Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen

De NMBS biedt nationaal en internationaal passagierstreinvervoer aan. Het nationale aanbod is opgedeeld in InterCity-treinen en lokale treinen. Brussel, Antwerpen, Gent, Charleroi en Luik hebben een voorstedelijk treinaanbod van lokaal verkeer, aangeduid als S-treinen. InterCity- of IC-treinen stoppen in principe in elk groot station. Uitzonderlijk slaan bepaalde verbindingen middelgrote stations over of stoppen ze tussen steden. Lokale of L-treinen stoppen in (bijna) alle stations. S-trein is (sinds 13 december 2015 voor Brussel en sinds 1 september 2018 voor Antwerpen, Gent, Luik en Charleroi) de naam voor een regionale trein die deel uitmaken van het voorstedelijke aanbod van Brussel, Antwerpen, Gent, Luik en Charleroi. Tijdens de spits rijden er extra piekuurtreinen.

In 1926 werd de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) opgericht. Het nam de spoorlijnen en activiteiten van de staatspoorwegen over. De spoorwegen waren toen georganiseerd binnen het ministerie van Spoorwegen, Telegrafie en Posterijen, onder het rechtstreekse gezag van de Minister van Spoorwegen. Vanaf het einde van de 19e eeuw was het Bestuur der staatsspoorwegen begonnen met de overname van de vele private spoorwegmaatschappijen en -netten. Overigens, tot in 1958 zouden, naast de NMBS, nog enkele private spoorwegen blijven bestaan.

De Staatsspoorwegen werden gekenmerkt door politieke inmenging en een logge structuur, en hadden enkele grote corruptieschandalen meegemaakt (waardoor de Staat het Hoog Comité van Toezicht, de latere anticorruptiedienst, had opgericht). Daarenboven bleek dat een groot deel van het staatsbudget naar de spoorwegen ging, zonder duidelijk zicht op besteding en opbrengst ervan. De oprichting van de NMBS moet in die context worden gezien: een afzonderlijke rechtspersoon (een naamloze vennootschap), met eigen vermogen en financiering, zou de spoorwegen veel efficiënter kunnen beheren. Ook in andere Europese landen werden de spoorwegen, om dezelfde redenen, in door de overheid opgerichte vennootschappen ondergebracht. De structuur en oprichting van de NMBS was overigens gelijklopend met deze van de Deutsche Reichsbahn Gesellschaft (DRG). Ook in Belgisch-Congo had het (vergelijkbaar) samengaan van privaat initiatief met overheidscontrole goed gewerkt.[6]

De overheid behield, via een systeem van bevoorrechte aandelen, de controle op de bedrijfsvoering van de NMBS. De Staat behield de gewone aandelen (met meervoudig stemrecht, waardoor het controle hield op de NMBS). De beleggers konden de bevoorrechte aandelen verweren, en dus intekenen op een deel van het kapitaal. Na de Tweede Wereldoorlog kocht de staat de meeste van de aandelen terug.

De NMBS had het tijdens de economische crisis in de jaren dertig erg moeilijk, door het teruglopen van goederen en reizigers. Toch kon ze enkele opmerkelijke initiatieven tot een goed einde brengen: de voltooiing van de expreslijn tussen Brussel en Gent, de elektrificatie van de lijn tussen Brussel en Antwerpen en het inleggen van sneltreinen tussen Brussel en Oostende met een rittijd van één uur. Op het einde van de jaren dertig boekte het bedrijf winst.

De NMBS is de Belgische naamloze vennootschap van publiek recht die de exploitatie en commercialisering verzekert van het nationale en internationale reizigers- en goederenvervoer per spoor. Zij staat eveneens in voor het beheer van het rollend materieel.

De NMBS stelt ruim 18.600 mensen te werk en realiseert een omzet van ongeveer 1,897 miljard euro (2005). Ze beheert ook haar deelnemingen in vennootschappen als Eurostar, Thalys, IFB, TRW en anderen.

In 1991 werd de NMBS een 'autonoom overheidsbedrijf'. Om tegemoet te komen aan de EU-regelgeving voor een vrije toegang voor alle vervoerders op het Europese spoorwegnet, werd de NMBS op 1 januari 2005 opgesplitst in drie delen: een beheerder van de infrastructuur (Infrabel), een exploitant van de treinen (NMBS) en een overkoepelende holding (NMBS-Holding). Zij vormden met hun drieën de NMBS-Groep.

Op 1 januari 2014 verdween de NMBS-groep. Infrabel werd een autonoom overheidsbedrijf. NMBS-Holding fuseerde met NMBS en veranderde haar naam in NMBS. Daarnaast werd de firma HR-Rail opgericht, als filiaal van zowel Infrabel als NMBS. HR-Rail zorgt voor het personeelsbeheer (werkgever en loonberekening) van de twee spoorbedrijven. Vakbondsleden bij de spoorwegen pleiten echter voor het samensmelten van de NMBS en Infrabel in één spoorwegbedrijf, zoals dat vóór 2005 het geval was.

Momenteel is de NMBS verlieslatend en vooral hierdoor zijn de schulden van de NMBS-Groep in 2010 opgelopen tot 3,08 miljard euro terwijl deze eind 2009 'slechts' 2,73 miljard euro bedroegen. De NMBS-Groep zag het eerste halfjaar 2011 haar omzet stijgen, en slaagde erin het verlies te verkleinen tegenover dezelfde periode vorig jaar. Dankzij de verbeterde resultaten van de NMBS trad er vanaf 2015 een schuldstabilisatie op.[7]

Marc Descheemaecker, voormalig bestuursvoorzitter van de NMBS, loodste een zwaar besparingsplan door zijn raad van bestuur. Het hield onder meer in dat 193 treinritten werden geschrapt.[8]

De namen van de directeurs van de NMBS[9]

• 1926-1932: Foulon
• 1933-1941: N. Rulot
• 1945: R. Henning
• 1946-1951: F. Delory
• 1952-1965: M. de Vos
• 1966-1973: L. Lataire
• 1974-1978: G. Vanhee (bijna 40 jaar in dienst bij de NMBS)[10]
• 1979-1986 (tot eind november): Edouard Flachet, Directeur-Generaal (Directeur Général).

Vanaf 1986 is deze functiebenaming verdwenen en vervangen door "gedelegeerd bestuurder" (Administrateur Délégué).

Gedelegeerd bestuurders:

• 1986-1987: Honoré Paelinck
• 1986-1991: Etienne Schouppe, directeur-generaal
• 1991-2002: Etienne Schouppe
• 2002: Christian Heinzmann (slechts enkele dagen)
• 2002-2004: Karel Vinck
• 2005-2013: Marc Descheemaecker
• 2013-2017: Jo Cornu
• 2017-heden: Sophie Dutordoir[11]

De tarieven[12][13] zijn gebaseerd op het aantal af te leggen kilometers. Dit zijn de zogenoemde tarifaire kilometers, die kunnen afwijken van de werkelijke spoorafstanden. Bij een afstand groter dan 150 km gelden de prijzen voor 150 km. De minimumprijs is die voor zes kilometer. De prijs van een heen-en-terugreis is het dubbele van de prijs voor een biljet enkele reis.

In enkele agglomeraties zijn de stations gegroepeerd in een zone, waarbij een kaartje van buiten die zone naar erbinnen (of omgekeerd) naar élk station in die zone toegestaan is. Met een kaartje naar Zone Brussel kan men bijvoorbeeld naar Brussel-Zuid, maar ook naar Watermaal reizen.

Naast de standaardvervoersprijzen kunnen toeslagen gelden voor een Thalysrit en voor het reizen naar of van Brussels Airport-Zaventem, waarvoor de NMBS een zogenoemde Diabolo-toeslag vraagt.

Naast de standaardkaartjes biedt de NMBS voor gereduceerd tarief een weekendbiljet, een heen-en-terugbiljet dat enkel in het weekend geldig is, en hebben bepaalde groepen tariefverminderingen.[14] Vervoersbewijzen kunnen in het station gekocht worden (zowel aan het loket als aan de automaten), maar ook via het internet of met toeslag bij de treinbegeleider.

