Weesp

De omgeving moet al lange tijd bewoond zijn geweest. Er zijn in Weesp resten gevonden van nederzettingen uit de zesde eeuw voor Christus.[1] In de Aetsveldsche polder ten zuiden van Weesp werd door de Stichting voor Bodemkartering uit Wageningen een vindplaats ontdekt uit de Midden- en Late IJzertijd. Uit het onderzoek kwam de conclusie dat omstreeks 300-200 v.Chr de oevers aan de Vecht intensief werden bewoond.

De eerste vermeldingen van Weesp stammen van omstreeks het jaar 1150 als Wispe of Wesopa.

Voor 1355 had Weesp al een aarden en houten omwalling. Op 20 mei 1355 verleende Willem van Beieren, de graaf van Holland, stadsrechten aan Weesp. De stad lag namelijk strategisch aan de grens tussen het machtsgebied van de graven van Holland en de bisschop van Utrecht. De stad kreeg met de stadsrechten een eigen bestuur, eigen rechtspraak en ook werd het poorterrecht ingevoerd, dat noodzakelijk was voor de bewoners die een eigen beroep of bedrijf wensten uit te oefenen. Door het verlenen van deze stadsrechten en uitbreidingen daarop door Albrecht van Beieren en keizer Karel V, werd Weesp een welvarende stad. De stadsrechten maakten het ook mogelijk dat de stad zich beter kon verdedigen en vanaf 1517 werden er stenen stadsmuren gebouwd.

Kaart van Weesp 1812. Duidelijk zichtbaar zijn de nooit voltooide bastions, twee aan de noordkant en twee aan de westkant van de stad.

Na de Franse belegering in 1672 werd de verdediging van Weesp flink uitgebreid met vier bastions (oud-Nederlands vestingstelselstijl), waarvan twee op de Ossenmarkt, het door het graven van een gracht ontstane eiland in de Vecht. De vesting werd echter nooit voltooid. De overige vier bastions die in het ontwerpplan zaten werden niet gebouwd, waarschijnlijk door geldgebrek. Twee singels markeren de plaats waar deze bastions zouden komen.

In september 1787 trokken diverse Pruisische divisies Nederland binnen. De veldtocht verliep voorspoedig en in de nacht van 22 op 23 september viel de Pruisische bevelhebber Von Kalkreuth Weesp aan.[2] De aanval mislukte in de duisternis en de regen. De kanonnen ter ondersteuning van de Pruisische aanval konden door de modderige wegen niet worden aangevoerd, waar het geschut op de bastions van Weesp geen last van had.[2] De kanonnen vuurden op de aanvallers en toen de sluizen werden geopend om het land onder water te zetten, trokken de Pruisen zich terug.[2]

De vesting met het Torenfort aan de Ossenmarkt en de in de omgeving liggende forten maakten deel uit van de Hollandse Waterlinie en later ook van de Stelling van Amsterdam. Ten oosten van Weesp ligt Fort Uitermeer, ten zuidoosten het Fort bij Hinderdam en ten noorden de vestingstad Muiden.

Kaart van de oude vesting van Weesp

Weesp heeft een historische binnenstad met:

• Ruim 200 rijksmonumenten, zie de lijst van rijksmonumenten in Weesp.
• Een beschermd stadsgezicht.
• Vestingwerken, o.a. het torenfort aan de Ossenmarkt uit 1861 en wallen uit de zeventiende eeuw.
• De gotische Grote of Sint Laurenskerk (1462) met een Bätzorgel uit 1823.
• Het neoclassicistische stadhuis van Weesp, gebouwd in 1772-1776 door Jacob Otten Husly, huisvest het gemeentemuseum met o.a. Weesper porselein.
• De rooms-katholieke Sint-Laurentiuskerk uit 1876.
• In Weesp hebben van oudsher vele molens gestaan, hiervan zijn er drie nog aanwezig: de Vriendschap, de Eendragt en 't Haantje.

In Weesp zijn diverse zie beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte. Verder heeft de stad ook een theater, genaamd de City of Wesopa. Ook heeft Weesp enkele oorlogsmonumenten.

Ten zuiden van de Gooilandseweg is in de jaren tachtig een nieuwbouwwijk Aetsveld verrezen in de Over en Binnen Aetsveldsepolder. Dit gebied behoorde tot 1966 toe aan de voormalige gemeente Weesperkarspel. De wijk bestaat voornamelijk uit laagbouw. Ook zijn er een aantal voorzieningen zoals een supermarkt, snackbar en een sporthal. De wijk heeft maar één ontsluitingsweg, de G.J. Wiefferingdreef die van west naar oost met een halve cirkel door de wijk loopt.

