Premetro
Premetro is een vorm van openbaar vervoer waarbij trams geheel of gedeeltelijk ondergronds door tunnels rijden, die in de toekomst uitgebouwd kunnen worden voor metrotreinen. Tijdens de jaren zestig besloten enkele Duitse steden om alleen in het stadscentrum metrotunnels aan te leggen, in plaats van de uitgestrekte metrosystemen onmiddellijk in hun geheel te bouwen. De bedoeling was om het systeem stapsgewijs uit te breiden tot volwaardige metro. Op de korte termijn konden de tunnels worden gebruikt door trams die buiten de stadscentra bovengronds zouden blijven rijden. Het idee werd overgenomen door andere Europese landen, onder andere België, waar het oorspronkelijk de naam "pre-metro" kreeg.[1]
 Brussels premetrostation De Brouckère |
 Antwerpse tram van het type HermeLijn op lijn 15 richting Mortsel. De tram stopt in station Meir, onder de gelijknamige winkelstraat |
 Haags premetrostation Grote Markt |
 Metrotramstation Pionerskaja in Wolgograd |
Ombouw
Bij het ontwerpen moet rekening gehouden worden met de lengte van de perrons. Vaak zijn metrostellen langer dan tramstellen, bij het ontwerpen en de aanleg moeten de stations groot genoeg zijn om na de ombouw ook metrostellen te kunnen laten halteren. Daarnaast maken trams gebruik van lage perrons zodat deze ook in smalle straten passagiers kunnen in- en uitstappen. Metrostellen hebben vrijwel altijd een hoge vloer en passagiers zouden grote moeite hebben als deze bij lage perrons zouden stoppen, om dit te voorkomen moet bij de overgang van tram- naar metroverkeer stations worden omgebouwd. De ombouw van de stations kan op twee manieren:
Afgraven ballastbed
Zoals in het diagram is aangegeven kan ter plaatse van het perron een ballastbed worden aangebracht en daarop (zwart) de bielzen en spoorstaven aan te leggen. Hierop kunnen dan trams rijden en lijkt het of het perron relatief laag is. Als er metros gaan rijden kan het ballastbed afgegraven worden waardoor de spoorstaven lager (gearceerd) zullen liggen. Als vanzelf lijkt het nu of de metro aan een hoog perron stopt.
Ophogen perrons
In plaats van de sporen lager te leggen, kan men ook de perrons hoger leggen bij conversie naar de metro. Nadeel hiervan is dat ervoor of erna de trappen, roltrappen en liften niet goed aansluiten op de perrons.
Benelux
België
In België zijn er premetrosystemen in Antwerpen, Brussel en Charleroi. Hierbij wordt gebruikgemaakt van tunnels. In Charleroi rijdt de premetro ook over viaducten. Alleen in Brussel bleek de premetro (Frans: prémétro) een voorganger te zijn van een toekomstige metro. In Antwerpen en Charleroi wordt geen overstap naar echte metrotreinen meer overwogen. De premetro van Charleroi wordt overigens meestal aangeduid met métro léger (lichte metro).
Premetrosystemen in België:
Nederland
In Den Haag waren er tijdens de late jaren zestig plannen om een door Brusselse premetro geïnspireerde systeem aan te leggen met de naam semimetro.[2] Een restant van deze plannen is het tramviaduct tussen Den Haag Centraal en Ternoot. In oktober 2004 is de semimetro verlengd vanaf de Kalvermarkt met een ondergronds traject onder het centrum van Den Haag, de Haagse tramtunnel. Ook aan de andere kant is het net uitgebreid: via het nieuw gebouwde viaduct (de netkous) door de Prinses Beatrixlaan is er een verbinding ontstaan met de Zoetermeer Stadslijn, dit in het kader van RandstadRail.
De Amsterdamse metro en de Rotterdamse metro hebben een systeem tegenovergesteld aan de Belgische premetro: hier is de metro een apart vervoermiddel (naast de eveneens bestaande tram), dat echter in grote delen van de stad bovengronds rijdt. De Amsterdamse tramlijn 26 rijdt over een trace dat oorspronkelijk voor een metrolijn was bedoeld maar als reguliere tramlijn werd aangelegd.
Buiten de Benelux
Duitsland
In Duitsland worden met premetro vergelijkbare netwerken Stadtbahn genoemd, niet te verwarren met de S-Bahn. Hierbij rijden sneltrams en trams onder de binnensteden door tunnels.
In het Ruhrgebied rijdt de Stadtbahn in Bochum, Dortmund, Duisburg, Essen, Gelsenkirchen en Mülheim. Buiten het Ruhrgebied zijn er Stadtbahnen in Bielefeld, Bonn, Düsseldorf, Hannover, Keulen, Ludwigshafen en Stuttgart. De Stadtbahn in Frankfurt am Main groeit min of meer uit tot een echte metro.
Rusland
In Rusland rijdt een ondergrondse tram ("metrotram") in Wolgograd. De 13,5 km lange lijn ligt deels in een tunnel volgens metrostandaard gebouwd en werd in 1985 in gebruik genomen. In de Sovjet-Unie werden metro's alleen in steden met meer dan een miljoen inwoners gebouwd. Wolgograd had in de jaren tachtig, toen de premetrolijn gebouwd werd, nog geen miljoen inwoners. Daarom liet men "tijdelijk" trams in de tunnel rijden, om bij het bereiken van een miljoen inwoners de tunnels op volwaardige metro-exploitatie over te kunnen schakelen. De Sovjet-Unie viel echter uiteen voor dit gebeurde.
Oekraïne
Kryvy Rih was in 1986 de tweede stad van Sovjet-Unie waar een premetro ("sneltram", sjvydkisny tramvaj) gebouwd werd. De 17,7 km lange lijn ligt deels ondergronds, en is volgens metrostandaard gebouwd. Aangezien de lijn geen enkele gelijkvloerse kruising heeft, wordt het soms ook als volwaardige metro beschouwd.
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties |