Noordwijk (Zuid-Holland)

De gemeente bestaat sinds de fusie met de gemeente Noordwijkerhout uit vier kernen.

• Noordwijk aan Zee, vanouds een vissersdorp, is een badplaats met een lange kuststrook van circa 13 km geworden. Van het vrije strand (na het strand van Katwijk) tot en met Langevelderslag. Ongeveer 3 km kuststrook ligt daadwerkelijk voor de bebouwde kom van Noordwijk aan Zee. Noordwijk aan Zee kent twee boulevards die beide vernoemd zijn naar een koningin, de Koningin Wilhelmina Boulevard en de Koningin Astrid Boulevard.
• Noordwijk-Binnen straalt in de oude kern de rust uit van vroeger eeuwen. In 1992 is de oude dorpskern aangewezen als beschermd dorpsgezicht op grond van de Monumentenwet.
• Noordwijkerhout, een dorp en voormalige gemeente ten noordoosten van Noordwijk.
• De Zilk, een dorp met circa 2190 inwoners, grenzend aan Hillegom en Vogelenzang.

Naast deze vier kernen is er De Klei, een buurtschap ten zuiden van Noordwijk-Binnen. Ook Langevelderslag wordt tot Noordwijk gerekend.

De eerste sporen van bewoning van Noordwijk-Binnen zijn gedateerd op circa 20e eeuw v. Chr. In Noordwijk aan Zee verschenen de eerste echte bewoners omstreeks 1200, vermoedelijk vissers. In 847 werd de plaats aangedaan door een Schotse benedictijn, genaamd Jeroen van Noordwijk. Hij bouwde een kapel en deed missiewerk. In 856 werd hij gevangengenomen door de Noormannen en gemarteld. Op 17 augustus 856 werd hij onthoofd. Rond 980 werd er te zijner ere een romaanse kapel gebouwd, die spoedig een bedevaartsoord werd. In 1303 werd deze kapel vervangen door een grote stenen kerk. Dit was de voorloper van de huidige Sint-Jeroenskerk.

Noordwijk wordt voor het eerst genoemd in een giftbrief van de koning van Lotharingen aan Gerolf, graaf van West-Frisia, op 4 augustus 889. Daarin stond dat hij werd beleend met de ambachtsheerlijkheid "Nortgo", de oude naam van Noordwijk. Northgo betekent "go (of gouw) ten noorden", dat wil zeggen, woongebied of parochie ten noorden van de Rijn. Vergelijkbare namen komen voor in Friesland en Groningen in Wolvega en Hunsingo.

Hoe de naam "Nortgo" in "Noordwijk" heeft kunnen veranderen is het gevolg van een reeks van klankveranderingen en herinterpretaties. Vermeldingen aan het eind van de 12e eeuw laten zien dat de beklemtoonde -go (9e eeuw) en -ga (10e eeuw) een onbeklemtoonde -ge of -ke is geworden, en dat een onbeklemtoonde klinker voor -ge ingevoegd kon worden, wat resulteerde in "Nortege", "Norteke" en "Nortike". In deze vorm kon de laatste klinker vervolgens wegvallen, wat tot "Noortich" en "Nortic" leidde. Herinterpretatie door 13e-eeuwse schrijvers leverde namen op als "Nortdijc" en "Nortdike" op. Dat uiteindelijk niet "Noorddijk" maar "Noordwijk" de definitieve naam is geworden, is een ander geval van herinterpretatie. Omdat de naam van de buurgemeente Katwijk in het plaatselijk dialect werd uitgesproken als "Kattek" of "Kattik", werd in overeenstemming daarmee "Noortek" of "Noortik" de plaatsnaam "Noordwijk" gevormd. De grote omslag naar -wijk heeft ergens plaatsgevonden tussen 1459 en 1541.[1]

Op 1 april 1398 verleende graaf Albrecht van Beieren op verzoek van enkele bewoners aan Noordwijk stadsrechten, maar op 12 maart 1399 trok hij de verlening weer in met als reden dat de aanvragers niet gerechtigd waren tot dit verzoek. Het gevolg hiervan was dat er nooit stadsmuren en poorten gebouwd zijn. Noordwijk behield wel zijn status van ambachtsheerlijkheid.[2]

In 1429 werd Noordwijk officieel door de bisschop van Utrecht tot bedevaartsoord verheven. Het belangrijkste relikwie was een schedel die werd ontdekt in de Sint-Jeroenskerk en waarvan men aannam dat deze toebehoorde aan Sint-Jeroen. In 1450 werd Noordwijk-Binnen getroffen door een grote brand, daarbij werd de kerk verwoest. In de 16e eeuw kwam er door de Reformatie een einde aan het bestaan van Noordwijk als bedevaartsoord. De schedel van Sint-Jeroen is sindsdien spoorloos. Volgens de overlevering moet zijn schedel in de kerk begraven liggen.

Noordwijk had in 1474 een vloot van 38 schepen. De vloot met zogenaamde bomschuiten voer uit vanaf het strand. Er werd hoofdzakelijk haring, kabeljauw, schelvis, wijting en schol gevangen. In 1913 voer voor de laatste maal een bomschuit uit. Ook Noordwijk-Binnen profiteerde van de visserij met de lijnbanen, waarmee touw werd gemaakt.

In de 18e en 19e eeuw werden in Noordwijk-Binnen kruiden geteeld. Noordwijk-Binnen was het belangrijkste kruidencentrum van Nederland. De kruiden werden verhandeld in Amsterdam en gebruikt voor medicinale toepassingen. Door de opkomst van chemisch bereide geneesmiddelen verdween de kruidenteelt tegen het einde van de 19e eeuw. Ook bleek in 1880 dat de zandbodem van Noordwijk zich uitstekend leent voor bloembollenteelt. Er vestigden zich in korte tijd zo'n 250 bloembollenkwekers in Noordwijk, die veel duinzand afgroeven. Er werden met name tulpen, narcissen en gladiolen verbouwd.

In 1866 werd Noordwijk een badplaats. Omdat het zeewater medicinale werking scheen te hebben kwamen er mensen met een koetsje een dagje naar het strand. Ook werd in deze tijd de eerste paal van Huis ter Duin geslagen. Zoals zo veel hotels elders richten die van Noordwijk zich meer en meer op de markt van de zakelijke bijeenkomsten. Zo gebruikt het Nederlands voetbalelftal Huis ter Duin voor overnachtingen tijdens bijeenkomsten.

De gemeenteraad van Noordwijk bestaat sinds de fusie met Noordwijkerhout uit 27 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:

Noordwijk ligt aan de N206 en vlak bij de A44.

Er zijn diverse busverbindingen van Arriva. Buslijnen 20, 21 en 221 verbinden station Leiden Centraal met het Duinpark in Noordwijk aan Zee. Buslijn 90 verbindt station Den Haag Centraal via Katwijk (inclusief Katwijk aan Zee) en Noordwijk (inclusief Noordwijk aan Zee) met Lisse. Ook zijn er buslijnen naar Voorhout, Sassenheim en Schiphol.

• Vanuit Noordwijk vertrekt het jaarlijkse 40 km lange Bloemencorso Bollenstreek naar Haarlem;
• Op de avond voorafgaand aan het Bloemencorso rijdt vanaf 2013 ook het verlichte bloemencorso door Noordwijk
• De derde maandag in juni tot en met de daaropvolgende zondag vindt het Schilderfestival Noordwijk plaats;
• In augustus wordt elk jaar een kortebaandraverij verreden op de Koningin Wilhelmina Boulevard;
• Noordwijk heeft sinds 1997 een jaarlijks zomerfestival: Opera aan Zee;
• Jaarlijks vindt hier ook het Europese Zandsculpturen Festival plaats;
• Tulpenrallye;
• Bioscoop gedurende de zomermaanden.
• Er zijn nog veel Noordwijkers met een bijnaam.[4]

Sinds 2007 organiseert de stichting Poppodium Noordwijk een aantal kleinere festivals met populaire muziek in Noordwijk, waaronder Jobpop (tijdens de oranjefeesten in Noordwijk-binnen) en Puinpop, jaarlijks in oktober. De festivals zijn een tussenfase omdat de stichting sinds twee jaar geen podiumzaal meer ter beschikking heeft.

