Chocolade

Eerst worden de ingrediënten gemengd: cacaoboter, melkpoeder, melk, cacaomassa, suiker en smaakstoffen zoals vanille. De hoeveelheid van de toegevoegde stoffen hangt af van de soort chocolade die men wil bereiden. Zo wordt voor witte chocolade geen cacaomassa gebruikt en voor donkere (zwarte, pure) chocolade geen melkpoeder. Het mengen zelf gebeurt doorgaans in de melangeur, een cilinder met ruwe wanden waarin twee molenstenen ronddraaien. Het resultaat is een viskeuze chocolademassa.

In de volgende stap wordt de brij door een serie rollers of walsen geleid, waardoor de toekomstige chocolade verfijnd wordt en een betere textuur krijgt. In de praktijk gebeurt dat met een vijfwals, een machine met vijf rollen. Daardoor kunnen agglomeraten ontstaan, die later verwijderd moeten worden. Met een mes wordt de massa van de laatste rol geschraapt en getransporteerd naar een volgende fase in de productie. Andere apparaten die voor het verfijnen gebruikt worden zijn de slagmolen, een trommel met een oneffen binnenvlak waarover messen schrapen, of de kogelmolen, waar stalen kogels in een cilinder in beweging worden gebracht die de massa malen. Na dit proces varieert de grootte van de chocoladedeeltjes van 20 tot 40 µm; dat varieert per producent en per toepassing. Het vetpercentage van de massa is nu ongeveer 25%.

Een chocoladereep in gesmolten chocola

Na het walsen is de massa nog te droog en heeft nog niet de juiste smaak. De chocolademassa moet eerst rijpen op een temperatuur van 45 tot 50 °C gedurende 24 uur. Daarna wordt de gerijpte massa gedurende 6 tot 12 uur verwarmd op 80 °C. Een deel van de vluchtige zuren verdwijnt en de vochtigheidsgraad wordt lager. Dat is gunstig voor de houdbaarheid en de viscositeit. De vetverdeling wordt uniform: elk cacaopartikeltje wordt met een laagje vet bedekt. Dat is noodzakelijk om de chocolade met zo weinig mogelijk vet toch de gewenste vloei-eigenschappen te geven. Deze vetfase brengt ook een verhoging van de homogeniteit met zich mee omdat tevens de agglomeraten die tijdens het walsen werden gevormd, verbroken worden.

Dan wordt het restant van de cacaoboter toegevoegd, zodat de chocolademassa beter vloeibaar wordt, en lecithine waardoor de massa homogener wordt en minder viskeus.

Dit proces kon vroeger gemakkelijk 72 uur duren, maar nu is het tot 12 uur of minder gereduceerd. Het concheren bepaalt voor een groot deel de smaak van het eindresultaat: de chocolade. Daarom verzwijgen chocoladefabrikanten hun specifieke concheercondities.

De laatste stap is het 'tempereren' om de massa te laten kristalliseren. De gesmolten chocoladebrij wordt in tien minuten afgekoeld van 50 °C tot 18 °C, waarna de temperatuur weer omhoog gaat tot ongeveer 30 °C. De exacte waarden kunnen naar de samenstelling variëren. Daarna heeft de chocolademassa een vaste homogene structuur met goede smelteigenschappen en een mooie glans.

De chocolade wordt op een temperatuur van 30 tot 32 °C gehouden en in verwarmde vormen gebracht, die worden geschud om de aanwezige lucht te verwijderen waarna ze een koelingproces ondergaan om de uiteindelijke vorm te verkrijgen. Nu kan de kwaliteit van de chocolade gemeten worden, en daarna kan hij verpakt worden.

Tegenwoordig kan het proces van mengen, verfijnen, concheren en harden in één machine uitgevoerd worden, de totaalmachine.

Velen vinden chocolade lekker smaken. De prettige ervaring bij het eten van chocolade komt doordat het smeltpunt van de cacaoboter (een belangrijk bestanddeel van chocolade) iets lager ligt dan de lichaamstemperatuur, waardoor het in de mond smelt.

