Station Den Haag Centraal

De voorganger van Den Haag Centraal was Station Den Haag Staatsspoor, hier getekend door Vincent van Gogh, dat in 1870 werd geopend als Station Rhijnspoor en in de jaren 1970 werd vervangen door het huidige station.

Het oudste station van Den Haag is Den Haag Hollands Spoor (HS), dat aan de 'Oude Lijn' Amsterdam – Rotterdam ligt en in 1843 werd geopend door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM). Het werd net buiten de bebouwde kom aangelegd, toen zelfs buiten de gemeentegrenzen, op het grondgebied van Rijswijk.

In 1870 opende de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS) een tweede station voor de verbinding van Den Haag naar Gouda en Utrecht. Dit station kwam aan een andere zijde van de stad te liggen. In 1890 werd de concessie van de Rijnspoorweg ontbonden en overgenomen door de Staatsspoorwegen (SS). Den Haag Rijnspoor werd omgedoopt in station Den Haag Staatsspoor.

Toen de Nederlandse Spoorwegen (NS) in de jaren zestig een centraal station voor Den Haag wilde bouwen, lag het vanuit spoorwegexploitatie het meest voor de hand dat te doen op de plek van Den Haag HS. Hier kwamen immers de doorgaande treinen van de Oude lijn van Amsterdam naar Rotterdam. Het in die tijd veelbesproken Plan Jokinen uit 1962 wees ook in die richting, maar werd door de verregaande stedebouwkundige implicaties nooit in overweging genomen. De (pas eind jaren zestig aangelegde) enkelsporige verbindingsboog van rangeerterrein Binckhorst naar Den Haag HS moest dan worden verdubbeld, station SS zou worden opgeheven en alle treinen zouden van, naar of via Den Haag HS rijden. De gemeente Den Haag verzette zich hiertegen, omdat zij graag een station dichter bij het centrum wilde. Bovendien gaf de bebouwing rond het station HS weinig ruimte voor een grootschalige uitbreiding van sporen, perrons en gebouwen 'in de breedte'.

Dit leidde tot het besluit het Centraal Station te bouwen op de plek van Den Haag SS. Door de NS werd samen met de gemeente Den Haag op 25 maart 1970 een nieuw plan gepresenteerd, dat 190 miljoen gulden zou gaan kosten.[2] Hiervan zou de gemeente 120 miljoen gulden voor haar rekening nemen en de NS zou de overige 70 miljoen financieren.[3] Later verminderde de NS haar aandeel in de kosten, doordat ze een deel van haar aandeel in de financiering, liet overnemen door het Shell Pensioenfonds.[4]

Het in de jaren 70 opgeleverde stationsgebouw; 2009.

Het nieuwe station werd aan de voorzijde gedomineerd door een groot kantoorgebouw met twee doorgangen, naar een ontwerp van stationsarchitect Koen van der Gaast. In zijn ontwerp was ook een ondergronds metrostation op het Koningin Julianaplein opgenomen, waar een semi-metrolijn naar Scheveningen zou moeten vertrekken.[3] Dat plan werd niet uitgevoerd.

In 27 september 1973 was de bouw zover gevorderd dat het eerste deel officieel geopend kon worden door de toenmalig Minister van Verkeer en Waterstaat en de burgemeester van Den Haag. Er is toen ook een gedenkplaat onthuld van de opening. Het station werd toen in gebruik genomen voor de treinen naar Gouda, Utrecht en verder. Station Staatsspoor kon worden gesloten en gesloopt om ruimte te maken voor de verdere bouw van het nieuwe station. Om verbindingen in alle richtingen mogelijk te maken werden bogen aangelegd:

• in 1975 een verbindingsboog van Den Haag Laan van NOI naar Den Haag Centraal;
• later de enkelsporige Schipholboog tussen Den Haag Laan van NOI en station Den Haag Mariahoeve, onder het viaduct waar de Hofpleinlijn de Oude lijn passeerde, om aan de oostelijke (rechter)zijde van het spoor richting Leiden uit te komen;
• in 1976 een dubbelsporige verbindingsboog van Den Haag HS naar Den Haag Centraal (1976), die de al sinds 1871 bestaande enkelsporige verbinding tussen de stations Staatsspoor en Hollands Spoor verving, die voornamelijk diende voor het overbrengen van materieel.[5]