Er zijn verder abonnementen die gedurende enkele jaren "treinkaart" werden genaamd, maar nu weer abonnementen heten (zoals treinabonnement, schoolabonnement, netabonnement en Campusabonnement), meerrittenkaarten (zoals Rail Pass, Go Pass 10, en Key Card) en tijdelijke aanbiedingen. Voor grensoverschrijdende trajecten, inclusief trajecten van/tot de grens, als men voor het andere land over een abonnement of dagkaart beschikt, gelden andere tarieven.

In mei 2011 werd Blue-bike opgericht, een fietsdeelsysteem dat fietsen aanbiedt aan 53 treinstations en De Lijn-bushaltes, verspreid over België. Het project werd mede opgericht door de NMBS-Holding en FIETSenWERK, onder de naam Blue-mobility. Het is een aanvulling op het openbaar vervoer, voor het natraject. In 2014 werden ook vervoersmaatschappijen De Lijn en TEC aandeelhouder, en volgde Ethias Eneco op als sponsor. In 2018 kondigde Vlaams minister van mobiliteit Ben Weyts aan dat de NMBS haar aandelen in Blue-bike zou verkopen aan De Lijn.

Ontwerpbureau Eurostation (en haar Franstalige tegenhanger Eurogare), Euro Immo Star en B-Parking werden opgericht door de NMBS.

De spoorwegmaatschappij participeert in Cambio; daarnaast ook in BeNe Rail, voor het distribueren van internationale tickets samen met de NS; Transurb, een samenwerking met de MIVB voor het realiseren van projecten omtrent publiek transport; Railtour, een internationaal reisbureau voor bedrijven, en als laatste Publifer, de eigenaar van de reclamepanelen in de stations. De maatschappij is tevens aandeelhouder van Eurostar en THI FACTORY (Thalys). Train World is het treinmuseum van de NMBS.[19]

• État Belge
• Lijst van NMBS-stations in België
• Lijst van spoorlijnen in België
• Overzicht van tractievoertuigen
• Overzicht van treindiensten, waaronder internationale dag- en nachttreinen
• Salzinnes (voor de spoorwegen belangrijke plaats in België)
• Spoorwegmuseum De Mijlpaal
• Train World

• Officiële website

Zie de categorie National Railway Company of Belgium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Openbaar vervoer in België

Per trein: Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) Voorstadsspoorwegen: Gewestelijk ExpresNet · S-trein Antwerpen · S-trein Charleroi · S-trein Gent · S-trein Luik Per bus, trams en metro: Vlaamse Vervoermaatschappij "De Lijn" (De Lijn) · Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel (MIVB) · Opérateur du Transport de Wallonie (TEC) Stadsnetten Vlaams Gewest: Aalsterse stadsbus · Antwerpse stadsbus · Antwerpse tram (Antwerpse premetro) · Brugse stadsbus · Genkse stadsbus · Gentse stadsbus · Gentse tram · Hasseltse stadsbus · Ieperse stadsbus · Knokse stadsbus · Kortrijkse stadsbus · Leuvense stadsbus · Lierse stadsbus · Mechelse stadsbus · Meense stadsbus · Molse stadsbus · Oostendse stadsbus · Roeselaarse stadsbus · Ronserse stadsbus · Sint-Niklase stadsbus · Sint-Truidense stadsbus · Tongerse stadsbus · Turnhoutse stadsbus Regionetten Vlaams Gewest: Kusttram · START-lijnen Zaventem · Sneltram Hasselt - Maastricht Stadsnetten Brussels gewest: Brusselse metro · Brusselse premetro · Brusselse stadsbus · Brusselse tram · Chrononetwerk Brussel Stadsnetten Waals Gewest: Aarlense stadsbus · Bergense stadsbus · Charleroise stadsbus · Doornikse stadsbus · Hoeise stadsbus · Luikse stadsbus · Luikse tram · Métro Léger de Charleroi · Moeskroense stadsbus · Naamse stadsbus · Nijvelse stadsbus Regionetten Waals Gewest: Bus Express · Conforto · Navette RER · Proxibus · Rapido Bus