Chocolade is een voedingsmiddel dat beperkte hoeveelheden theobromine, cafeïne en tryptofaan bevat, stoffen die een effect op de hersenen kunnen hebben. Onderzoek naar de populariteit van melkchocolade, pure chocolade, witte chocolade en cacaopoeder wees eerder uit dat melkchocolade het populairste type chocola is. Op basis van de vermeende verslavende werking van cacao zou er echter verwacht moeten worden dat pure chocola het populairst is, omdat zich daarin een hogere concentratie cacao bevindt.[2] Het hoogst bereikbare percentage cacao in een plak of reep chocolade is 99%.
Een overzichtsartikel over de invloed van de effecten van chocolade is in mei 2000 gepubliceerd door onderzoekers van de universiteit van Bristol in het wetenschappelijke tijdschrift Pharmacology, Biochemistry and Behaviour.

Chocolade is een product dat diverse stoffen bevat die een bewezen effect op de hersenen hebben zoals de neurotransmitters β-fenylethylamine, dopamine, serotonine en endorfine[3], de stoffen cafeïne, theobromine en anandamide, een stof die verwant is aan THC (de werkzame component van cannabis). Vanwege de aanwezigheid van deze stoffen is het populaire misverstand ontstaan dat chocolade een stimulerend effect op de hersenen zou hebben en bovendien verslavend zou zijn. Dit is echter niet het geval, omdat de genoemde stoffen in een dusdanig kleine concentratie voorkomen in chocolade, dat een gemiddeld mens vele tientallen kilo's pure chocolade zou moeten eten om ook maar het geringste effect te ervaren.

Chocolade kan voor honden en paarden echter dodelijk zijn, omdat hun metabolisme theobromine niet kan omzetten. Als honden chocolade eten, blijft de theobromine 20 uur in het bloed circuleren. Het kan epileptische aanvallen, hartinfarcten, interne bloedingen, en ten slotte de dood veroorzaken. Milde verschijnselen zijn: rillen, krampen, verhoogde hartslag, braken en diarree. Als een hond chocolade eet, breng hem dan naar de dierenarts. Het geven van zout om de hond te laten braken is geen goede oplossing omdat de hond kan overlijden ten gevolge van een zoutvergiftiging. Een hond van 10 kilo kan van 12,5 gram pure chocolade al verschijnselen krijgen. Van melkchocolade moet een hond 10 keer zoveel eten om de gevolgen te ervaren.

De Zutphen Ouderen Studie heeft vanaf 1960 onderzoek gedaan naar de effecten van chocolade op de gezondheid. In 1985 heeft zij haar onderzoek verder uitgebreid. Hieruit zijn twee aparte analyses tevoorschijn gekomen die op 27 februari 2006 zijn gepubliceerd in het Amerikaanse medisch-wetenschappelijke tijdschrift Archives of Internal Medicine.

Het was reeds bekend geworden dat chocolade gunstig uitwerkt op de bloeddruk en de bloedvaten dankzij de antioxidanten (flavonoïden) in cacao. Men ging daarom na of er ook een gunstige uitwerking zou zijn ten aanzien van het overlijden aan hart- en vaatziekten, en dat blijkt inderdaad het geval te zijn. Hiervoor is nodig dat men per dag 4 gram cacao binnenkrijgt. Dit kan worden verkregen door dagelijks 10 gram pure of 13 gram melkchocolade te nuttigen. Daar staat tegenover dat chocolade veel verzadigd vet bevat, dat ongezond is.[4] Hoe hoger het cacaogehalte hoe gunstiger de verhouding tussen het gunstige en ongunstige effect van chocolade (bij de genoemde kleine hoeveelheid per dag).

Ook zit er in chocolade een kleine hoeveelheid aan giftige stoffen. Het menselijk lichaam is echter voldoende in staat deze giftige stoffen zonder nadelige gevolgen te verwerken.

Verder kan het eten van melkchocolade gebitbedervend zijn wanneer men onvoldoende de tanden poetst. De chocolade kan zelf niet gaatjes veroorzaken, maar wel verergeren, net zoals bij andere voedingsmiddelen.

Er is ook suikervrije chocolade op de markt. In plaats van suiker wordt dan een andere zoetstof gebruikt.

