van het 1000-jarig bestaan van Baarle. In 1996 werd het ingewijd door Sjaak Mulders en Mon van Casteren, beiden smokkelaars-in-ruste, echter zeer actief in de periode dat botersmokkel nog lucratief was. Zij hebben nog gepantserde auto's bestuurd en kraaienpoten gestrooid.
  • Het Franciscanessenklooster, in een herenhuis aan Kerkstraat 7, in 1879 gesticht door de Franciscanessen van Sint-Jozefsdal te Herentals, verbouwd in 1930.

Baarle-Nassau

Musea

Economie

De uitgestrekte gemeenten Baarle-Nassau en Baarle-Hertog zijn vooral agrarisch van karakter, al is er enige industriële bedrijvigheid. De ingewikkelde situatie leidde er vroeger toe dat ook smokkel een aanzienlijke bron van inkomsten vormde. Ook de middenstand profiteert van de uitzonderlijke situatie. Er is een uitgebreid en drukbezocht winkelbestand. Ook zijn er in de nabije omgeving tal van bungalowparken.

Naar verwachting zal het inwonertal van Baarle gedurende de eerste decennia van de 21e eeuw een dalende trend gaan vertonen.

Natuur en landschap

Baarle kent, naast uitgestrekte landbouwontginningen, ook een aantal natuurgebieden. Het Merkske in het zuiden is een fraai beekdal, en de Hollandse Bossen in het westen vormen een landgoed. Het Bels Lijntje, een voormalig spoorwegtracé, is een toeristisch fietspad geworden dat men van Tilburg tot in Turnhout kan volgen.

Voorzieningen

Elektriciteit

Het elektriciteitsnetwerk is dubbel uitgevoerd.

  • In Baarle-Hertog en Zondereigen wordt de elektriciteit geleverd door Fluvius uit België.
  • In Baarle-Nassau en Ulicoten wordt de stroom geleverd door Enexis uit Nederland. In het dorp Castelré werd de stroom tot najaar 2018 geleverd door Fluvius vanuit België, daarna vanuit Nederland. Fluvius zal nog tien jaar lang (tot 2028) voor het onderhoud instaan.

Radio, televisie en internet

Het Vlaamse Telenet zond tot 26 augustus 2012 het analoge signaal uit van zowel Nederlandse en Vlaamse commerciële televisie in Baarle. Sinds 26 augustus 2012 mag Telenet geen producten meer aanbieden aan het Nederlandse deel van Baarle, omdat de kabel, die van Fluvius is, overgekocht is door het Nederlandse Reggefiber. Deze laatste heeft de kabeldistributie afgesloten van het Nederlandse netwerk en biedt glasvezel aan. Dat betekent dat het Nederlandse deel van Baarle nu Nederlandse diensten (zoals KPN, Tele2 en T-Mobile) kan afnemen, maar geen Vlaamse diensten meer kan gebruiken (zoals het ontvangen van Vlaamse commerciële zenders, bijvoorbeeld VTM). Bij het Belgische deel van Baarle verandert er weinig. Telenet blijft daar de diensten aanbieden, heeft de Nederlandse commerciële zenders (RTL 4, RTL 5, RTL 7, RTL 8, SBS6, Net5, Veronica en Omroep Brabant) van de analoge kabel verwijderd en biedt deze zenders enkel via digitale ontvangst aan. Deze zijn alleen via de kabel (en dus via Telenet) beschikbaar; andere Belgische aanbieders van radio, tv en internet doen dit via ADSL. Zij hebben geen Nederlandse commerciële zenders in hun pakket zitten.

Telefoon

Het telefoonnetwerk is grotendeels dubbel uitgevoerd door KPN en Proximus, maar wel met een speciale koppeling: Gesprekken tussen Baarle-Hertog (014) en Baarle-Nassau (013) zijn mogelijk tegen lokaal tarief.

