Vliegbasis Leeuwarden

Vanaf 1932 werd het burgervliegveld met zijn grasbaan al door zweefvliegers gebruikt en vanaf 1934 werd dit nog uitgebreid met gemotoriseerde vliegtuigen. Ingaande 1938 werd het veld een officieel luchtvaartterrein voor toestellen van de KLM als tussenstation op de lijn Schiphol-Eelde.

Na de nederlandse capitulatie in 1940 werd het veld door de Luftwaffe beze, omgebouwd tot Fliegerhorst Leeuwarden en van een vast banenstelsel voorzien. Hiervoor werd ondermeer het puin gebruikt dat was verkregen door het Duitse bombardement op Rotterdam.

Gedurende de periode 1940 - 1945 waren de volgende vliegende- en grondverbanden op en rond Leeuwarden gelegerd [1] [2]

Luftwaffe grondeenheden: deze waren allen onder OberKommando (I) 874 en later onder OK. Leeuwarden

• 2,3,5 en 6 Fallschirmjäger-Division
• II abteilung /Luftnachrichten-Regiment 201 met 6 Funkleit-Kompanie Leeuwarden (stellung "Löwenzahn")

Vliegende eenheden: deze waren allen van 1940 - 1942 onder Kommando Flughafen-Bereich 2/III en van 1943 - 1945 onder Fliegerhorst-Kommandantur Leeuwarden

• I gruppe / JagdGeschwader 51 mölders (21 jun - 20 jul 1940) stab, 1,2 en 3 staffel met Messerschmitt Bf 109
• II gruppe / JG 1 oesau (19 jan – 13 feb 1942) 4 staffel; (25 – 29 mrt 1943) stab, 4 en 5 staffel en (25 mrt – 17 apr 1943) 6 staffel allen met Focke Wulf Fw 190
• III gruppe / JG 1 (1 mei - 30 sep 1943) stab, 7,8 en 9 staffel met Fw 190
• IV gruppe / JG 1 (27 apr – 11 mei 1942) stab, 10 staffel met Bf 109
• I gruppe / JG 27 (25 mrt – 3 jun 1943) 2 staffel met Bf 109
• II gruppe/JG 27 (12 jul - 5 aug 1940) stab, 4,5 en 6 staffel met Bf 109
• II gruppe / ZerstörerGeschwader 76 (8 jul 1941- 20 aug 1942) stab, 4,5 en 6 staffel met Messerschmitt Bf 110
• IV gruppe / NachtJagdGeschwader 1 (okt 1942- mrt 1944) stab, 10, 11 en 12 staffel met Bf 110
• II gruppe / NJG 2 (jan 1941 - 1 okt 1942) stab, 4,5 en 6 staffel met Junkers Ju 88

Door zijn noordelijke ligging werd de basis, onderweg naar Bremen of Hamburg vaak door de Royal Air Force gebombardeerd. De schade werd echter altijd vlot hersteld omdat de ligging van Leeuwarden gunstig was om geallieerde bommenwerpers op de heen en terugvlucht te onderscheppen.

Eind 1944 werd het veld zo zwaar beschadigd dat operaties onmogelijk werden en vlak voor de bevrijding werden de hangars en startbanen door Duitse sprengkommandos opgeblazen. Een van de oudste gebouwen (het oude KLM gebouw) werd echter gespaard en is nu een museum.

Na de bevrijding werd gewerkt aan de herbouw en op 11 okt. 1945 kon men van één herstelde startbaan gebruik maken. De lijndienst Amsterdam-Leeuwarden-Groningen werd hervat. Ook was er militaire belangstelling. Nederlandse en Belgische Spitfires maakten gebruik van het veld om boven de Waddeneilanden te oefenen en er werden onderhandelingen tussen diverse overheidsinstanties gestart om op het terrein tot officiele vliegbasis om te vormen. De KLM maakte tot 1 sep. 1949 nog gebruik van het veld maar stopte toen duidelijk werd dat het veld een militaire bestemming zou krijgen.

Op 23 jan. 1949 werden 323, 324 & 325 squadron vliegend met de Gloster Meteor (1949 - 1956) op het vliegveld gelegerd en tenslotte werd Vliegbasis Leeuwarden op 7 feb. 1953 officieel door de Minister van Oorlog als militair luchtvaartterrein aangewezen.

In de periode 1953 - 1956 werd de nieuwe infrastructuur van de vliegbasis gebouwd en in 1956 werd ook het 326 squadron op de basis gelegerd . De Gloster Meteor F. Mk.8 werd dat jaar ook bij alle squadrons vervangen door de Hawker Hunter F. Mk.4 en later de F. Mk.6 (1956 - 1964). De basis viel onder het Commando Lucht Verdediging (CLV) en werd een belangrijk steunpunt in de NAVO luchtverdediging. Toestellen van diverse luchtmachten trainden vanaf de vliegbasis Leeuwarden en deze werd een van de drukste vliegbases in West-Europa. Men beschikte over 5 oefenterreinen (ranges) waar vliegtuigen met scherp mochten schieten of oefenbommen mochten afgooien. Hiervan zijn alleen de Vliehors en de Temporary Reserved Airspace (TRA) boven de Noordzee over.

In 1958 werd 326 squadron overgeplaatst naar de vliegbasis Twenthe.

In het begin van de jaren 1960 werden detachementen grondpersoneel en vliegers uitgezonden naar, toen nog, Nederlands Nieuw Guinea. De oude Hawker Hunters werden met de Hr.Ms.Karel Doorman naar de oost getransporteerd waar een regionale luchtverdediging werd opgebouwd. Bij de terugkeer naar nederland, na de souvereiniteits overdracht van het gebied aan Indonesie, werd een deel van de voorraden en vliegtuigen achtergelaten.

Na de opheffing van het CLV ging de basis over naar het Commando Tactische Luchtstrijdkrachten (CTL). Er werd vanaf 1964 gevlogen met de Lockheed F-104 Starfighter en de introductie van dit toestel viel samen met de opheffing van 324 en 325 squadron.

Hiervoor in de plaats werd 322 squadron op de basis gelegerd. Dit squadron werd 1943 in Engeland opgericht als 322 (Dutch) Squadron Royal Air Force en bestond deels uit naar Engeland gevluchte landgenoten. 322 Squadron gaf luchtdekking aan de parachutisten onderweg naar Arnhem en nam later ook deel aan luchtgevechten om de corridor in Noord-Brabant.

Ook werd een detachement ven de Groep Lichte Vliegtuigen (GPLV) op de basis ondergebracht die bij ziekentransport t.b.v. de waddeneilanden werd ingezet. Later werden dit helikopters die bij incidenten boven zee tevens de SAR taak op zich namen.

In juni 1977 werden 2 Starfighters ingezet tijdens de treinkaping bij De Punt. Een schijnaanval op de trein, met nabranders op vol vermogen, luidde de actie in waarbij de gijzeling met geweld werd beeindigd.

Ingaande juni 1979 begon de F-16 fase op Vlb. Leeuwarden. Het 322 squadron werd per 1 mei 1980 operationeel verklaard op de F-16 en 323 squadron volgde in 1982. De toestellen werden in licentie bij Fokker gebouwd en periodiek naar Leeuwarden gevlogen. De resterende Starfighters gingen naar Turkije.

Vanaf 1993 werden geregeld F-16 detachementen ingezet boven de Baltische staten, de Balkan en Afghanistan.

Op 31 oktober 2019 landde de eerste Nederlandse F-35 Lightning 2 voor operationeel gebruik op de Vlb.Leeuwarden.[3]