Bij de consumptie van cacao wordt een bloeddrukverlagend effect waargenomen. Chocolade die cacao bevat kan in geringe mate de bloeddruk verlagen.

Volgens een Amerikaans onderzoek dat werd uitgevoerd 1996 tot 2000 onder 2291 zwangere vrouwen, leidt consumptie van pure chocolade tot een vermindering van het risico op pre-eclampsie. Het aantal vrouwen met relevante symptomen was er omgekeerd evenredig afhankelijk van het niveau van theobromine in het serum.[5][6]

Chocolade als teken van liefde

Chocolade heeft de reputatie een afrodisiacum te zijn. De Azteken geloofden destijds al in de kracht hiervan. Het waren de Spanjaarden die dit geloof meenamen naar Europa. Er bestaat vermoeden dat de stof fenylethylamine in de chocolade hieraan ten grondslag ligt, daar deze ook door de mens wordt aangemaakt wanneer emotioneel genot wordt ervaren. Mogelijk kan ook de aanwezige cafeïne als stimulatiemiddel hieraan bijdragen.

Het weggeven van chocoladeproducten wordt vaak als geschenk van liefde gezien. Wellicht vanwege smaakassociaties en uiterlijke onweerstaanbaarheid die pralines en andere chocoladegerechten hebben op veel mensen.

België is wereldwijd bekend om zijn chocolade en dan in het bijzonder om zijn pralines (in Nederland bonbons genoemd). Voor veel toeristen hoort pralines kopen gewoon bij een bezoek aan België. En dit met reden, want de praline werd in België in 1912 door de bakkers van Neuhaus uitgevonden, en nergens ter wereld vindt men zo'n verscheidenheid aan deze chocoladesnoepjes. Neuhaus is nu nog altijd een bekende maker van pralines en ander snoep van chocolade. Andere bekende Belgische pralines zijn bijvoorbeeld van het merk Leonidas, Daskalidès, Sweertvaegher of Godiva.

Overige Belgische chocoladeproducenten zijn Belcolade, Côte d'Or, Galler, Chocolade Jacques en Chocoladewerken Gudrun, en Bouchard. Verdwenen chocoladeproducenten zijn Aiglon, De Beukelaer, Martougin, Meurisse, Vanova en Victoria. In België staat tevens de grootste chocoladefabriek ter wereld, meer bepaald de fabriek van Barry Callebaut te Wieze. En de eerste van de 8 Chocolate Academy's verspreid over heel de wereld met vestigingen in Frankrijk, Zwitserland, en de VS.

Naast de hagelslag kent men in Nederland en België ook de chocoladetablet. Dit is een dunne plak chocolade die als broodbeleg dient.

Chocolade werd in Nederland bekend omdat het meereisde met de hertog van Alva. Vervolgens ontstonden in Nederland koffie- en chocoladehuizen. De chocoladedrank die men er schonk werd seculatie genoemd.[7] In 1660 hingen in Amsterdam uithangborden met de tekst "Hier schenckt men Seculatie".

Nederlandse producenten van chocolade zijn bijvoorbeeld Baronie - De Heer, A. Driessen, Droste, Verkade, Rademaker, Union Edel Chocolade, Van Houten, Venz en Tony's Chocolonely. Een niet meer bestaand Nederlands merk is Tjoklat, het Maleise woord voor chocolade. Union Edel Chocolade is opgegaan in Portion Pack Europe, dat alle activiteiten heeft ondergebracht in het Belgische Herentals. Enkele andere bekende Nederlandse cacaomerken waren Bensdorp, later overgenomen door het Belgische Barry Callebaut, Betke, Kwatta, Korff, Blooker, de Jong, Pette en Ringers.

In Nederland zijn ook de Belgische pralines bekend en geliefd, alsmede de Belgische chocolade van merken zoals Côte d'Or.

Ook de Zwitserse chocolade geniet internationale erkenning. Belangrijke Zwitserse producenten en -merken zijn Lindt, Nestlé, Milka en Toblerone.

