Museum
Een museum is een instelling, zonder winstbejag, ten dienste van de gemeenschap en van haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek, die de materiële en immateriële getuigenissen van de mens en zijn omgeving verzamelt, bewaart, onderzoekt en tentoonstelt en hierover informatie verstrekt voor studie, educatie en recreatie.[1]
![](../I/m/Teylers.jpg)
![](../I/m/Jardin_d'%C3%A9mail_Dubuffet.jpg)
Herkomst
Het woord museum is via het Latijn afkomstig van het Griekse woord mouseion, een plaats of tempel gewijd aan de Muzen, de Griekse godinnen van de kunsten. Het Mouseion van Alexandrië in het oude Egypte ligt aan de basis van het Latijnse woord museum in de huidige betekenis; dat Mouseion, waartoe ook de beroemde bibliotheek van Alexandrië behoorde, was namelijk een opleidingscentrum, waar geleerden waren vrijgesteld om zich geheel te wijden aan de studie van geschriften.
In de renaissance ontstond de vorm die we nog kennen, een gebouw met daarin verzamelingen schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunstvoorwerpen. In de 19e eeuw werd het begrip museum ook uitgebreid tot verzamelingen van bijvoorbeeld natuurhistorische en technisch-historische voorwerpen. Zo ontstonden musea met een bepaald thema, veiligheid, de postzegel etc.[2]
Functie van een museum
In grote lijnen heeft een museum twee functies, te weten:
- het beschermen van de kunstwerken tegen beschadiging, diefstal, brand, vocht, weersinvloeden en stof;
- het op de juiste manier tonen van de schilderijen, beeldhouwwerken, enz., dat wil zeggen dat
- de onderverdeling van de verzameling moet plaatsvinden naar historische waarde en naar soort;
- de kunstverlichting en het daglicht de voorwerpen zo gunstig mogelijk moeten doen uitkomen.
Het eerste houdt in dat de constructieve en isolatie-eisen, van het gebouw waarin het museum is gehuisvest, op een zeer hoog peil moeten staan, een lekkage kan onherstelbare gevolgen hebben, een slecht werkend airconditioningsysteem eveneens.
Het duidelijk tonen van de verzameling is nog moeilijker, deze zal immers in grootte en samenstelling kunnen wisselen en vraagt daarom steeds om andere ruimtes in grootte en verlichting.
Soorten musea
Er zijn diverse soorten musea, variërend van internationaal befaamde tot lokale musea met een beperkte opzet en collectie. De belangrijkste musea van Nederland zijn de rijksmusea.
Op een lager schaalniveau zijn er provinciale of regionale musea die een provinciale of regionale uitstraling bezitten, waaronder het Groninger Museum en het Centraal Museum in Utrecht. Deze zijn vaak in bezit van overheidsinstellingen, evenals de gemeentemusea die sommige steden hebben (waaronder grote musea als het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Gemeentemuseum in Den Haag.) Ten slotte zijn er vele, vaak kleine particuliere musea. Meestal is een stichting of vereniging tegenwoordig de eigenaar en/of beheerder van zo'n museum. De meeste oudere musea zijn veelal begonnen als verzamelingen van curiosa of kunstvoorwerpen van aristocraten en rijke particulieren (de zogenaamde rariteitenkabinetten, wonderkamers of kunstkamers). Zo is het oudste bestaande museum in Nederland, het Teylers Museum uit 1784 in Haarlem, oorspronkelijk een privéverzameling van de rijke koopman Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778). Ook tegenwoordig komt het nog voor dat een museum ontstaat op particulier initiatief, zoals het Scheringa Museum voor Realisme in Spanbroek.