Gas
  • In Baarle-Hertog, Baarle-Nassau en Castelré wordt het aardgas geleverd door Enexis uit Nederland.
  • In Zondereigen en Ulicoten wordt het aardgas geleverd door Fluvius uit België.

Water
  • In Baarle-Hertog, Baarle-Nassau, Ulicoten en Castelré wordt het water geleverd door Brabant Water (uit Nederland).
  • In Zondereigen wordt het water geleverd door Pidpa (uit België).

Huisvuil
  • Veel straten worden twee maal per week door een vuilniswagen van het Belgische IOK (1x Nederlands, 1x Belgisch) bezocht. De milieustraat aan de Smederijstraat kan door alle inwoners uit de gemeenten Baarle-Nassau en -Hertog worden gebruikt.

Winterdienst

Bij het strooien gaan de gemeenten Baarle-Hertog en Nassau gefaseerd te werk. In de eerste fase pakt de strooiploeg de belangrijkste gemeentelijke verkeersassen aan. Op hetzelfde moment worden de provinciale hoofdassen gestrooid door de provincie Noord-Brabant. In fase twee worden de hoofdwegen van de woonwijken gestrooid. Dit gebeurt meestal aansluitend op fase 1 bij aanhoudende vorst of sneeuwval. Bij ijzel, na regenval op een bevroren ondergrond en dagenlange sneeuwval, gaan de gemeenten over tot fase 3 van het strooiplan. Hierbij worden de woonstraten met weinig verkeer zoals verkavelingen, zone 30–straten (behalve de schoolomgeving, deze zit in fase 1) en parkeerterreinen gestrooid.

Post

De post wordt bezorgd door PostNL in het Nederlandse deel en bpost in het Belgische deel.

Winkels

In Baarle is het elke week koopzondag, zowel in het Belgische als het Nederlandse deel.

Hulpdiensten

In de gemeente Baarle-Hertog hebben de politiediensten van Baarle-Nassau en Baarle-Hertog samen hun intrek genomen in één bureau aan de Parallelweg in Baarle-Hertog en zijn aldus in één gebouw gevestigd. De plaatselijke wijkagent van Baarle wordt weleens de 'dirco' van Baarle genoemd.

Brandweer van Baarle-Nassau en Baarle-Hertog zijn op 1 januari 2010 gefuseerd tot één korps. Het korps wordt gevormd door Nederlandse en Belgische vrijwilligers en de kazerne is gevestigd aan de C.A. Bodestraat 2 in Baarle-Nassau.

Verkeer en vervoer

Wegen

Het dorp Baarle is bereikbaar met de auto via de twee Nederlandse provinciale wegen N260, N639 en Belgische gewestwegen N119 en de N135. Ook liggen de snelwegen A58 in Nederland, de E19 en de E34 in België dicht bij het dorp. Vanaf 2017 wordt door de provincie Noord-Brabant een randweg aangelegd rond Baarle. Deze randweg moest eind 2019 klaar zijn.

Bussen
Lijn 460 onderweg op de Molenstraat naar Turnhout

Lijnen van De Lijn:

  • Lijn 457 (Turnhout - Hoogstraten)
  • Lijn 460 (Turnhout - Baarle)

Lijn van Arriva:

  • Lijn 132 (Tilburg - Breda)
  • Lijn 632 (Alphen - Breda)

Trein

Tot 7 oktober 1934 had Baarle twee treinstations, gelegen aan de spoorlijn Tilburg - Turnhout. Deze spoorlijn is nu vervangen door een 31 km lang fietspad genaamd "Het Bels Lijntje".

