Taiwan

Het grondgebied van Taiwan omvat een groot eiland en een groot aantal kleine eilandjes. Taiwan, de gebruikelijke naam voor Republiek China (niet te verwarren met de Volksrepubliek China) is afgeleid van het grootste eiland van het Taiwanese grondgebied. Dit eiland, voorheen ook bekend als Formosa, wordt ook door zijn inwoners Taiwan (台灣) genoemd. In 1583 voer een Portugees schip langs het eiland, dat destijds door de bewoners Tapanga werd genoemd. De kapitein van het schip noemde het eiland Ilha Formosa (Portugees voor Prachtig Eiland).

In 1624 vestigde de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) zich op het eiland omdat dat op het vasteland van China (destijds Cathay genoemd) verboden werd. Het bestuur in Nederlands-Formosa werd gevoerd vanuit een fort genaamd Fort Zeelandia in de plaats Tainan. Het eiland werd niet bezet, maar er werd samengewerkt met de plaatselijke dorpshoofden. De VOC organiseerde het onderwijs waardoor de inheemse bevolking gekerstend werd. Er werden suikerplantages aangelegd.

De inheemse bevolking was verwant aan de Filipino's. Door het economische succes van de VOC in de rietsuikerhandel vestigden er zich vanaf 1635 ook steeds meer Chinese migranten. Toen rond 1645 er op het vasteland een burgeroorlog uitbrak waardoor de Ming-dynastie door de Qing-dynastie werd verdreven, trok een groot leger van opstandelingenleider Zheng Chenggong alias Koxinga naar het eiland en ging de strijd aan met de VOC. Met de overgave van Fort Zeelandia in januari 1662 kwam een einde aan de VOC-vestiging op Formosa. Tot 1683 regeerden de nazaten van Koxinga het eiland als het Koninkrijk Dongning. In dat jaar veroverde de Qing-dynastie het eiland en werd het bestuurlijk gezien onderdeel van de Chinese provincie Fujian.

Het eiland werd in 1885 losgemaakt van de provincie Fujian en vormde voortaan een eigen provincie: de provincie Taiwan. In 1895 moest China de gehele provincie Taiwan evenwel afstaan aan de Japanners krachtens het verdrag van Shimonoseki. In Taiwan zelf werd door tegenstanders van het verdrag de Republiek Formosa uitgeroepen, die tot doel had de Japanners te verslaan en opnieuw aan te sluiten bij het Chinese keizerrijk. Doordat hulp vanuit het Chinese vasteland uitbleef, mislukte de opstand en werd Taiwan vijftig jaar lang Japans, tot Japan het eiland terug aan China moest overdragen ten gevolge van zijn nederlaag tijdens de Tweede Chinees-Japanse Oorlog.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog werd de nationalistische Chinese regering, onder leiding van Chiang Kai-shek, bestreden door de Chinese communisten, onder leiding van Mao Zedong. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vochten beide partijen tegen de Japanners, maar na de oorlog streden ze weer tegen elkaar. In 1949 verdreven de communisten hun tegenstanders van het vasteland van China naar Taiwan. Toen werd China een communistische Volksrepubliek. Taiwan bleef echter in handen van de Republiek China.

Tot het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Taiwan internationaal vooral als Formosa aangeduid en was het een Japanse kolonie. In 1945 werd Taiwan overgedragen aan de Republiek China. Taiwan wordt door de communistische Volksrepubliek China niet erkend als onafhankelijk land en de communistische regering ziet Taiwan als een provincie van de Volksrepubliek China. Onder zware diplomatieke en vaak ook economische druk van de Volksrepubliek hebben meer en meer landen hun diplomatieke betrekkingen met de Republiek China moeten opzeggen. Op basis van het één China-principe staat de regering van de Volksrepubliek China niet toe dat landen tegelijkertijd betrekkingen onderhouden met de Volksrepubliek en de Republiek. Ook Nederland en België erkennen daarom de regering in Taipei niet.

