Noordwijkerhout

De geschiedenis van Noordwijkerhout gaat terug tot in de oudheid, evenals die van andere plaatsen in deze omgeving die zijn ontstaan op strandwallen. Deze strandwallen zijn overblijfselen van de oude duinen die na de ijstijden ontstonden. Op de eerste strandwal, die ruim 4500 jaar geleden ontstond, zijn later Voorburg, Voorschoten, Lisse en Hillegom ontstaan. Noordwijkerhout is gelegen op de jongste, meest westelijke strandwal. Uit gevonden gebruiksvoorwerpen van het afgezande gebied tussen de Ruigenhoek en de psychiatrische inrichting Sancta Maria (thans Rivierduinen, locatie Noordwijk) blijkt, dat de eerste bewoners van voor de jaartelling woonden op het smalle gebied tussen de Noordzee en het moerassige binnenland, dat tegenwoordig het Langeveld genoemd wordt. Toen de Romeinen in Nederland kwamen, werd deze streek, zoals blijkt uit geschriften van Julius Caesar en Tacitus, bevolkt door een Germaanse stam, die zij Caninefaten noemden. Deze naam wordt nu in ere gehouden door de Kaninefaaten, een van de vier carnavalsverenigingen die het dorp telt.

Op 4 augustus 889 ontving Gerulf, graaf van West-Frisia een giftbrief van de koning van Lotharingen, waarin stond dat hij werd beleend met de ambachtsheerlijkheid Northgo, de oude naam van Noordwijk. Northgo betekent "go ten noorden", dat wil zeggen, ten noorden van de Rijn. Vanaf daar ging een weg naar "den grooten Hout", een bos dat ten oosten lag van Noordwijk. In die tijd maakte men onderscheid tussen een "woud" voor een laagstammig en dus voor de mens onbegaanbaar bos, en een "hout" voor een hoogstammig bos, dat typisch was voor de zandgronden van de Hollandse kust. Daar ontstond bij een jachthuis het dorp Noortiger-hout. In de stukken komen ook de benamingen Noirtigerhout en Nortekerhout voor. Het nabijgelegen Voorhout, bevond zich aan de voorzijde van dat bos. De benaming Holland voor het graafschap, dat van holtland komt, oftewel houtland duidt erop dat dit gebied inderdaad zeer bosrijk moet zijn geweest.^[1] De oudste documenten in het gemeentearchief dateren uit 1231, toen de erfenis van graaf Gerolf werd verdeeld tussen zijn twee zoons. De een kreeg Nortich (of Northgo) en de ander Nortich in den Houte: Noordwijkerhout.

Volgens een verdrag uit 1434 is Noordwijkerhout met Hillegom, Lisse en Voorhout een zelfstandig baljuwschap geworden. In de Frankische tijd werd de streek gekerstend. Een bekende geloofsverkondiger was Sint Jeroen, een Schotse monnik naar wie de Noordwijkse Sint Jeroenskerk is vernoemd. Hij werd omstreeks 857 door de Noormannen vermoord. Noordwijkerhout behoorde aanvankelijk kerkelijk tot Noordwijk. In de veertiende eeuw kwam hierin verandering. De abdij Leeuwenhorst kreeg in 1287 een middenkoor en in 1350 een kapel ter ere van St. Michaël. In de veertiende eeuw werd een 'Capelle in het Langeveld' gesticht en toegewijd aan Maria ter zee.

Door de eeuwen heen leefden de meeste mensen in Noordwijkerhout grotendeels van de landbouw en veeteelt. Hierbij ondervonden de boeren veel last van de grote aantallen duinkonijnen, die de gewassen opaten. Door de ligging aan zee probeerden veel inwoners wat extra geld te verdienen door middel van de schelpenvisserij. Anderen probeerden met stropen en strandjutten de inkomsten wat aan te vullen. In de zeventiende eeuw werd in Noordwijkerhout ook veel vlas verbouwd en verwerkt. In de zeventiende en achttiende eeuw lieten notabelen uit de omliggende grote steden (zoals Leiden) in Noordwijkerhout hun buitenverblijven bouwen. Dat bracht ook wat extra inkomsten voor de inwoners met zich mee. Door de nabijheid van zee en duinen vormde het toerisme, zeker in de twintigste eeuw, in toenemende mate een belangrijke bron van inkomsten.

In de tweede helft van de 19e eeuw kreeg de welvaart in Noordwijkerhout een grote impuls door de afgraving van de oude strandwallen. Hoewel het duinzand aanvankelijk vrijwel uitsluitend werd gebruikt voor het bouwrijp maken van bouwgrond bij naburige steden, werd het later hoofdzakelijk gebruikt als grondstof voor de kalkzandsteenindustrie. Ook bleek het zand zeer geschikt voor het telen van bloembollen. De ontwikkeling van de bloembollenteelt vond vooral plaats door omzetting van grasland in bollengrond waardoor vanaf 1950 in twintig jaar tijd de oppervlakte aan bollenland bijna verdubbelde. De laatste jaren zijn veel bollenkwekers overgestapt op teelt in kassen. Niet alleen de bloembollenteelt zorgde voor goede werkgelegenheid. In 1918 vestigde de Sint Bavo zich in Noordwijkerhout en enkele jaren later de Sancta Maria. Naast de bollenteelt zorgde de vestiging van deze twee psychiatrische instellingen voor werkgelegenheid van vele Noordwijkerhouters.

