Spoorlijn 12 Antwerpen - Lage Zwaluwe

Een Thalys rijdt door het station van Heide

Een goederentrein met NMBS-locomotief serie 25.5 rijdt door het station van Heide

Op 9 juli 1852 sloten België en Nederland een verdrag om een nieuwe spoorlijn aan te leggen, die Antwerpen met Rotterdam zou verbinden. Op 26 juni 1854 werd de spoorlijn van Antwerpen naar Roosendaal officieel ingehuldigd. Op 20 oktober van hetzelfde jaar werd het baanvak Roosendaal - Oudenbosch geopend. Ruim twee maanden later, op 24 december, volgde het baanvak Oudenbosch - Zevenbergen en ten slotte konden de treinen op 1 mei 1855 de haven van Moerdijk bereiken. Vanaf Moerdijk kon men met per raderstoomschip verder reizen naar Rotterdam.

De Société Anonyme des chemins de fer d'Anvers à Rotterdam (AR) verzorgde de exploitatie; op 1 januari 1864 werd de exploitatie overgenomen door de Grand Central Belge. Op 1 mei 1876 opende de Staat der Nederlanden een verbindingsspoor van Zevenbergen naar Lage Zwaluwe, waar de lijn aansloot op de spoorlijn Breda - Rotterdam (Staatslijn I). In 1880 werd de spoorlijn aan Belgische zijde genationaliseerd en voortaan door de Belgische staat geëxploiteerd. Daarop werd aan Nederlandse zijde de exploitatie overgenomen door de SS, die meteen de overbodig geworden lijn Zevenbergen - Moerdijk sloot.

In Antwerpen reden de treinen op straatniveau door de stad, ongeveer via de route Rotterdamstraat - Hollandstraat - Trapstraat, dit resulteerde in lange wachttijden aan de overwegen. Daarom werd in 1871 besloten een ringlijn aan de oostzijde van de stad aan te leggen. Op 1 januari 1873 nam men dit oostelijke ringspoor in gebruik; het liep van Antwerpen-Centraal (dat voor 1905 nog Antwerpen-Oost heette), langs station Borgerhout (van 1905 tot 2011 Antwerpen-Oost), station Zurenborg (van 1905 Antwerpen-Schijnpoort geheten) naar station Stuyvenberg (van 1905 tot 2011 Antwerpen-Dam).

Aanvankelijk liep alles over een enkel spoor. Vanwege de toenemende drukte legde de spoorwegmaatschappij in de jaren 1881-'82 een dubbelsporige lijn aan.

Van Antwerpen-Oost naar Antwerpen-Noorderdokken loopt spoorlijn 12 parallel met spoorlijn 27A. Alleen bij Ekeren is er een verbinding tussen de beide lijnen, die samen het oostelijke ringspoor rond Antwerpen vormen. De maximumsnelheid op de lijn bedraagt 130 km/u.

Elektrificatie

Spanningssluis Roosendaal.

Vanaf 2 juni 1957 is de lijn geëlektrificeerd. Tussen Essen en Roosendaal bevindt zich een spanningssluis, voor de overgang van 3000 V bovenleidingsspanning in België naar 1500 V in Nederland. De meeste Belgische elektrische treinen kunnen zonder speciale aanpassingen de grens over tot Roosendaal, zij het met beperkt vermogen door de lagere spanning.

Voor internationale treinen die een langer traject in Nederland afleggen wordt meerspannings-materieel gebruikt. Het eerste speciaal geschikte materieel was vanaf 1957 het Materieel '57, een aangepaste versie van de Nederlandse Hondekop, dat tot 1986 als Beneluxtrein reed. Later volgden de NMBS-locomotiefreeksen 25.5 (vanaf 1974) en 11.8 (tussen 1986 en 2012) en HLE 28 (vanaf 2008) en de Thalys (vanaf 1996).

Overzicht van stations langs de lijn (cursief: voormalig station):

Station Moerdijk AR lag niet direct aan de huidige spoorlijn, maar aan het eindpunt, van waar de boot richting Rotterdam genomen kon worden. Met de ingebruikname van het verbindingsspoor tussen Zevenbergen en Lage Zwaluwe, in 1876, en de overname van de exploitatie door de SS is dit deel van de lijn en station Moerdijk AR buiten gebruik gesteld.

Deze lijn is altijd de belangrijkste internationale spoorverbinding tussen België en Nederland geweest, maar met de ingebruikname van de hogesnelheidslijn Schiphol - Antwerpen zijn per 9 december 2012 alle doorgaande internationale treinen daarover gaan rijden. De route via Roosendaal wordt daarmee de voordeligere (maar wat trage) reismogelijkheid waarvoor men niet hoeft te reserveren, en voorlopig tevens de enige reisroute met de trein tussen Zeeland/Noord-Brabant en Antwerpen/Brussel. Verder wordt de lijn nog voor regionaal vervoer en goederenvervoer gebruikt.

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting op de volgende spoorlijnen:

Antwerpen-Centraal

Spoorlijn 59/1 tussen Antwerpen-Centraal en Y West Berchem

Y Antwerpen-Oost

Spoorlijn 27/1 tussen Y Noord Berchem en Y Antwerpen Oost

Antwerpen-Oost

Spoorlijn 27A tussen Hoboken-Kapelstraat en Bundel Rhodesië

Antwerpen-Schijnpoort

Spoorlijn 12B tussen Antwerpen-Schijnpoort en Antwerpen-Dokken & Stapelplaatsen

Spoorlijn 27A tussen Hoboken-Kapelstraat en Bundel Rhodesië

Antwerpen-Dam

Spoorlijn 27A tussen Hoboken-Kapelstraat en Bundel Rhodesië

Antwerpen-Luchtbal

HSL 4 tussen Schiphol en Antwerpen-Luchtbal

Spoorlijn 25 tussen Brussel-Noord en Antwerpen-Luchtbal

Spoorlijn 27A tussen Hoboken-Kapelstraat en Bundel Rhodesië

Antwerpen-Noorderdokken

Spoorlijn 27A tussen Hoboken-Kapelstraat en Bundel Rhodesië

Roosendaal

Spoorlijn tussen Roosendaal en Vlissingen

Spoorlijn tussen Roosendaal en Breda

Lage Zwaluwe

Spoorlijn tussen Breda en Rotterdam

Spoorlijn tussen Lage Zwaluwe en 's-Hertogenbosch

Spoorlijn tussen Lage Zwaluwe en Moerdijk haven

12/1: Y Driehoekstraat (lijn 27A) - Y Sint-Mariaburg (lijn 12), enkelspoor - geëlektrificeerd.

• Lijst van spoorlijnen in België
• Lijst van spoorlijnen in Nederland