De Republiek China wordt door de meerderheid van de internationale gemeenschap officieel niet erkend, maar het merendeel van de staten in de wereld onderhoudt wel aparte economische en culturele relaties met het eiland, veelal via zogenaamde gezantschappen. Echter, zestien landen (vijftien leden van de VN en Vaticaanstad)[5] hebben de Republiek China wel officieel erkend als enige legitieme regering van het eiland. Als gevolg hiervan hebben deze landen geen officiële relaties met de communistische Volksrepubliek China, het Chinese vasteland. Vaticaanstad is de bekendste diplomatieke bondgenoot van de Republiek China. De zestien landen zijn de volgende:

Formeel hadden de regeringen van de Volksrepubliek en die van de Republiek China decennialang geen contact. Overleg ging langs de weg van private organisaties en later op ambtelijk niveau. Pas op 11 februari 2014 had de Taiwanese minister voor het vasteland, Wang Yu-chi een ontmoeting met Zhang Zhijun, de Chinese vice-minister van buitenlandse zaken en verantwoordelijk voor Taiwanese zaken; de eerste ontmoeting tussen regeringsvertegenwoordigers in 65 jaar.[6]

Taiwan

Het eiland ligt op de grens van de Filipijnse Plaat en de Euraziatische Plaat. De laatste schuift hier onder de Filipijnse plaat. Het eiland tel jaarlijks vele duizenden aardbevingen, deze zijn meestal klein en worden niet gevoeld. De laatste grote aardbeving was op 21 september 1999. Deze beving had een kracht van 7,3 op de Schaal van Richter en hierbij kwamen 2400 mensen om. In februari 2016 was er ook een beving bij Kaohsiung waarbij ruim 100 mensen omkwamen. Er zijn ook vulkanen maar deze zijn nauwelijks actief.

Het landoppervlak is circa 36.200 km² groot. Van noord naar zuid is de afstand zo'n 400 kilometer en van oost naar west is het hoofdeiland 145 kilometer op zijn breedst. Van noord naar zuid ligt een grote bergrug waarvan de hoogste bergen tot zo'n 4000 meter reiken. Naar het westen dalen de bergen en eindigen in een laagvlakte die geschikt is voor de landbouw. Hier liggen ook de meeste steden en zijn de economische activiteiten geconcentreerd. Naar het oosten gaan de bergen steiler naar beneden en eindigen abrupt in de Grote Oceaan. Vanwege het bergachtige karakter is 58% van het land bedekt met bos. Zo'n 20% van het land is geschikt voor agrarische doeleinden.

Nationale Parken

Tunnel van 9 bochten in de Taroko Kloof

Het land kent acht Nationale parken. Een van de bekendste is Taroko National Park vernoemd naar de Taroko Kloof. De naam Taroko betekent mooi en vol schoonheid. Volgens overlevering zou lang geleden een stamlid van het lokale Truku volk naar het einde van de kloof zijn gelopen, en bij het zien van de schoonheid van de Stille Oceaan zou hij Taroko geroepen hebben. De kloof en directe omgeving staan bekend als een bijna onuitputtelijke bron van marmer welke in de loop van miljoenen jaren is ontstaan door de druk van de tektonische bewegingen van de Euraziatische Plaat en de Filipijnse Plaat. Sedimenten op de bodem van de zee werden eerst samengedrukt tot kalksteen en vervolgens verder samengedrukt tot marmer. In de loop der tijd werd de zeebodem naar boven gedrukt en ontstond het eiland. Nog steeds stijgt het eiland 0,5 cm per jaar. De kloof is vervolgens ontstaan door erosie door de Liwu rivier. Behalve het marmer staat ook de zogenaamde Mount Jade (Berg van Jade) in het park. De jade die hier wordt gedolven komt alleen op Taiwan voor.

Het eiland ligt ter hoogte van de Kreeftskeerkring. Het klimaat is tropisch en de gemiddelde jaartemperatuur ligt rond de 22 °C.[7] In het noorden valt de meeste regen tussen januari en maart, als gevolg van de noordoost moesson. In Taipei viel tussen 2003 en 2012 gemiddeld zo’n 2400 mm neerslag per jaar,[8] dat is ongeveer driemaal meer dan in Nederland. Gedurende de zomer, die duurt van juni tot en met september, zijn de temperaturen en luchtvochtigheid hoog. In het midden en zuiden van het eiland is de invloed van de moesson minder. Tussen juli en oktober komen over het hele eiland cyclonen voor. Er valt, met uitzondering van hoog in de bergen, geen sneeuw.

