Spoorlijn 20 Hasselt - Maastricht

De eerste plannen voor een spoorwegverbinding Hasselt - Maastricht - Aken dateerden van 1849. Begin 1853 werd bij Koninklijk Besluit de goedkeuring gegeven voor de bouw ervan op Belgisch grondgebied. De lijn Hasselt - Maastricht over Beverst en Lanaken werd aangelegd door de Aken-Maastrichtsche Spoorweg-Maatschappij (AM) die sinds 1853 het gedeelte Aken - Maastricht uitbaatte. In Hasselt werd eveneens een verbindingsbocht aangelegd naar de spoorlijn naar Landen. Op 1 oktober 1856 werd de spoorlijn in gebruik genomen en de AM nam ook de exploitatie ervan voor haar rekening.

Bij de aanleg van het Albertkanaal in 1930-1939 werd het oorspronkelijk rechte tracé tussen Eigenbilzen en Lanaken gewijzigd. Er kwam een dubbele boog en het spoor kruist sindsdien het Albertkanaal in Gellik over de spoorbrug bij Gellik.

Het deel tussen Beverst en Maastricht is op 4 april 1954 voor het personenvervoer en ten slotte op 24 november 1992 voor het goederenvervoer gesloten. Tussen Beverst en Munsterbilzen zijn de sporen op een paar restanten na opgebroken. Tussen Munsterbilzen en de brug over het Albertkanaal nabij Gellik zijn de sporen nog aanwezig. Tussen Munsterbilzen en Eigenbilzen wordt op deze sectie een railbike uitgebaat. Tussen de brug over het Albertkanaal bij Gellik en Lanaken zijn de sporen weer opgebroken.

De spoorlijn is tussen Maastricht en Lanaken met subsidie van de Europese Unie opgeknapt en heringebruik genomen voor goederenvervoer. Vanaf 2007 is door Strukton gewerkt aan deze revitalisering.[1]

Bijzonderheid is, dat bij de aanleg voor het Nederlandse deel in Maastricht rekening gehouden moest worden met het leefgebied van de muurhagedis en de hazelworm, twee in Nederland zeer zeldzame diersoorten. Ook moest een monumentale spoorbrug over de Brusselseweg in Maastricht gerenoveerd worden. In juli 2009 was het gedeelte tussen Lanaken en Maastricht afgewerkt.

Op woensdag 8 juni 2011 reed er voor het eerst in jaren weer een trein over de spoorlijn tussen Maastricht en Lanaken. De trein was afkomstig uit Aken en reed via Maastricht naar Lanaken. Daar werd de trein op donderdag 9 juni 2011 geladen met 1200 ton zand. Vrijdag 10 juni 2011 vertrok de trein met 22 wagons naar Roemenië.[2] In september 2016 werd de sluiting aangekondigd.[3]

Volgens de Infrabel "Technische Netkaart" uitgave 01/01/2019 is het gedeelte Lanaken – grens "tijdelijk buiten dienst"; het gedeelte grens – Maastricht "bestaat", al de rest (ten westen van Lanaken) bestaat niet meer. De lijn is daar aangeduid as eensporig en niet geëlektrificeerd.

• Station Munsterbilzen: Geopend op 1 oktober 1856, gesloten 1954
• Station Eigenbilzen: Geopend op 1 oktober 1856 , gesloten 1954
• Station Gellik: Geopend op 1 oktober 1856 , gesloten 1954
• Station Lanaken: Gesloten 1954 (afgebrand in 2006)
• Station Maastricht Boschpoort: gesloten 1954 (gesloopt in 1955)
• Station Maastricht: 1913, SS, uniek ontwerp van Van Heukelom

De Vlaamse overheid en de Vlaamse vervoersmaatschappij De Lijn willen de verbinding Maastricht - Lanaken - Diepenbeek - Hasselt in het kader van het Spartacusplan voor verbetering van het openbaar vervoer in de Vlaamse provincie Limburg ook weer in gebruik nemen voor personenvervoer met sneltrams (lightrail). Hierdoor zou de reistijd tussen Maastricht en Hasselt, met tussenstops in Lanaken en Diepenbeek, teruggebracht kunnen worden van de huidige 61 minuten (met de bus) tot 37 minuten. Tot aan Diepenbeek zal de sneltramlijn het oude tracé van spoorlijn 20 en de spoorlijn Luik - Hasselt volgen. Tussen Diepenbeek en Hasselt zal een aparte sneltramlijn worden aangelegd langs de campus van de Universiteit Hasselt en door de binnenstad van Hasselt naar het treinstation.

De kosten van het project zullen vooral besteed moeten worden aan de opschoning en heraanleg van de resterende tien kilometer spoor tussen Lanaken en Beverst en de aanleg van de nieuwe tramlijn tussen Diepenbeek en Hasselt. De huidige plannen gaan uit van een ingebruikname rond 2018.

Vanaf 1 augustus 2015 startte men op het traject Munsterbilzen en Gellik met railbike. De concessie werd afgesloten voor drie jaar, tot 2018, wanneer de sneltram zou gaan rijden. Door vertragingen werd de ingebruikname van de sneltram echter uitgesteld tot 2024.[4]

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting op de volgende spoorlijnen:

Y Beverst

Spoorlijn 34 tussen Hasselt en Luik-Guillemnins

Maastricht

Spoorlijn 40 tussen Y Val Benoît en Maastricht

Spoorlijn tussen Aken en Maastricht

Spoorlijn tussen Maastricht en Venlo

• 
  Spoorbrug over de Maas in Maastricht in de spoorlijn naar Hasselt
• 
  Viaduct in de spoorlijn naar Hasselt over de Brusselseweg in Maastricht

• Lijst van spoorlijnen in Nederland
• Lijst van spoorlijnen in België
• Lijst van NMBS-stations in België

Zie de categorie Line 20 (Infrabel) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.