Alcoholische drank

Alcoholische dranken mogen in België niet aan jongeren onder de 16 jaar worden verkocht of geschonken worden. Voor sterkedrank geldt een minimumleeftijd van 18 jaar.

In Nederland staan regels voor verkoop en gebruik (in het openbaar) van alcoholhoudende dranken (meer dan een half procent) in de Drank- en Horecawet. Sinds 1 januari 2014 is het verboden om alcoholische dranken te verkopen aan jongeren onder de 18 jaar, dezen mogen ook niet in openbare ruimtes drank bij zich hebben. Verder is er een bepaling over openbare dronkenschap.

Mits in beperkte mate ingenomen wordt aan alcohol positieve en zelfs heilzame effecten toegeschreven.

Alcohol veroorzaakt bij inwendig gebruik een lichte ontremming die de zelfkritiek doet afnemen, zelfvertrouwen doet toenemen, sociaal contact bevordert en mensen gemakkelijker laat praten. Het kan de gebruiker een opgewekt gevoel geven.

Vaak krijgt iemand die alcohol gebruikt meer zin in seks, of is hier sneller toe bereid door de ontremming. Door een verminderd beoordelingsvermogen kan men potentiële seksuele partners bovendien aantrekkelijker vinden dan onder nuchtere omstandigheden het geval zou zijn. Deze effecten kunnen de volgende dag dan ook als negatief ervaren worden.

Alcohol heeft een stimulerend effect op een enzym (paraoxanase) dat bepaalde vetten in het lichaam kan afbreken. Hieruit komt waarschijnlijk voort dat in de klassieke gastronomie - na zwaar tafelen - een glaasje cognac als afsluiting aan een betere spijsvertering bijdraagt. Ook de vetten en cholesterol in het bloed worden op deze wijze door alcohol beïnvloed. Door het bloedverdunnende effect van alcohol wordt aderverkalking tegengewerkt.

Een beperkte hoeveelheid alcohol maakt het hormoon calcitonine actief dat verantwoordelijk is voor de botdichtheid. Hiermee zou vooral botontkalking tegengegaan worden.

Bij hogere doseringen verminderen de concentratie en de motoriek. Bij mannen kan het leiden tot vermindering van de potentie. Incidenteel veel drinken vermindert ook de zaadkwaliteit en de hoeveelheid geproduceerde zaadcellen.[6]

Bij zeer hoge doseringen treedt bewusteloosheid en ademdepressie op. Bij concentraties die maar even hoger zijn dan die waarbij bewusteloosheid intreedt kan ook de dood het gevolg zijn.

Bij snel en in korte tijd veel alcohol drinken, raakt de vochthuishouding uit balans en kan er te veel vocht naar de hersenen gaan, die daardoor opzwellen. Als daar niets aan wordt gedaan, kan de persoon in kwestie acuut overlijden. Ook kan een te hoge concentratie alcohol in de hersenen ontstaan, waardoor een coma kan intreden. Uiteindelijk kan het zenuwstelsel zo sterk worden verdoofd dat ook het ademhalingscentrum verlamd raakt. Dit is dodelijk. Soms wordt opzettelijk zeer veel drank ingenomen, dit wordt comazuipen genoemd.

Daarnaast hebben alcoholisten en dronken mensen een veel grotere kans op (verkeers)ongevallen, en op overlijden door het stikken in braaksel of door verdrinking. Bij lage omgevingstemperaturen bestaat een verhoogd risico op onderkoeling omdat alcohol de bloedvaten verwijdt en men dus sneller zijn warmte verliest. Verder stolt het bloed minder snel. De combinatie van alcohol en sport zorgt voor een verhoogde kans op blessures door slechtere coördinatie.

Ook mensen die maar weinig hebben gedronken lopen meer kans om bij een verkeersongeval betrokken te raken. Dat is de reden waarom de wetgever in de meeste landen het besturen van een motorvoertuig onder invloed strafbaar heeft gesteld. In Nederland is een bestuurder met meer dan 0,5 promille alcohol in zijn bloed strafbaar. Wie minder dan 5 jaar een rijbewijs heeft, is bij een promillage van meer dan 0,2 al strafbaar. Ook in België is een promillage van meer dan 0,5 strafbaar.

Alcoholgebruik bij jongeren zorgt ervoor dat de kans om met geweld in aanraking te komen toeneemt. Ook de kans op verkeersongevallen neemt toe.[7] Alcoholconsumptie zorgt bij jong en oud voor een grote kans op ongelukken: Hoe meer alcohol er in het bloed aanwezig is, hoe groter de kans op ongelukken, zoals vallen. Ook de kans op letsel neemt evenredig toe met de geconsumeerde hoeveelheid alcohol.

Verschillende onderzoeken suggereren dat gematigde drinkers minder hart- en vaatziekten krijgen en langer leven. Echter, de resultaten hiervan zijn niet onomstreden. Het effect kan bijvoorbeeld ook toegeschreven worden aan andere factoren dan de alcoholconsumptie. Gematigde alcoholdrinkers hebben namelijk gemiddeld minder overgewicht, roken minder en bewegen meer vergeleken met geheelonthouders en stevige drinkers.[8] Een regelmatig gebruik over een langere periode zonder piekbelasting zorgt voor een verhoging van het HDL-cholesterol en voorkomt ongewenste bloedstolling. Dit effect komt door de alcohol en is bij bier, wijn en sterkedrank hetzelfde. Het maakt dus niet uit uit welke drank de alcohol komt. Overmatige alcoholconsumptie verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, een hoge bloeddruk, ritmestoornissen van het hart en hersenbloedingen.[9] Alleen mensen met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten hebben baat bij matig alcoholgebruik tegen deze ziekten.[10] Dit is over het algemeen niet het geval bij mensen onder de 40 jaar oud, want dan is deze kans zeer klein.

Door langdurig alcoholgebruik kunnen hormoonstoornissen optreden. Het beeld hiervan is zeer wisselend. Bekend zijn onder andere verlaagde concentraties van geslachtshormonen. Bij vrouwen kunnen er menstruatie- en ovulatiestoornissen optreden en verminderde vruchtbaarheid. Bij mannen kan het leiden tot erectiestoornissen en daling van de aanmaak van testosteron. Verder kunnen er bloedafwijkingen optreden en door verminderde hemoglobine-aanmaak kan bloedarmoede ontstaan.

Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap is schadelijk voor de foetus, die het foetaal alcoholsyndroom (FAS) kan oplopen. Ook tijdens de periode van borstvoeding kan het kind schade ondervinden van alcoholgebruik door de moeder. Zelfs tijdens de periode van preconceptie is er kans op schade wanneer de aanstaande moeder of zelfs de aanstaande vader alcohol gebruikt.[11] Alcoholconsumptie door kinderen en jongvolwassenen onder de 25 jaar is schadelijk voor de ontwikkeling van hun hersenen. Het leidt tot een kleinere hippocampus, minder witte stof (zenuwcellen hebben minder uitlopers) in de hersenbalk en verminderde hersenactiviteit.[12][13]

Mensen die tijdens hun puberteit beginnen met drinken, hebben meer kans op een drankprobleem als volwassene dan zij die op een later moment beginnen.[14]

Hoe meer alcohol geconsumeerd is, hoe grotere kans op levercirrose, leververvetting en beschadigingen van de alvleesklier, hartspier en centraal zenuwstelsel. Beschadiging van de alvleesklier: deze ontstekingsachtige aandoening kan, evenals de leverbeschadiging, jarenlang zonder symptomen blijven. Langzaam wordt de alvleesklier in zijn functie aangetast. Hierdoor ontstaan er storingen in de voedselvertering en door een tekort aan insuline ontstaat suikerziekte. Bij plotselinge onthouding kan delirium tremens optreden. Langdurig overmatig gebruik kan het syndroom van Korsakov tot gevolg hebben. Stoornissen aan het maag-darmkanaal komen voor, overprikkeling leidt tot aantasting en achteruitgang van het slijmvlies, waardoor er meer kans op ontstekingen ontstaat. In de dunne darm zorgt chronisch alcoholgebruik voor vermindering van de resorptiecapaciteit, doordat de darmvlokken beschadigd worden. Samen met een versnelde darmbeweging en een kortere passagetijd is er kans op diarree. Het gevolg is een slechtere voedingstoestand en vermagering.