Verenigingsleven

Baarle heeft een bloeiend verenigingsleven. Sommige verenigingen komen zowel in Belgische als in Nederlandse variant voor. Een voorbeeld hiervan zijn de voetbalclubs Gloria-UC (Nederlands) en KVV Dosko (Belgisch). Andere verenigingen komen slechts eenmaal in Baarle voor. Enkele voorbeelden daarvan zijn:

  • Harmonie Sint Remi
  • Stichting Jeugdwerk Baarle
  • Heemkundekring Amalia van Solms
  • De Baarlese Beeldhouwclub
  • Karnavalsvereniging De Grenszuukers

Media

Website

Beide gemeenten hebben een gemeenschappelijke website gehad tot 2012 die zowel via baarle-nassau.nl als baarle-hertog.be te bereiken is. Met behulp van een Europese subsidie voor grensoverschrijdende projecten, werd op 30 maart 2002 de eerste gemeenschappelijke website geopend. In 2004 werd de website uit de lucht gehaald, nadat uit een Nederlandse opiniepeiling naar voren kwam dat baarle-nassau.nl/baarle-hertog.be een van de slechtste gemeentelijke websites was. Op 8 juli 2005 is de nieuwe, eveneens gemeenschappelijke, website geopend. Sinds 2012 hebben de twee Baarles echter een verschillende website.

Radio en televisie

Het dorp Baarle heeft een eigen lokale omroep, Lokale omroep Baarle, ook wel de Stille Genieter genoemd. Dit is een Nederlandse omroep met vergunning voor het Nederlandse Baarle-Nassau, te ontvangen op FM 87,8 MHz. Daarnaast zijn er nog een aantal regionale omroepen te ontvangen in Baarle, Omroep Brabant (in Baarle-Hertog te ontvangen mits men digitale tv via Telenet heeft) en RTV (alleen te ontvangen in het Belgische deel). Baarle-Hertog heeft zijn eigen Vlaamse lokale radio-omroep BaHeNa en is te ontvangen in Baarle-Hertog via FM 106,7 MHz.

Dag- en weekbladen

De regionale dagbladen in Baarle zijn het BN/De Stem, Brabants Dagblad en de Gazet van Antwerpen. Dan heeft Baarle nog een weekblad, Ons Weekblad.

Trivia
  • Het pand waar momenteel een filiaal van Zeeman gevestigd is op de hoek van Nieuwstraat en Stationstraat was vroeger het café 't Hoekske. Het café stond op de Nieuwstraat, de doorgaande weg vanuit Baarle naar Chaam en werd door de rijksgrens in tweeën gedeeld. De kastelein had boven op de grens een biljart geplaatst. Bij verkoop van onroerend goed dat in beide landen lag, werd de vanwege de ligging de notariële akte in dit café ondertekend. Men zette een tafel op de grens en zo kon elke notaris in eigen land de aktes ondertekenen. Ook bij grensconfrontaties tussen een Nederlandse en een Belgische beschuldigde, ieder in zijn eigen land gedetineerd en dus niet uitleverbaar, gebeurde het in Baarle: de Belgische onderzoeksrechter kwam met de Belgische Rijkswacht en de Belgische beschuldigde langs de neutrale weg, de Nederlandse rechter, Nederlandse Rijksmarechaussee en Nederlandse beschuldigde kwamen aan de overkant van de grens, en iedereen kon in het café in eigen land aan één of andere kant van de tafel gaan zitten. Naast het café stond het Nederlandse douanekantoor waar goederen officieel konden worden ingeklaard. Smokkelaars werden ook in dit douanekantoor gefouilleerd.
  • In het centrum van Baarle staat in het Belgische gedeelte een grenspaal. Deze grenspaal is een symbolische grenspaal en staat niet precies op de grens. De paal staat op het Kerkplein voor de Sint-Remigiuskerk van Baarle-Hertog. De grenspaal is een kopie van de originele grenspalen. De grenspaal is op 4 april 1976 onthuld door de beide burgemeesters van Baarle.
  • Naast Baarle is ook het gehucht Tommel ten zuiden van Baarle voor een deel Nederlands en voor een deel Belgisch.

Nabijgelegen kernen

Alphen, Castelré, Chaam, Poppel, Ulicoten, Weelde, Weelde-Station, Wortel en Zondereigen.

Geboren in Baarle
Zie de categorie Baarle van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.