Doordat de Republiek China formeel nog bestaat (de grondwetswijziging die vereist is om afstand te doen van het gezag over het gehele China, is voor China niet acceptabel), claimt het (formeel) gezag over het hele vasteland van China en ook over delen van onder meer Rusland, Mongolië en Afghanistan. Taiwan zelf is dus formeel nog gewoon een provincie van het 'ondeelbare' China. Het werkelijk onder gezag van de Republiek China staande gebied is als volgt verdeeld:

• de stad Taipei;
• de stad Kaohsiung;
• de stad Nieuw Taipei;
• de stad Taichung;
• de stad Taoyuan;
• de stad Tainan;
• de provincie Taiwan (verder ingedeeld in twaalf districten en drie provinciale steden);
• de provincie Fujian (verder ingedeeld in twee districten).

De provincie Fujian omvat enkele eilanden vlak voor de kust van het vasteland van China; de provincie Taiwan omvat het hoofdeiland (minus de vijf grootste steden) en de eilandengroepen die niet voor de kust van het vasteland liggen. In 2018 zijn de provinciale besturen officieel afgeschaft.[9]

De vijf direct-bestuurde steden zijn verder ingedeeld in stadsdistricten, dorpen en wijken. De provincies zijn ingedeeld in districten en provinciale steden met de status van district. De provinciale steden zijn verder ingedeeld in stadsdistricten, dorpen en wijken. De districten zijn verder ingedeeld in enerzijds districts-bestuurde steden (verder ingedeeld in dorpen en wijken) en anderzijds stedelijke en landelijke plaatsen, die weer zijn ingedeeld in dorpen en steden.

Bevolkingsdichtheid per regio (situatie per eind 2011

De oorspronkelijke bewoners van Taiwan zijn verschillende Austronesische stammen. Deze Aboriginals zijn niet verwant aan de Chinezen, maar het meest aan de bevolking van de Filipijnen en andere eilanden in die buurt.

De eerste buitenlandse claim op het territorium was die van de Nederlanders. Zo'n 30 jaar stond het land onder Nederlands bestuur vanuit het nog immer bestaande Fort Zeelandia in de stad Anping (Tainan). Nadat de Chinese opstandige generaal Koxinga (Zheng Chenggong) midden 17e eeuw de Nederlanders van het eiland had verdreven om zich daar zelf buiten het bereik van de Chinese keizer te vestigen, kwamen Chinese immigranten van het vasteland, vooral vanuit Fujian. Een andere grote bevolkingsgroep zijn de Hakka. Aanvankelijk werd alleen mannen toegestaan naar Taiwan te emigreren, waarop veel mannen na aankomst met een Aboriginal trouwden. Zo assimileerde het merendeel van de oorspronkelijke bevolking met de latere immigranten.

De laatste grote immigratiegolf was in 1949, toen zo'n 700.000 representanten van de Chinese elite alsmede zo'n 800.000 militairen van het nationalistische leger onder leiding van Chiang Kai-shek op de vlucht voor het communistische leger van Mao Zedong naar Taiwan kwamen. Zij vormden 20% van de indertijd kleine bevolking maar beheersten het politieke en economische speelveld volkomen. Deze vastelanders worden nog steeds waishengren genoemd, "mensen uit andere provincies". Samen met de Hakka, de Minnan en de Taiwanese Aboriginals vormen ze een van de vier grote groepen op Taiwan.

In 2012 telde het land 23,2 miljoen inwoners, bijna gelijk verdeeld over mannen en vrouwen.[10] In 1983 waren er 18,8 miljoen inwoners, maar er waren toen 8% meer mannen dan vrouwen.[10] De jaarlijkse bevolkingsaanwas is laag, in de laatste vijf jaar tot 2012 was dit gemiddeld zo’n 0,3% en is vooral toe te schrijven aan het lage aantal geboorten. Het land vergrijst en de mediaan leeftijd is gestegen van 24,0 jaar in 1982 tot 38,4 jaar in 2012.[11] De basis van de bevolkingspiramide is in deze drie decennia versmald, het aantal inwoners tussen 0 en 14 jaar is gehalveerd tot 14,6% van het totaal terwijl het aandeel van 65 jaar en ouder is verdubbeld tot 11,2%.[11] Het land is dichtbevolkt met 644 personen/km² in 2012.[10] De gemiddelde levensverwachting is 76 jaar (in 2012).[12]