Bij een te hoog alcoholgebruik neemt het lichaam minder vitamines (met name A, B1, D, E en K) en mineralen (met name magnesium, ijzer en foliumzuur) op en kan vitamine- en mineralengebrek optreden.

Sinds 1988 is alcohol officieel geclassificeerd als (groep 1) “kankerverwekkende stof voor mensen” door het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC).[15] Wanneer alcohol in het lichaam door de lever wordt afgebroken, ontstaat het carcinogene aceetaldehyde, een metaboliet van ethanol als afbraakproduct.

Elk glas alcoholhoudende drank verhoogt de kans op kanker. Alcohol kan mond-, keel-, slokdarm-, lever-, maag-, prostaat,- maar vooral dikke darm- en borstkanker veroorzaken.[16] Het risico op borstkanker is al verhoogd bij 1 glas alcohol per dag. Dit komt doordat alcoholgebruik de oestrogeenspiegel verhoogt, waarbij het risico op borstkanker toeneemt. In 2010 werden 7,7%, dus ongeveer 1000 van de ruim 13.000 nieuwe gevallen van borstkanker in Nederland veroorzaakt door het gebruik van alcohol. In het Verenigd Koninkrijk gaat men uit van een hoger percentage namelijk 22% alcoholgerelateerde borstkanker.

• Alcohol is in de EU verantwoordelijk voor ongeveer 1 op de 10 gevallen van kanker bij mannen en 1 op de 33 gevallen van kanker bij vrouwen.

• Jaarlijks is alcohol verantwoordelijk voor ongeveer 500.000 doden door kanker wereldwijd en 1000 doden door kanker in Nederland.[17]

• Organisaties die zich inzetten voor kankerpreventie adviseren om géén alcohol te drinken.

Alcohol werkt verslavend en veroorzaakt bij overmatig gebruik ernstige gezondheidsschade, vaak met grote gevolgen voor de patiënt en zijn of haar omgeving. Alcohol is, hoewel legaal verkrijgbaar, in medische zin een harddrug en maakt in Nederland aanzienlijk meer slachtoffers dan morfine, heroïne en cocaïne bij elkaar.[18] De richtlijn van de Nederlandse Gezondheidsraad in 2015 is: drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag.

Als een man stelselmatig meer dan 2 glazen alcohol per dag (maximaal 14 glazen per week of meer dan 4 tot 5 glazen op één avond/nacht drinkt, kan dat als alcoholmisbruik gezien worden.[19][20] Voor vrouwen geldt de helft van deze hoeveelheid. Men loopt dan een verhoogd risico op een lichamelijke afhankelijkheid.

Volgens een studie van het Hoger Instituut voor de Arbeid (Hiva), afgerond in augustus 2004, zouden zo'n 800.000 Belgen te veel alcohol drinken. Ze zouden ook twee tot drie keer meer drinken dan ze toegeven. Volgens de rondvraag van het Hiva verbruikt de Belgische man jaarlijks gemiddeld 13 liter zuivere alcohol of dus dagelijks 3 standaardglazen. Bij vrouwen ligt dat op 7 liter of dus 1,5 glas per dag. Voorheen werd het aantal probleemdrinkers op zo'n 500.000 geschat, maar de onderzoekers gingen in dit nieuwe onderzoek na hoeveel alcohol de Belgen daadwerkelijk aankochten en kwamen zo tot deze veel hogere cijfers. Volgens cijfers van WHO drinkt de gemiddelde Belgische man ouder dan 15 jaar en die alcohol drinkt en geen geheelonthouder is, jaarlijks 22,4 l of dus dagelijks iets minder dan 5 standaardglazen, bij de vrouwen boven de 15 die drinken ligt het jaarlijks gemiddelde op 7,8 l of dagelijk 1,7 glazen. Bijna 13% van de mannen boven de 15 jaar had de laatste 12 maanden geen alcohol gedronken bij vrouwen was dit in 2016 33%.[21]

In Nederland wordt geschat dat ruim 10% van de Nederlanders van 19 jaar en ouder een zware drinker is (minstens één dag per week meer dan vier (bij vrouwen) of zes (bij mannen) glazen alcohol).[22]

In 2007-2009 is in Nederland onderzoek gedaan naar de mate waarin alcoholverslaving en alcoholmisbruik voorkomen onder de bevolking tussen 18 en 64 jaar. Bij de verslaving gaat het om 82.400 mensen, terwijl nog eens 395.000 mensen alcohol misbruiken (dat wil zeggen dat men wel allerlei negatieve gevolgen van alcohol ondervindt, maar er nog geen sprake is van gewenning en het optreden van onthoudingsverschijnselen bij stoppen). 0ngeveer 30.000 mensen waren in 2015 primair in behandeling voor alcohol verslaving.[23] Gemiddeld drinkt de Nederlandse alcohol drinkende man ouder dan 15 in 2016 16,7 liter alcohol of dus iets meer dan 3,5 glazen per dag, de Nederlandse alcohol drinkende vrouw ouder dan 15 5,8 liter of 1,3 glazen per dag, de totale bevolking ouder dan 15 jaar 8,7 liter. Bijna 17% van de mannen boven de 15 jaar had de laatste 12 maanden geen alcohol gedronken bij vrouwen was dit in 2016 39%.[21][24] In 1960 werd slechts 3,6 liter alcohol geconsumeerd om vervolgens snel te stijgen in de jaren 60 en 70 en in 1979 een recordverbruik van 11,8 liter te bereiken op de bevolking boven 15 jaar of 9 liter op de totale bevolking.[25]

Vanaf de 19e eeuw wordt alcoholmisbruik gezien als een maatschappelijk probleem, mede door de sterke groei in gebruik van jenever (de jenever-pest) in het begin van de 19e eeuw, meer dan 5 liter jenever per hoofd van de Nederlandse bevolking in de jaren 20 en 30. Door de zware accijnsdruk op bier, was bier een luxe product geworden in Nederland.[26][27] Gedurende de industrialisering steeg in Nederland het alcoholgebruik opnieuw van 4,5 liter in 1850 naar 7 liter pure alcohol per hoofd van de bevolking in 1880. Vooral de arbeidersklasse gebruikte alcohol om zich in de vaak moeilijke omstandigheden te kunnen handhaven. Als reactie op het verslavingsprobleem ontstond in de 19e eeuw vanuit de burgerij de actieve drankbestrijding. In Nederland werd in 1842 de Nederlandse Vereniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken opgericht, later volgde 1875 de Volksbond tegen Drankmisbruik en in 1895 de vereniging Sobriëtas. In de jaren 1920 was het verbruik gezakt naar 3 liter alcohol om eind jaren 1930 te verminderen tot ongeveer 1,5 liter per hoofd.[28]