Door deze bogen en het (ten opzichte van het oude station) grotere aantal perrons kon Den Haag Centraal vanaf 1975 ook treinen ontvangen uit de richting Leiden en Rotterdam Hofplein. Bovendien werd in dat jaar ook het busplatform in gebruik genomen. In 1976 kon het station ook treinen verwerken uit de richting Delft, en Rotterdam Centraal en verder. In dat jaar werd ook het nieuwe Centraal Station voltooid door de oplevering van het tramstation. Op 28 mei van dat jaar werd de officiële openingshandeling verricht door prinses Beatrix en prins Claus.[6]

Het station was voorbereid op de komst van meer treinen door de opening van nieuwe spoorlijnen:

• Vanaf 1977 voor de sprinters naar Zoetermeer via de Zoetermeerlijn, die in 1979 volledig in gebruik werd genomen.
• Vanaf 1981 zijn ook treinen vanuit Den Haag Centraal gaan rijden (via Leiden) naar de in dat jaar geopende Schiphollijn.

Rond mei 1975 is er een grote centrale treinaanwijzer in gebruik genomen. Het was toen uniek in Nederland. Dit was een versie waarbij elke vertrekkende trein op een aparte kolom stond vermeld. Het bord viel daarom zeer breed uit (driemaal een perronbreedte), en nam een aanzienlijk deel van de oost-wand van de hal in beslag. In de jaren 1990 is de aanwijzer vervangen door een uitvoering die qua techniek en omvang vergelijkbaar was met de veel kleinere hal-aanwijzer in Utrecht. Deze treinaanwijzer werd geplaatst aan de andere kant van de hal, boven de loketten. In latere jaren is deze hal-aanwijzer verwijderd.

De nieuwbouw van Den Haag Centraal, gezien vanaf het Anna van Buerenplein.

Den Haag Centraal werd in de jaren 2010 fors verbouwd. Dat was noodzakelijk vanwege de komst van RandstadRail, maar vooral omdat het aantal reizigers was toegenomen tot ongeveer 250.000 per dag. Dit project Den Haag Nieuw Centraal was onderdeel van het project Den Haag Nieuw Centrum.

Het station kreeg vier gelijkwaardige ingangen en een transparant uiterlijk. De opvallende dakconstructie (ongeveer 120 bij 100 meter en 22 meter hoog) is opgetrokken van glas en staal. In de hal is veel ruimte voor winkels en restaurants. Het oude winkel- en kantorencomplex Babylon naast het station is verbouwd tot New Babylon.

Den Haag is een van de Nieuwe Sleutelprojecten (NSP's) van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, samen met Amsterdam Zuid, Arnhem Centraal, Breda, Rotterdam Centraal en Utrecht Centraal. Mede vanwege de aansluiting op de HSL-Zuid investeert het ministerie extra in deze stations omdat ze beschouwd worden als visitekaartjes van Nederland voor de internationale treinreiziger. Ook in de directe omgeving van het station wordt, mede daarom, flink gebouwd. Naast bouwer ProRail zijn de NS en de gemeente Den Haag partners bij de realisatie van het project.

Staatssecretaris Sharon Dijksma (Infrastructuur) en de Haagse burgemeester Jozias van Aartsen hebben op maandag 1 februari 2016 het vernieuwde Den Haag Centraal geopend.[7]

Bron: HTM

Bron: HTM, EBS en Arriva - Zuid-Holland

De metro die aankomt in Den Haag Centraal

RandstadRail metrolijn E van de RET heeft als bestemming Slinge in Rotterdam-Zuid. Onder de naam Haags Startstation Erasmuslijn (HSE) is een viaduct gebouwd met twee perronsporen voor het begin- en eindpunt van lijn E. Dit zijn twee zijperrons voor de metro en een laag middenperron om in noodgevallen Randstadrailtrams uit Zoetermeer te kunnen laten keren. Voorheen gebruikte metrolijn E de noordelijkst gelegen sporen 11 en 12 op station Den Haag Centraal, die naar verwachting in 2020 weer door NS in gebruik worden genomen.

Er zijn verscheidene varianten bestudeerd om lijn E op het station aan te laten komen en te laten vertrekken. Door verwachte hoge kosten, logistieke problemen en verzwaring van de regels voor tunnelveiligheid is de 'tunnelvariant' niet uitgevoerd, maar een ander voorstel met een hoge fly-over boven het Prins Bernhardviaduct, waarbij het HSE boven het busplatform werd gebouwd. Op 22 augustus 2016 werd het HSE in gebruik genomen en daarbij omgedoopt tot Metrostation Den Haag Centraal.[8]