Musea kunnen ook verdeeld worden naar collectie. Van oudsher hadden musea voornamelijk voorwerpen van kunst en/of wetenschap in huis. Later kwamen er ook musea rond andere thema's, waaronder (met telkens een Nederlands voorbeeld):
- archeologie (Allard Pierson Museum, Amsterdam)
- geschiedenis, waaronder (Oude Ambachten & Speelgoed Museum, Terschuur (gem. Barneveld)) en openluchtmusea (Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem)
- lucht- en ruimtevaart (Nationaal Ruimtevaart Museum, Aviodrome - Lelystad)
- muziek en muziekinstrumenten (Geelvinck Muziek Museum, Zutphen)
- natuur (Naturalis, Leiden)
- oorlog en wapens (Nationaal Militair Museum, Soesterberg) en (Airborne Museum, Oosterbeek)
- scheepvaart (Het Scheepvaartmuseum, Amsterdam)
- sport, voetbal (Voetbal Experience, sinds 2014 Roosendaal, voordien Middelburg)
- techniek (NEMO, Amsterdam)
- vervoer (Het Spoorwegmuseum, Utrecht)
- volkenkunde (Rijksmuseum Volkenkunde, Leiden)
Een museum kan verder gewijd zijn aan een bepaalde persoon en is dan vaak gevestigd in het huis waar die persoon geboren werd of gewoond heeft. In dat geval maakt het gebouw zelf deel uit van de presentatie.
Inrichting
Vaste collectie en wisselende tentoonstellingen
Een museum heeft meestal een eigen collectie; de objecten die steeds te zien zijn noemt men ook de "vaste collectie". Meestal zijn de museumstukken uniek en waardevol, zoals schilderijen, beeldhouwwerken of archeologische vondsten. Veel musea hebben daarnaast zalen voor wisseltentoonstellingen. Wisseltentoonstellingen zijn soms ook "reizende tentoonstellingen" met meesterwerken of andere objecten die achtereenvolgens in meerdere musea getoond worden.
Andere onderdelen
Naast de tentoonstellingsruimten beschikken veel musea over een eigen museumbibliotheek. In vele grote musea is een foyer of een andere horecavoorziening waar men iets kan eten of drinken. Ook hebben veel musea een museumwinkel waar de museumgids, boeken, kaarten, posters, dvd's en ander materiaal verkocht wordt afhankelijk van de collectie en de aard van het museum.
Met name de grotere musea hebben educatieve aanbiedingen zoals workshops, rondleidingen en lesprogramma's. Ook is het soms mogelijk om door middel van een mp3-speler een audiotoer door een museum te volgen.
Beknopte lijst van bekende kunstmusea in Nederland
- Bonnefantenmuseum (Maastricht) - vroeg-Italiaanse en Zuid-Nederlandse schilderkunst, laatmiddeleeuwse beeldhouwkunst, hedendaagse kunst
- Centraal Museum (Utrecht) - oude en moderne kunst, het nijntje museum en het Rietveld Schröderhuis
- Cobra Museum (Amstelveen) - CoBrA
- Dordrechts Museum - Nederlandse meesters uit de 17e eeuw
- Frans Hals Museum (Haarlem)
- Gemeentemuseum Den Haag - moderne kunst, kunstnijverheid, mode en muziekinstrumenten
- Groninger Museum - moderne en provinciale kunst, vaak zelf als kunstwerk aangeduid
- Kröller-Müller Museum (De Hoge Veluwe, Otterlo) - impressionisten, futuristen, Van Gogh, conceptuele kunst en een beeldenpark
- Kunsthal Rotterdam - grote rondreizende tentoonstellingen, geen eigen collectie
- Mauritshuis (Den Haag) - onder andere Vermeer, Rembrandt, Jan Steen en Paulus Potter
- Museum Boijmans Van Beuningen (Rotterdam) - oude en moderne kunst; surrealisten, industriële vormgeving
- Museum Catharijneconvent (Utrecht) - (middeleeuwse) kerkelijke kunst en handschriften
- Museum De Pont (Tilburg) - hedendaagse kunst, conceptuele kunst en nieuwe media
- Museum Het Valkhof (Nijmegen) - oude en moderne kunst
- Museum Arnhem (Arnhem) - moderne kunst
- Noordbrabants Museum ('s-Hertogenbosch) - de wereld van Jeroen Bosch en moderne klassieken
- Rijksmuseum Amsterdam - diverse schilders van de Hollandse School
- Rijksmuseum van Oudheden- archeologie, het Oude Egypte en de Klassieke Oudheid
- Museum Bronbeek - collectie van 65.000 objecten en een kenniscentrum over de koloniale periode in Nederlands-Indië.