Steden

Taipei

Bijna driekwart van de bevolking woont in grote steden met meer dan 150.000 inwoners. In 2012 was dit 72,7% en nog eens 23,1% leefde in plaatsen met 20.000 tot 150.000 inwoners. In 1983 leefden ook al 95% van de inwoners in plaatsen met meer dan 20.000 inwoners.[13]

De steden met meer dan 100.000 inwoners zijn:
de hoofdstad Taipei, Kaohsiung, Xindian, Xinzhuang, Zhongli, Hsinchu, Hualian, Taichung, Zhanghua, Jiayi, Tainan, Kaohsiung, Pingdong en Taitung.

Enkele steden met tussen 25.000 en 100.000 inwoners: Danshui, Han, Luodong, Zhutung, Zhunan, Miaoli, Dongshi, Buli, Nantou, Yuanlin, Lugang, Xiluo, Douliu, Huwei, Beigang, Qishan, Kangshan, Magong (op het eiland Pescadores).

Enkele steden en dorpen met minder dan 25.000 inwoners:
Dajia, Fengyuan, Xihu, Erlin, Dounan, Pozi, Xuejia, Madou, Jiali, Xinhua.

Uit de overheidsstatistieken van 2009 bleek dat het hele eiland Taiwan 14.993 religieuze gebouwen telt op een bevolking van 23 miljoen inwoners, oftewel één religieus gebouw per 1500 inwoners. De meerderheid van de religieuze gebouwen zijn taoïstische tempels met een aantal van 9202 (78,4% van het totale aantal religieuze gebouwen). Verder zijn er 2291 boeddhistische tempels (19,5%) en op de derde plaats de I Kuan Taotempels (1,7%). Voor wat betreft de kerken zijn er drie keer meer protestantse dan rooms-katholieke kerken. De kerken staan vooral in Taipei, Hualien en Taitung.

De meeste religieuze gebouwen staan in Tainan (1245). Op de tweede en derde plaats staan Kaohsiung (1142) en Pingtung (1068). Het merendeel van de religieuze gebouwen in deze drie steden zijn taoïstisch en boeddhistisch.[14]

De officiële taal van Taiwan is Mandarijn, op Taiwan "Guoyu" ('landstaal') genoemd. Voordat de KMT naar Taiwan kwam, werd er op Taiwan voornamelijk Japans en Taiwanees (Minnanyu) gesproken; deze Chinese taal is afkomstig van de provincie Fujian, waar de taal Minnanyu wordt genoemd. De KMT'ers kwamen van het vasteland en verstonden geen Taiwanees, en bepaalden dat de officiële taal voortaan Mandarijn zou zijn. Tegenwoordig beheerst vrijwel iedereen op Taiwan Mandarijn, hoewel een meerderheid Taiwanees als moedertaal spreekt.

Naast Mandarijn en Taiwanees wordt op de eilandengroep ook Taiwan-Hakka gesproken. Daarbij wordt door kleine minderheden van Aboriginals nog een tiental talen uit de Austronesische taalfamilie gesproken. Tot 2004 werden de Austronesische talen van Taiwan Formosaanse talen (een tak binnen de Austronesische talen) genoemd (met uitzondering van het Yami), maar tegenwoordig bestaat die familie niet langer uit 23, maar uit twee talen. De andere 21 talen hebben, per groepjes van één à vijf, een status gekregen van aparte tak binnen de Austronesische talen. Het Yami is dus een Malayo-Polynesische taal. Het is de enige taal in Taiwan van die familie, en ze wordt door 3000 mensen gesproken in een kleine eilandengroep tussen Taiwan en de Filipijnen. Bijgevolg gaat het om een Noordelijke Filipijnse taal.

De transcriptie (romanisatie) van het Guoyu is al tijden een probleem. Het Chinese vasteland gebruikt sinds de jaren vijftig Hanyu pinyin (zo wordt Peking tegenwoordig geschreven als Beijing en Kuomintang als Guomindang). Taiwan hield echter vast aan het oude Wade-Giles-transcriptiesysteem, dat voorheen ook op het vasteland werd gebruikt. Omdat het Wade-Giles-systeem belangrijke beperkingen had, vooral met betrekking tot de tonen en de geaspireerde klanken, werd gezocht naar een alternatief. De Kuomintang verkoos Hanyu pinyin, de Democratische Volkspartij verkoos een eigen systeem, tongyong pinyin. Na de verkiezingsoverwinning van de Kuomintang in 2008 werd Hanyu pinyin in 2009 het enige officiële systeem in de Republiek China.