Het vroegst gesignaleerde grootschalige maatschappelijke alcoholmisbruik was de Gin Craze in Londen tussen 1720 en 1757. In 1690 nam Willem III van Oranje een nieuwe wetten aan die onder meer import van brandewijn uit Frankrijk blokkeerde en locale destilleerders bevoordeelde. De productie van (goedkope) gin steeg sterk. In 1721 werd 2 miljoen gallons per jaar geproduceerd en was een kwart van de Londense bevolking werkzaam in de productie (ongeveer 600.000 inwoners telde Londen aan het begin van de 18e eeuw[29]) . In 1743 werd op het hoogtepunt van de Gin Craze 8 miljoen gallons (30 miljoen liter) per jaar geproduceerd. Het effect was sociale chaos, massale verslaving en verhoogde sterftecijfers onder het armere deel van de bevolking. Meer vrouwen dan mannen werden slachtoffer, vandaar de vrouwelijke Engelse bijnamen uit die tijd zoals Ladies Delight, Mother Gin, Madam Geneva en Mother's Ruin. Vanaf 1729 kwam de eerste van een reeks wetten ter beteugeling van het misbruik. De mislukte graanoogst van 1757 zorgde uiteindelijk voor een destilleerverbod op graan en maakte gin zo duur zodat het buiten het bereik van de armen kwam en zorgde zodoende ook voor een einde aan het wijd verspreide misbruik. Bier werd weer goedkoper dan gin.[30][31]

Alcoholconsumptie in de openbare ruimte buiten horeca-gelegenheden is in veel (delen van) steden verboden. In de Model-APV[36] van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten staat:

Artikel 2:48 Verboden drankgebruik

1. Het is verboden op een openbare plaats, die deel uitmaakt van een door het college aangewezen gebied, alcoholhoudende drank te gebruiken of aangebroken flessen, blikjes en dergelijke met alcoholhoudende drank bij zich te hebben.

2. Het bepaalde in het eerste lid geldt niet voor:

a. een terras dat behoort bij een horecabedrijf, als bedoeld in artikel 1 van de Drank- en Horecawet;

b. de plaats, niet zijnde een horecabedrijf, als bedoeld onder a, waarvoor een ontheffing geldt krachtens artikel 35 van de Drank en Horecawet.

Het is voor een gemeente niet mogelijk het grondgebied van de hele gemeente aan te wijzen. Er moet namelijk wel een concrete aanleiding te zijn waarom een bepaald gebied aangewezen wordt. Een gebied kan worden aangewezen als gerechtvaardigde vrees bestaat voor aantasting van de openbare orde, of als de openbare orde al aangetast is.[37]

De gebieden worden vaak niet vermeld; deze staan dan in een apart aanwijzingsbesluit. Dit wordt bijvoorbeeld in het plaatselijke huis-aan-huisblad gepubliceerd, en is soms ook op internet te vinden.[38] Soms wordt het verbod ter plaatse aangegeven, meestal echter niet. Voorbeelden van de betreffende gebieden:

• Amsterdam-Centrum: op een kaart aangegeven[39]
• Leiden: gebied binnen de singels, het stationsgebied, het Diamantplein en het parkje aan de Zoeterwoudesesingel inclusief de aangrenzende openbare wegen
• Rotterdam: 18 gebieden[40]

Zie ook het verbod voor jongeren onder de 18 om alcohol bij zich te hebben, dat ook geldt voor gesloten verpakkingen.

In de treinen van Arriva, Syntus, Breng en Connexxion en in alle bussen in Nederland is alcoholconsumptie niet toegestaan. In de treinen van NS wel, behalve van 19.00 uur op de dag vóór Koningsdag tot 7.00 uur op de dag erna; dan is zelfs het bij zich hebben van een onaangebroken verpakking verboden.

In België is openbare dronkenschap een strafbaar feit. - Openbare dronkenschap: "Wie zich in kennelijke staat van dronkenschap op de openbare weg bevindt"

In Spanje is alcoholgebruik op straat in het geheel verboden.

Om deze reden drinken mensen op straat hun drank soms uit een fles in een bruinpapieren zak, zodat de politie niet ziet dat ze een aangebroken fles bij zich hebben. Een andere methode is de drank in een andere fles (bijvoorbeeld een melkfles) mengen met vruchtensap. De aanpak van uit één fles drinkende feestgangers, zogenoemde botellones, resulteert soms in confrontaties met de politie.