Bekende producenten van chocolade in de rest van de wereld zijn:

• Italië: Ferrero, Baratti e Milano
• Verenigd Koninkrijk: Cadbury, Thorntons
• Verenigde Staten: Hershey's, Ghirardelli, Kraft Foods, Mars Incorporated

• Chocolat is een roman uit 1999 van Joanne Harris over een jonge weduwe die in een katholiek Frans dorpje een chocoladewinkel begint, waarmee ze vreugde brengt in ieders leven. Het boek werd in 2000 verfilmd met Juliette Binoche en Johnny Depp in de hoofdrollen.
• Sjakie en de chocoladefabriek ('Charlie and the Chocolate Factory') is een kinderboek van Roald Dahl. Het werd in 1971 verfilmd als Willy Wonka & the Chocolate Factory, onder regie van Mell Stuart, met in de hoofdrollen Gene Wilder en Peter Ostrum.
• Ook regisseur Tim Burton verfilmde het verhaal van Roald Dahl. De film genaamd Charlie and the Chocolate Factory ging op 15 juli 2005 in première met Johnny Depp als Willy Wonka.
• Hot Chocolate is de naam van een Britse discoband die in de jaren zestig en zeventig furore maakte.
• In de Harry Potter-boeken komt chocolade meerdere keren voor als medicijn tegen de effecten die Dementors hebben op de mensen om hen heen.
• In de animatieserie South Park maakt de schoolkok Chef chocoladeballen, Chef's Chocolate Salty Balls.
• Como agua para chocolate is een film naar het gelijknamige boek van Laura Esquivel. Hoofdfiguur Tita is verliefd op Pedro. Ze kan echter niet met hem trouwen, omdat haar moeder vindt dat de jongste dochter tradiegetrouw voor de moeder moet zorgen. Zij kan haar liefde aan hem alleen verklaren door haar kookkunst: als men van haar gerechten eet ondergaat men haar gevoelens.

Bekend is de zegswijze daar kan ik geen chocola van maken. Dit betekent zoveel als 'dit is zo onsamenhangend, onbegrijpelijk of raar dat ik er niets mee kan doen'.

• In de Italiaanse stad Perugia (Umbrië) wordt sinds 1993 jaarlijks het chocoladefestival Eurochocolate gehouden.
• Sinds 2002 vindt er in Zutphen ieder jaar op de derde zondag van september een chocoladefestival plaats in de binnenstad. Ook in Hattem is tweejaarlijks een chocoladefestival.
• In Brugge vindt sinds 2006 het chocoladefestival Choco-Laté plaats.
• Sinds 2015 wordt in Schiedam tijdens de Brandersfeesten jaarlijks een meerdaags chocoladefestival gehouden.[13]

• Barcelona - Xocolat museum
• Biarritz - Musée du Chocolat, onderdeel van de plaatselijke chocoladefabriek Henriet. Bijzonder zijn de chocoladesculpturen van chocolademaker Serge Couzigou.
• Brugge - In Brugge bevindt zich het chocolademuseum Choco-Story, gevestigd in een oude wijntaverne uit circa 1480.
• Brussel - In Brussel is het Museum van Cacao en Chocolade gevestigd.
• Erezée - Te Briscol in Erezée bevindt zich het chocolademuseum van Chocolaterie Defroidmont.
• Eupen - Te Eupen bevindt zich "Chocoladeland", opgericht in 1994 door de plaatselijke chocoladefabriek Jacques. Het is een tentoonstelling over cacao, en chocolade met demonstraties van de werkwijze, en promotie voor de producten van de fabriek.
• Keulen - In Keulen is in 1993 een chocolademuseum geopend. Het trekt circa 500.000 bezoekers per jaar.
• Lugano - In Lugano is het chocolademuseum gevestigd van de Zwitserse chocoladefabriek Alprose.
• Wenen - In Wenen is het Erstes Wiener Schokolade-Museum gevestigd, opgericht door de firma Heindl.
• Halle/Saale - In Halle, bij Leipzig, in de vroegere DDR, is een leerrijk museum gevestigd in de fabriek van Halloren. Vooral het contrast tussen de chocoladeproducten uit het Westen en het toenmalige Oost-Duitsland worden duidelijk voorgesteld.