De officiële transcriptie van het Chinees is nu dus Hanyu pinyin, net als op het vasteland van China. Anders dan op het vasteland kiezen de Taiwanezen de transcriptie van hun naam echter zelf: daarom staan de meeste Taiwanezen bekend onder hun naam in Wade-Giles. Dat geldt ook voor Kuomintang-politici zoals Ma Ying-jeou (i.p.v. Ma Yingjiu). Plaatsnamen zijn vaak in pinyin (bijvoorbeeld Zhubei), maar de belangrijkste steden zijn vaak nog in Wade-Giles (bijvoorbeeld Taipei, i.p.v. Taibei). Omdat maar weinig mensen weten hoe beide systemen precies werken, is er vaak een wirwar aan verschillende transcripties voor dezelfde plaats.

Taiwan heeft ook een eigen alfabet: zhuyin, ook wel bopomofo genoemd, naar de eerste vier letters van dit alfabet. Met dit transscriptiesysteem, dat voorheen ook op het vasteland werd gebruikt, leren kinderen op school lezen en schrijven. Op het vasteland wordt hiervoor ook pinyin gebruikt. Om deze reden kennen alle Chinezen op het vasteland pinyin, terwijl de meeste Taiwanezen niet weten hoe pinyin werkt, maar ook niet weten hoe Wade-Giles werkt.

De moderne economische geschiedenis van Taiwan start in 1895 toen het eiland onder Japanse controle kwam. De Japanners troffen een hoofdzakelijk agrarische samenleving aan met rijst en suikerriet als de belangrijkste landbouwgewassen.[15] Door de invoering van het kadaster werden de eigendomsverhoudingen van de grond vastgelegd. Verder werd geïnvesteerd in de opleiding van boeren en nieuwe landbouwtechnieken geïntroduceerd waardoor de productie en de inkomsten van de boeren sterk stegen. Tussen 1905 en 1909 was de productiviteit per hectare ongeveer de helft in vergelijking met Japan, maar in 1935-1939 was dit gestegen naar 80%.[15] In de jaren dertig kwam de industrie in opkomst voor het leveren van grondstoffen en materialen voor de Japanse oorlogsindustrie. Verder werden fabrieken gebouwd om in de eigen Taiwanese behoefte te voorzien en het land ging de importsubstitutie fase in van economische ontwikkeling welke tot de jaren zestig van de 20e eeuw duurde.[15]

Na de oorlog vluchtten veel Chinezen van het vasteland naar Taiwan. Zij namen de regering over en het bestuur van de voormalige Japanse fabrieken. De regering initieerde succesvolle landbouwhervormingen om het agrarisch surplus te vergroten.[15] De combinatie van aanwezige industriële basis, bescherming van binnenlandse producenten door importtarieven en Amerikaanse hulp leidde tot een sterke groei van de industriële productie.[15] In de jaren zestig waren de binnenlandse groeimogelijkheden beperkt en het beleid richtte zich in deze tijd op exportgroei.[15] Tussen 1982 en 1987 groeide de economie van Taiwan zeer snel, met 10,2% gemiddeld per jaar. Tussen 1952 en 1988 steeg het bruto nationaal product per hoofd van $ 48 naar $ 6000 en het aandeel van industriële goederen in de totale export van 8% naar 94%. Direct na de oorlog was Japan de belangrijkste handelspartner. Na 1967 waren dit de Verenigde Staten, maar tegenwoordig is de handel met de Volksrepubliek China zeer groot.[15]

• Taiwan van A tot Z
• Talen in Taiwan
• Kwomintang
• Drie principes van het volk
• Lied der drie principes van het volk
• Nationale vlaglied

• (en) Officiële informatiesite van de Taiwanese overheid, web.archive.org
• (en) Taiwan Today, officiële informatiesite van de Taiwanese overheid
• (fr) Taiwan Info, officiële informatiesite van de Taiwanese overheid
• (en) Website Taiwan Tourism Bureau

• (en) Statistical yearbook of the Republic of China, 2012