Door Noordwijk loopt de Europese wandelroute E9, ter plaatse ook Noordzeepad of Hollands Kustpad geheten.

De kernen Noordwijk aan Zee en Noordwijk-Binnen tellen ieder een voetbalclub, genaamd vv Noordwijk en VV SJC. Beide clubs komen uit in de Derde Divisie van het Zaterdagamateurvoetbal. Verder zijn er in het dorp onder meer een korfbalvereniging (CKV FLUKS), een basketbalclub (MSV, Nederlands amateurkampioen 2005 en 2008 bij de heren) en een hockeyclub (NHC). Ook ligt in Noordwijk aan Zee, in de duinen, enkele kilometers ten noorden van de bebouwde kom een golfbaan, de Noordwijkse Golfclub.

De kernen Noordwijkerhout en de Zilk hebben ook twee voetbalclubs, genaamd VVSB (Noordwijkerhout) en VV Van Nispen (de Zilk).

In het uiterste noorden van de gemeente ligt het zweefvliegveld Het Langeveld, met de Kennemer Zweefvlieg Club.

De gemeente telt drie muziekverenigingen: Crescendo, Echo der Duinen en Excelsior.

In Noordwijk werd tot 2017[5] jaarlijks op het strand een wedstrijd georganiseerd onder de naam 'Vechten tegen de Zee', waarbij ieder team van deelnemers een berg zand opwerpt die vervolgens zo lang mogelijk tegen het opkomende water moet worden verdedigd.[6] Sinds mei 2014 is zwembad BinnenZee geopend, die het oude zwembad, het Bollenbad, vervangt.

In het jaar 2012 heeft Noordwijk een QualityCoast Gold Award ontvangen voor haar inspanningen om een duurzame toeristische bestemming te worden. Door het verkrijgen van deze onderscheiding/award is Noordwijk nu opgenomen in DestiNet, een atlas voor duurzaam toerisme wereldwijd.[7]

• Atlantikwall Museum Noordwijk
• Space Expo
• Begraafplaatsen
  • Algemene begraafplaats Noordwijk
  • Rooms-katholieke begraafplaats Noordwijk

Huis ter Duin en naastliggende appartementencomplexen, panorama 2010

• Website gemeente Noordwijk
• Voorbeelden van het Noordwijkse dialect (Meertens Instituut)

Zie de categorie Noordwijk, South Holland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Noordwijk
Kernen: Noordwijk aan Zee · Noordwijk-Binnen · Noordwijkerhout · De Zilk Buurtschappen: De Klei · Ruigenhoek Zuid-Holland: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten

	Gemeenten in de provincie Zuid-Holland
Alblasserdam · Albrandswaard · Alphen aan den Rijn · Barendrecht · Bodegraven-Reeuwijk · Brielle · Capelle aan den IJssel · Delft · Den Haag · Dordrecht · Goeree-Overflakkee · Gorinchem · Gouda · Hardinxveld-Giessendam · Hellevoetsluis · Hendrik-Ido-Ambacht · Hillegom · Hoeksche Waard · Kaag en Braassem · Katwijk · Krimpen aan den IJssel · Krimpenerwaard · Lansingerland · Leiden · Leiderdorp · Leidschendam-Voorburg · Lisse · Maassluis · Midden-Delfland · Molenlanden · Nieuwkoop · Nissewaard · Noordwijk · Oegstgeest · Papendrecht · Pijnacker-Nootdorp · Ridderkerk · Rijswijk · Rotterdam · Schiedam · Sliedrecht · Teylingen · Vlaardingen · Voorschoten · Waddinxveen · Wassenaar · Westland · Westvoorne · Zoetermeer · Zoeterwoude · Zuidplas · Zwijndrecht Nederland: Provincies · Gemeenten