Sneltram Hasselt - Maastricht

De spoorwijdte wordt 1435 mm (normaalspoor) zoals bij de spoorwegen en de Brusselse tram, en niet het meterspoor van de andere Vlaamse tramnetten.[3]

Vanaf het station Hasselt gaat het tracé via de Mouterijstraat en de Stokerijstraat naar de Kolenkaai. De tramlijn sluit hier aan op de kleine ring (Thonissenlaan, Martelarenlaan) tot aan het Kolonel Dusartplein. Vervolgens wordt de N702 gevolgd. In de bocht die deze weg maakt, buigt de tramlijn af om langsheen de Universiteit Hasselt parallel te lopen met spoorlijn 34 (Hasselt – Beverst – Luik). Ten noorden van Bilzen buigt de tram af richting Lanaken, via de voormalige spoorlijn 20 (Beverst – Maastricht). Daar krijgt de sneltramlijn een nieuw tracé ten noorden van de Europalaan, zodat de halte op de plaats van het Europamonument kan komen (dichter bij het centrum dan het voormalige station). Na Lanaken gaat de tram het Albertkanaal over en gebruikt hij als tramtrein de recent gereactiveerde spoorlijn 20.

Voor het traject in Maastricht bestonden aanvankelijk vijf mogelijkheden, waaronder aanvankelijk het tracé over de markt verkozen werd. Op 13 mei 2011 werd besloten de Maasboulevard te volgen. De tram zou dan de Maas oversteken via de Wilhelminabrug, om via de Sint-Maartenslaan het Station Maastricht te bereiken. Een verdere verlenging tot aan het azM werd zeer wenselijk geacht.

De totale lengte bedraagt ongeveer 35 km. Met bussen wordt deze afstand afgelegd in 61 minuten, met de sneltram zou de reistijd teruggebracht worden tot 37 minuten. De lijn zal dertien haltes tellen, waarvan drie in Hasselt en drie in Maastricht. Naast de tijdwinst hoopt men in Maastricht dat de tram het openbaar vervoer aantrekkelijker zal maken en op die manier een oplossing zal bieden voor de groeiende verkeersdrukte in het stadscentrum. Ook betekent de tram een betere ontsluiting van het te ontwikkelen woon- en werkgebied Belvédère.

Eind februari 2015 werd bekend dat de stad Maastricht de tramlijn wil inkorten tot voor de Maas en niet zoals contractueel overeengekomen de lijn te laten eindigen in het station van Maastricht. Dit om de dure investering van een nieuwe brug over de Maas te vermijden. De aanleg van een nieuwe Wilhelminabrug werd geraamd op 100 miljoen euro. Deze beslissing zette voor Vlaanderen het hele project op de helling.[4]

Op 20 oktober 2015 besloot de Maastrichtse gemeenteraad naar aanleiding van de variantenstudie dat de tram ingekort wordt tot het Mosae Forum in de binnenstad.[5] Een tracé via de bestaande spoorbrug laat geen bediening van de binnenstad toe, wat de stad Maastricht verkiest. Daarbij zou een eindhalte aan de Maas in plaats van aan het station nauwelijks een invloed hebben op het aantal reizigers van de tram.[6]

Daarop liet de Vlaamse minister-president Geert Bourgeois weten dat de lijn er niet zou komen als deze niet zou eindigen bij Station Maastricht,[7] zoals contractueel voorzien. Hierop kwam het dossier vast in een patstelling en Nederland dreigde met een rechtszaak wegens contractbreuk.[8] Geert Bourgeois stelde voor om het geld voor de sneltram te investeren in de twee andere Spartacus-lijnen (lijn 2 naar Maasmechelen en lijn 3 naar Neerpelt) en de Limburgse Noord-Zuid. Anderen haalden oudere plannen terug om spoorlijn 20 te reactiveren voor treinverkeer,[9] en de gouverneur van Limburg gaf aan niet meer te geloven in de realisatie van het project.[10]

Omdat de studies voor het dossier gebaseerd waren op een tracé over de bestaande Wilhelminabrug tot aan het station en er bij de wijziging van het bestemmingsplan al voldoende waarschuwingen waren dat er grote risico’s waren verbonden aan het gekozen traject over de brug, werden de wijzigingen van de bestemmingsplannen vernietigd door de Nederlandse Raad van State.[11]

In de loop van 2016 werd er gewerkt aan een oplossing voor het probleem van de eindhalte. Er werd een studie gemaakt die het budgettaire effect van de inkorting van de tramlijn voor De Lijn moest inschatten.[12] In een van de scenario's zou de Nederlandse bijdrage aan het project verhoogd worden.[13]

De werkzaamheden zouden starten in 2014, dit werd uitgesteld tot 2015. De openstelling was aanvankelijk gepland voor 2017.[14][15] Op 15 december 2016 werd een nieuwe overeenkomst gesloten die de weg vrijmaakt voor de tramverbinding tussen Hasselt en Maastricht. Er werd vooropgesteld dat de eerste tram vanaf 2021 zou kunnen gaan rijden.[16][17] Eind mei 2017 werd de datum opnieuw met twee jaar opgeschoven naar 2023.[18][19] In mei 2019 heeft de Raad van State bezwaren van omwonenden in Maastricht tegen het bestemmingsplan ongegrond verklaard, waardoor de aanleg van de tramlijn van start kan gaan na de aanbesteding van de werkzaamheden. Wel wordt een maximum gesteld aan de geluidsbelasting voor de omgeving. Als er geen verdere vertragingen komen kan de tram vanaf 2024 gaan rijden.[20]