- Singer Museum (Laren, Noord-Holland) - moderne kunst
- Stedelijk Museum (Amsterdam) - moderne en hedendaagse kunst
- Van Abbemuseum (Eindhoven) - constructivisme en moderne klassieken
- Van Gogh Museum (Amsterdam)
Beknopte lijst van bekende kunstmusea in België
- BOZAR (Brussel)
- Broelmuseum (Kortrijk)
- Grand Curtius (Luik) - Maaslandse kunst, toegepaste kunst (meubels, glas, wapens)
- Groeningemuseum (Brugge) - schone kunsten van de 15e tot de 21e eeuw
- Gruuthuse (Brugge) - toegepaste kunst of sierkunst van Brugge van de 13e tot de 19e eeuw
- Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (Antwerpen)
- Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (Brussel)
- Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Brussel)
- Memling in Sint-Jan (Brugge)
- Museum aan de Stroom (MAS) (Antwerpen)
- Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (MuHKA) (Antwerpen)
- Museum voor moderne en hedendaagse kunst (Luik)
- Museum voor Schone Kunsten (Gent)
- Museum voor Schone Kunsten (Oostende)
- Provinciaal Museum voor Moderne Kunst (PMMK) (Oostende)
- Rubenshuis (Antwerpen)
- Salons voor Schone Kunsten (Sint-Niklaas)
- Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (SMAK) (Gent)
Bekende musea elders in de wereld
Er zijn heel veel musea in de wereld. Elk land heeft wel een of meer grote en bekende musea. Overzichten per land zijn te vinden via de lijsten van musea per land. Enkele voorbeelden van grote en bekende musea zijn, per categorie:
Kunst
- Galleria Borghese en de Vaticaanse Musea in Rome
- Gemäldegalerie in Berlijn
- Hermitage in Sint-Petersburg
- Louvre, Musée d'Orsay en Centre Georges Pompidou in Parijs
- Metropolitan Museum of Art, Guggenheim Museum, Museum of Modern Art in New York
- Casa Museu Gaudí, Picasso-museum en Miró-museum in Barcelona
- Museu Nacional de Arte Antiga in Lissabon
- National Gallery, Tate Gallery, British Museum en Victoria and Albert Museum in Londen
- National Gallery of Art en Smithsonian Institution in Washington D.C.
- Prado, Museo Thyssen-Bornemisza en Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía in Madrid
- Uffizi en Palazzo Pitti in Florence
- Wallraf-Richartz-Museum en het Museum Ludwig in Keulen
Archeologie
- Alte Pinakothek in München
- British Museum in Londen
- Egyptisch Museum in Caïro
- Kunsthistorisches Museum Wien in Wenen
- Nationaal Archeologisch Museum van Athene in Athene
- Pergamonmuseum in Berlijn
Museumkaart
Toegang
In sommige landen zijn musea gratis te bezoeken. Vrije toegang kan voor iedereen zijn zoals in Engeland, maar kan ook beperkt zijn tot alleen de jeugd zoals in Frankrijk. Uitzondering zijn particuliere musea, zo is de National Gallery in Londen gratis, maar het Dennis Severs' House niet.
Museumweekend
Sinds 1981 wordt in Nederland elk jaar een museumweekend georganiseerd. Veel musea zijn dan gratis toegankelijk en er worden extra activiteiten georganiseerd.
Zie ook
Externe links
- Musea in Nederland
- Museumvereniging
- Museumgids en tentoonstellingenagenda voor Vlaanderen en Brussel
Bronnen, noten en/of referenties
|
![]() |
Zie de categorie Museums van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |