Alitalia

In 2000 werd een aanstaande fusie tussen KLM en Alitalia afgeblazen, maar na jarenlange alleengang van Alitalia en grote verliezen (geschat op € 1 miljoen per dag), gaf uiteindelijk op 27 december 2007 de Italiaanse regering Prodi Alitalia toestemming om exclusieve onderhandelingen te beginnen met de Air France-KLM combinatie over de overname van de aandelen van de Italiaanse staat in Alitalia (49,5% van het totaal).

Een van de controverses die moesten worden opgelost was het plan van Air France de Milanese luchthaven Malpensa te elimineren als een van Alitalia's twee hubs. Met de ingang van het zomerschema per 1 april 2008 was deze controverse al grotendeels opgelost, omdat zeer veel vluchten (vooral internationaal en intercontinentaal) waren verplaatst van Malpensa naar Rome. De SEA (afhandelingsmaatschappij op de luchthaven Malpensa) had hiervoor geprobeerd een claim in te dienen wegens verlies van inkomsten door het vertrek van Alitalia. Inmiddels stortten veel andere luchtvaartmaatschappijen zich op het ontstane gat op Malpensa, waaronder veel lowcostmaatschappijen maar ook bijvoorbeeld Lufthansa. Een andere controverse betrof de inefficiency van het bedrijf. Elke overnamekandidaat zou de behoefte hebben om te snijden in het ruime personeelbestand, maar vond de bonden dan natuurlijk tegen zich.

Op 17 maart 2008 gaf de Italiaanse regering haar goedkeuring aan een bod van Air France-KLM om de maatschappij over te nemen, maar op 2 april 2008 trok Air France/KLM zich alsnog terug uit de onderhandelingen. Als reden gaven zij de onredelijke eisen van de vakbonden. De vakbonden van hun kant speelden op de sentimenten in de samenleving en met name voor hun gevoeligheden ten aanzien van de kiezersgunst (Italië koos een nieuw parlement op 13 en 14 april).

Op 8 april verklaarde de raad van bestuur dat Alitalia slechts € 170 miljoen in contanten over had en dat het bedrijf op korte termijn de vluchten alleen voort kon zetten indien het een financiële injectie kreeg.

De parlementsverkiezingen van 13 en 14 april leverden een winst op van het rechtse blok onder Silvio Berlusconi. Tijdens de verkiezingsstrijd had hij reeds verscheidene malen verklaard dat Alitalia in Italiaanse handen moest blijven. Na de verkiezingen vroeg hij aan de Italiaanse demissionaire regering van Prodi om een lening van 300 miljoen euro te verstrekken aan Alitalia. Gezien de verkiezingsuitslag voldeed Prodi aan deze wens, waardoor het leven van Alitalia werd gerekt tot het einde van 2008. De vraag bleef echter of de Europese Commissie een dergelijke staatssteun zou accepteren. Ondertussen bevestigde Berlusconi keer op keer dat hij Alitalia overeind wilde houden en het liefst in Italiaanse handen. De kandidaten voor overname waren toen Air One (met steun van diverse Italiaanse banken) en het Russische Aeroflot. Berlusconi noemde zelfs nog als mogelijkheid een overname door de Italiaanse spoorwegen (waarin de staat een groot aandelenpakket had) als mogelijkheid.

De Europese Unie onderzocht of deze lening van de regering Alitalia niet een oneerlijk voordeel geeft ten opzichte van andere luchtvaartmaatschappijen, en heeft andere maatschappijen om commentaar gevraagd.

De regering van Berlusconi had de Italiaanse bank Intesa Sanpaolo SpA opdracht gegeven om met een plan te komen om Alitalia te verkopen. De regering had tevens bij decreet bepaald dat de wettelijke plicht om aandeelhouders inzicht te geven in de pogingen om het bedrijf te verkopen waren opgeschort. Als gevolg hiervan werd het verhandelen van aandelen van Alitalia met ingang van 4 juni 2008 gestopt. In augustus 2008 vroeg Alitalia uitstel van betaling aan.

Op 22 augustus 2008 werd het consortium Compagnia Aerea Italiana opgericht. Enkele dagen later maakten de eigenaren van CAI, waaronder de bank Intesa Sanpaolo, bekend dat ze van plan waren om delen van het failliete Alitalia op te kopen en samen te voegen met Air One. In oktober 2009 werd bekend dat CAI € 1,1 miljard had geboden voor het merk 'Alitalia' en enkele onderdelen. Deze reddingsoperatie kostte de Italiaanse regering zo’n € 4 miljard.[1] De overheid nam de afvloeiingskosten van het personeel voor haar rekening en nam alle schulden over.[1] Na afronding van de transactie in december 2008 en de aankoop van Air One, werd op 13 januari 2009 het uitvoeren van vluchten hervat. Eén dag later werd bekendgemaakt dat Air France-KLM voor € 322 miljoen een aandeel van 25% in het nieuwe Alitalia had gekocht. Air France-KLM kreeg daarbij ook de optie om na 2013 haar aandeel te vergroten. In november 2012 besloot Air France-KLM deze optie niet uit te oefenen.[2]

