Milieudefensie

Milieudefensie werd op 6 januari 1971 opgericht als de Raad voor de Milieudefensie en nam in 1972 haar huidige naam aan. De organisatie begon als een raad van verontruste wetenschappers als reactie op het rapport van de Club van Rome, maar toen na 1 jaar bleek dat deze wetenschappers het minder met elkaar eens waren dan vooraf werd gedacht, werd de raad omgezet naar een vereniging en werd de focus al snel verlegd van het verenigen van wetenschappers naar het mobiliseren van het publiek op grassrootsniveau.

Vanaf 1977 werd de organisatie radicaler en richtte zich op het omvormen van de kapitalistische samenleving. In de jaren 80, toen de overheid de ideeën van de milieubeweging steeds meer inkapselde in haar beleid, veranderde deze opstelling naar een meer pragmatische, waarbij economische groei geaccepteerd werd en binnen het bestaande kapitalistische systeem werd gezocht naar oplossingen voor milieuproblemen. In de jaren 80, toen het kernenergievraagstuk (acties tegen de Kernenergiecentrale Dodewaard) een grote rol speelde, professionaliseerde de organisatie zich, maar kreeg ook te kampen met geldtekorten, waarop werd besloten tot de aanvraag van subsidies. Sinds begin jaren 90 bedragen deze overheidssubsidies ongeveer 40% van de begroting. Daarnaast wordt de organisatie sinds 1996 ook met een jaarlijkse donatie van de Postcodeloterij gesteund. Beide geldstromen worden door CDA en VVD-politici zo nu en dan (tevergeefs) aan de kaak gesteld vanuit de gedachte dat een organisatie die de overheid bestrijdt met rechtszaken niet door dezelfde overheid zou moeten worden gesubsidieerd.

In de jaren 90 ging de organisatie meer projectgericht werken, een aanpak die tot op heden is doorgezet. In die tijd vormde de strijd tegen de aanleg van de 'vijfde baan' onder leiding van Wijnand Duyvendak een belangrijke campagne van de organisatie. Hierbij werden twee stukken land gekocht, waarop een 'Bulderbos' werd geplant en waarbij grond door werd verkocht aan sympathisanten. Deze vorm zorgde voor jaren vertraging, maar uiteindelijk bleek het in de onteigeningsprocedure in 2001 niet stand te houden en werd de baan toch aangelegd. Dit middel werd later opnieuw toegepast tegen het Multimodaal Transportcentrum bij Nijmegen en de aanleg van een weg bij Aarle-Rixtel.

Eind jaren 90 waren er samensprekingen met Stichting Natuur en Milieu over een fusie, die echter in 2000 stukliep op de verschillende vormen van salarisverdeling bij beide organisaties. In 2001 en 2002 woedde er een strijd tussen het ledenbestuur en een aantal ontevreden leden, die zich hadden verenigd in een 'koersgroep' en voorzitter Bas Vos wegstuurden en de vereniging in een kwaad daglicht stelden. Tijdens een ledenvergadering in 2002 stemden de leden tegen deze koersgroep en uiteindelijk werden een aantal van hen geroyeerd als lid.

Milieudefensie is een vereniging en werd eind 2019 gesteund door ruim 95.000 mensen[1] Sinds december 2016 is de voorzitter Nicole Bakker. Donald Pols is sinds december 2015 directeur. In 2018 was 9,6 miljoen euro beschikbaar voor de doelstelling van Milieudefensie. Hiervan was 59% afkomstig uit eigen fondsenwerving, 14% van de Nationale Postcodeloterij en 27% van subsidies van de overheid en anderen.[1] De vereniging is lid van Friends of the Earth International[2], dat bepaalde eisen stelt aan haar beleid.

Milieudefensie telt een groot aantal lokale afdelingen, verdeeld over het hele land. In 1988 waren er ongeveer 50 van dit soort groepen. In 2019 waren het er 35. Deze lokale afdelingen vertegenwoordigen het beleid van Milieudefensie landelijk en voeren daarnaast zelf acties op lokaal en regionaal niveau, waarbij de landelijke organisatie soms ondersteunend werkt. Een lokale afdeling mag de rechtspersoon van de landelijke organisatie gebruiken om rechtszaken te voeren.