Aan de noordkant van Weesp, tegen de grens met Gooise Meren, ligt de Bloemendalerpolder, een veenweidegebied. Een deel van deze polder is bestemd voor woningbouw, waarmee in 2017 is begonnen.

Aan de noordwestkant van Weesp tussen tussen de Weesperbrug en de spoorbrug Weesp, aan de oostzijde van het Amsterdam-Rijnkanaal bevindt zich het circa 70 hectare grote industrieterrein Noord.

Aan de achterkant (noordzijde) van het station wordt in vier fasen het uitbreidingsplan Leeuwenveld gerealiseerd. Sinds 1997 is Leeuwenveld 1 bewoonbaar. Van Leeuwenveld 2 zijn de woningen in 2009/2010 opgeleverd en bewoond.

De gemeenteraad van Weesp bestaat uit 17 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:

Het college van burgemeester en wethouders van Weesp bestaat uit:

• Burgemeester: de heer B.J. van Bochove
• Wethouders:
  • mevrouw A. Heijstee-Bolt (Weesper Stads Partij, WSP)
  • de heer M. Miner (GroenLinks)
  • de heer L.A. de Lange (D66)
  • de heer J.M. Vos (Weesper Stads Partij, WSP)

• Secretaris: mevrouw M. Roos

Weesp is enige tijd betrokken geweest in de plannen tot herindeling in het Gooi en de Vechtstreek. De gemeenteraad van Weesp had de wens uitgesproken om te fuseren met de gemeenten Bussum, Muiden en Naarden. De gemeente Bussum zag meer in een fusie met alleen Naarden. Uiteindelijk is er besloten tot een fusie per 1 januari 2016 van alleen Bussum, Naarden en Muiden, onder de naam Gooise Meren. In augustus 2013 besloot de provincie Noord-Holland dat Weesp voorlopig zelfstandig zou blijven. Weesp zou echter op korte termijn aansluiting zoeken bij hetzij Amsterdam, hetzij bij Gooise Meren.

In november 2017 maakte de gemeenteraad zijn voorkeur kenbaar voor een fusie met de gemeente Amsterdam. In de maand daarop besloot de raad een verzoek om een volksraadpleging te honoreren. Op 21 maart 2018, tijdens de gemeenteraadsverkiezingen, vond dit referendum plaats. De steun voor Amsterdam was met 57,4% het grootst, de steun voor Gooise Meren was 42,6%.[3] Op 26 maart 2018 koos de gemeenteraad definitief voor de gemeente Amsterdam.

Per 1 juni 2019 ging in eerste instantie een ambtelijke fusie in,[4] de bestuurlijke fusie[5] zou niet vóór 2022 plaatsvinden, zo werd toen vastgesteld.[6] In november 2019 gaven de colleges van Amsterdam en Weesp hun goedkeuring aan een samengaan in 2022. Aanvankelijk was het plan dat Weesp zou worden ingedeeld in het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost,[7] maar in 2019 werd ervoor gekozen Weesp een stadsgebied te maken, met een gekozen bestuurscommissie.[8][9]

De Vecht bij Weesp

Vanwege het schone Vechtwater ontstond aan het einde van de middeleeuwen een enorme bierbrouwindustrie. In de topjaren produceerden de Weesper brouwers jaarlijks zo’n 20.000 vaten bier, oftewel tussen de 400.000 en 500.000 liter, waarvan overigens zo’n 10 procent door de inwoners van Weesp zelf wordt opgedronken. Toen boden de brouwerijen werk aan meer dan de helft van de circa 2400 inwoners die het stadje toen telde.

Vrij snel daarna kwamen de jeneverstokerijen naar de stad. Het productieproces voor bier en jenever kent veel overeenkomsten. Halverwege de 17e eeuw telde de stad zo'n 60 kleine branderijen. Tot aan het einde van de 18e eeuw was de Weesper jenever wereldberoemd. Naar verluidt nam de VOC alleen maar jenever uit Weesp mee aan boord. Na 1750 ging het bergafwaarts. Schiedam werd de concurrent. Ook de moutwijnvoorziening van Amsterdam voor jenever, likeur en bier, die in de 17e en de eerste helft van de 18e eeuw nog voornamelijk uit Weesp kwam, was in 1771 al grotendeels in handen van Schiedam. Schiedam leverde dat jaar 90.000 liter moutwijn aan Amsterdam, tegen 26.000 uit Weesp. In 1772 werd nog wel besloten tot de bouw van het stadhuis, grotendeels betaald uit de opbrengst van accijns.

Anker jenever of 'Anchor Gin' was rond 1800 het bekendste jenevermerk uit Weesp. Er zijn kruiken gevonden tot in de Caribische Zee. In 1885 ging de laatste grote jeneverstokerij dicht.