In februari 2013 leende Alitalia € 150 miljoen bij zijn aandeelhouders. Air France-KLM neemt hieraan deel met een bedrag van € 37,5 miljoen, hetgeen overeenkwam met het belang van 25% dat het Frans-Nederlandse concern had.[3] De converteerbare lening kan aan het einde van de looptijd worden omgezet in aandelen. Alitalia zit dringend om kapitaal verlegen door de aanhoudende economische crisis in Europa en de hoge brandstofprijzen. In december 2013 heeft Alitalia een aandelenemissie afgerond die het bedrijf € 300 miljoen heeft opgeleverd.[4] Het Italiaanse staatspostbedrijf kocht voor € 75 miljoen aan aandelen. Air France-KLM, dat tot de kapitaalverhoging 25% van Alitalia bezat, had niet meegedaan en zag hierdoor zijn belang verwateren.[4] Alitalia zal ook zo'n 2.600 werknemers ontslaan om de jaarlijkse kosten met 200 tot 400 miljoen euro te drukken.[5] Met deze opbrengst nam de kans dat de luchtvaartmaatschappij nog zeker een jaar kan blijven vliegen toe.[4] Alitalia moet verder zoeken naar een partner voor een duurzamere toekomst en Etihad Airways heeft al interesse getoond.[4]

Na maanden onderhandelen nam Etihad Airways een belang van 49% in Alitalia.[6] Etihad betaalde ongeveer € 400 miljoen voor het pakket aandelen en zou verder € 560 miljoen in de maatschappij investeren.[6] Alitalia laat 2200 medewerkers afvloeien om uit de verliezen te komen.[6] Begin augustus 2014 werden de details van het volledige reddingsplan bekendgemaakt.[7] Het werd bevestigd dat Etihad Airways € 560 miljoen ging investeren en hiervoor in ruil 49% van de aandelen in handen kreeg.[7] De andere aandeelhouders stopten € 300 miljoen eigen vermogen in het bedrijf. Verder werd er voor € 600 miljoen aan schulden geherstructureerd en verstrekten de banken nieuwe kredieten ter waarde van € 300 miljoen.[7] Alle activiteiten werden gestroomlijnd en Alitalia verwachtte in 2017 weer winst te zullen boeken.[7]

Het winstherstel is trager verlopen dan verwacht. Alitalia kampt met hevige concurrentie van prijsvechters en de hogesnelheidstreinen. In 2016 leed Alitalia een verlies van 500 miljoen euro en in het eerste kwartaal van 2017 nog eens 200 miljoen.[8] In maart 2017 werden extra maatregelen aangekondigd met de bedoeling om Alitalia in 2019 weer winstgevend te doen zijn.[9] De kosten gaan binnen drie jaar met 1 miljard euro op jaarbasis naar beneden. Hiervan is een derde gerelateerd aan personeelskosten en zo’n 2000 medewerkers verliezen hun baan.[9] Verder wordt de vloot voor de korte afstanden met 20 toestellen ingekrompen en de rest van de besparingen komen van andere maatregelen. Alitalia heeft de ambitie de omzet met 30% te laten groeien naar 3,7 miljard euro in 2019.[9] Medio april stemden de werknemers tegen de reorganisatieplannen.[10] Op 11 mei 2017 ging het bedrijf wederom failliet.

Na het faillissement was uitgesproken is een speciale staatscommissie op zoek naar een nieuwe eigenaar voor de luchtvaartmaatschappij. De regering heeft een overbruggingskrediet van 600 miljoen euro voor zes maanden beschikbaar gesteld, zodat de maatschappij tijdelijk kan doorvliegen terwijl naar een nieuwe eigenaar wordt gezocht.[8] In januari 2018 werd bekend dat Lufthansa en easyJet de beste kansen maken om het Italiaanse bedrijf in te lijven.[11]

In april 2018 startte de Europese Commissie (EC) een onderzoek naar de duur en hoogte van een noodkrediet dat Alitalia ontving van de Italiaanse overheid.[12] Sinds 2 mei 2017 staat Alitalia onder toezicht en kreeg het aanvankelijk een noodlening van 600 miljoen euro van de Italiaanse staat gevolgd door nog eens 300 miljoen euro in oktober 2017.[12] De EC vindt de termijn te lang, normaal is zes maanden, en onderzoekt verder of het krediet niet meer is dan het strikt noodzakelijke.[12]

Na de Italiaanse verkiezingen in maart 2018 hebben de twee regeringspartijen, de Vijfsterrenbeweging en Lega Nord, afgesproken de verkoop tegen te houden. Ze vinden dat het luchtvaartbedrijf een staatsmaatschappij moeten worden of ze willen in ieder geval een meerderheidsbelang behouden.[13]