Vroeger was de organisatie georganiseerd rondom vijf onderwerpen: energie, economie, bossen, mobiliteit en voedsel. Daar haalde Milieudefensie concrete resultaten mee, zoals de opmars van biologische producten in de supermarkt (dankzij EKO-tellingen); de opmars van verantwoord DSC-hout in bouwmarkten en tuincentra (dankzij acties); lokale maatregelen om de lucht in steden schoner en gezonder te maken (dankzij de luchtwachters, metingen en rechtszaken); het stoppen van schaliegasboringen en nog veel meer.

Een van de projecten van Milieudefensie was gericht op de invoering van een klimaatwet. Hiermee zou het kabinet wettelijk gebonden moeten worden aan een jaarlijkse reductie van de uitstoot van broeikasgassen. Andere campagnes richten zich op de omschakeling van bio-industrie naar biologische landbouw, stop van ontbossing en handel in illegaal gekapt hout, behoud van open landschappen zoals het IJmeer en het nog verder verbeteren van de luchtkwaliteit.

Sinds 2019 is Milieudefensie overgestapt op 1 campagne: klimaatrechtvaardigheid, oftewel klimaatbeleid waar burgers beter van worden. Al de campagnes van Milieudefensie, zoals Operatie Klimaat en de klimaatzaak tegen Shell, dragen daaraan bij.

Het doorknippen van de bankpas van Donald Pols van Milieudefensie voor de actie "Niet met mijn geld".

Als actiegroep is Milieudefensie bekend geworden door de actie tegen de vijfde baan van de Luchthaven Schiphol, die liep van 1994 tot 2002 onder leiding van toenmalig directeur Wijnand Duijvendak. Hierbij werd het "Bulderbos" geplant: een aantal stukken land waarop jonge bomen werden aangepoot, die later slechts gedeeltelijk op het tracé van de nieuwe baan zouden blijken te liggen. De aankoop van grond als juridisch middel – door de verkoop van zeer kleine stukjes grond aan duizenden kopers werden dezen allemaal juridisch eigenaar en moesten zij dus allemaal individueel worden onteigend – was eerder toegepast in het Verenigd Koninkrijk in de jaren 80 en werd later opnieuw gebruikt door Milieudefensie om ruimtelijke ontwikkelingen tegen te gaan.

In 2006 begon Milieudefensie met de actie "Niet met mijn geld", met het doel mensen bewust te maken van het grote effect dat hun spaargeld kan hebben op klimaatverandering, afhankelijk van bij welke bank het geld ondergebracht is.

Eind 2007 verzamelde Milieudefensie 107.000 handtekeningen voor het burgerinitatief 'Stop Fout Vlees', waarna de Tweede Kamer voor het eerst in de geschiedenis een initiatiefvoorstel behandelde dat door burgers op de agenda was geplaatst.

In 2015 namen Meer Democratie, Milieudefensie, Foodwatch en Transnational Institute het initiatief om referenda over de vrijhandelsverdragen met de Verenigde Staten (TTIP) en Canada (CETA) af te dwingen. Daarvoor bundelden zij zich in het TTIP CETA Referendum Platform, waartoe ook negen andere organisaties zich hebben aangesloten. Op 28 maart 2017 werden 200.000 handtekeningen overhandigd aan een delegatie van de Tweede Kamer.[3][4]

In april 2019 heeft Milieudefensie, mede namens ruim 17000 burgers en zes andere organisaties, Shell gedagvaard om het bedrijf te dwingen zich meer in te spannen om de klimaatdoelen van Parijs te halen[5].

Milieudefensie oogst door haar standpunten soms kritiek. Zo betoogt Maarten Huygen in een column in NRC Handelsblad[6] dat het willen tegenhouden van de verbreding van de A4 bij Leiderdorp niet gunstig is voor de omwonenden. Ook op het jarenlang procederen tegen de aanleg van de Tweede Maasvlakte kwam kritiek.

• Heijden, H. A. van der (2000), Tussen aanpassing en verzet; Milieubeweging en milieudiscours. Amsterdam: Ambo.
• Pleune, R. (1997), Strategies of Dutch Environmental Organizations, Ozone Depletion, Acidification and Climate Change. Utrecht: International Books.

• Officiële website