Op 1 januari 2019 is de gemeente Noordwijkerhout gefuseerd met de gemeente Noordwijk.

Noordwijkerhout ligt ongeveer vijf kilometer van de Noordzee af. Omdat het dorp aan de noordkant, het westen en het zuiden omsloten wordt door het dorp Noordwijk, bezit Noordwijkerhout geen enkel strand. Veel Noordwijkerhouters beschouwen het Noordwijkse Langevelderslag als 'hun' strand, zoals in het Noordwijkerhoutse volkslied ook geclaimd wordt.

Noordwijkerhout heeft vele verenigingen en twee grote speeltuinen, de waterspeeltuin De Speelakker en een grote indoorspeeltuin. Daarnaast is er een kinderboerderij, de Dierenhoeve.

Het Oosterduinsemeer, in de volksmond Comomeer, biedt ruimte voor waterrecreatie. Verder is er in een partycentrum gevestigd met bowling, restaurant, amusementshal en casino, een overdekt zwembad, twee maneges en een golfbaan met negen holes.

Er zijn vele fiets- en wandelroutes in en om Noordwijkerhout. In het voorjaar wordt Noordwijkerhout omringd door bollenvelden, die in bloei staan. De vele velden met narcissen, tulpen en hyacinten zorgen iedere lente voor een kleurrijk landschap.

Het Bloemencorso van de Bollenstreek rijdt jaarlijks op vrijdagavond door het centrum van Noordwijkerhout. Dit evenement vindt plaats in de maand april, altijd op vrijdag, voorafgaand aan het grote bloemencorso.

Gedurende het seizoen zijn er vele activiteiten en evenementen. Deze zorgen voor een levendige sfeer in het centrum. De terrasjes in het centrum van Noordwijkerhout, gelegen rondom de monumentale Witte Kerk, leveren hier een bijdrage aan.

In Noordwijkerhout zijn enkele campings, hotels en een congrescentrum in een voormalig katholiek seminarie. Ook zijn er campings tussen het uitgestrekte Noordwijkse duingebied en het dorp.

Enkele verenigingen zijn: Vogelvereniging de Kolibrie en EHBO Noordwijkerhout. Ook is er de Tweede divisie voetbalvereniging VVSB (Voetbal Vereniging Sint Bavo), opgericht op 26 oktober 1931. Zij werden landelijk bekend door de halve finale te behalen in de KNVB beker. Ook bestaan basketbalvereniging The Jump en handbalvereniging Northa.

Daarnaast zijn er ook twee muziekverenigingen, namelijk muziekvereniging Harpe Davids en muziekvereniging St. Jeanne d'Arc.

Noordwijkerhout en De Zilk hebben een traditioneel en kleurrijk carnavalsleven. Er zijn vier carnavalsverenigingen: De Keiebijters, De Kaninefaaten, Duinknijnen en de Tulpkabouters. Ook zijn er nog twee jeugdcarnavalsverenigingen (De Babyfaaten en De Dwergknijnen). Carnaval wordt in Noordwijkerhout groots gevierd, met zeven dagen feest. De kermis is altijd in de eerste volle week van september.

Ook zijn er twee scoutingverenigingen: Scouting Bosgeest en Sint Jozef-Emerentiana.

In de omgeving staan diverse molens. De Hogeveensemolen aan de Leidsevaart is de enige molen op Noordwijkerhouts grondgebied.

• Noordwijkerhout
• Ruigenhoek

• Mossenest 1,2 & 3
• De Boekhorst
• Dorp
• Bavo
• Sancta Maria
• Guldemond
• Victorwijken
• Gravendam
• Zeeburg
• Ruigenhoek
• Buitengebied

De voormalige gemeente Noordwijkerhout had een officiële stedenband met de Japanse gemeente Hirado, dat een belangrijke rol heeft vervuld in het ontstaan van de bijzondere betrekkingen van Nederland met Japan. De VOC vestigde in 1609 een handelspost in de gemeente Hirado. De stedenband heeft als doel het bevorderen van de bestaande vriendschap en het creëren van een basis voor verdere uitwisseling, samenwerking en ontwikkeling op het gebied van jeugd, cultuur en economie.

De gemeente Noordwijk is voornemens deze stedenband voort te zetten.

• Willem van Eysinga (1878-1961), hoogleraar en rector van de Universiteit Leiden
• Bill Vander Zalm (1934), oud-premier van Brits-Columbia, Canada.
• Bert Heemskerk (1943-2011), bankier, oud bestuursvoorzitter van Van Lanschot en Rabobank.
• Martien Meiland (1961), interieurontwerper, mediapersoonlijkheid en presentator, won in 2019 de Gouden Televizier-Ring met het programma Chateau Meiland.

• Lijst van burgemeesters van Noordwijkerhout

Zie de categorie Noordwijkerhout van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Noordwijk
Kernen: Noordwijk aan Zee · Noordwijk-Binnen · Noordwijkerhout · De Zilk Buurtschappen: De Klei · Ruigenhoek Zuid-Holland: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten