It Heidenskip
It Heidenskip is een dorp en (polder)streek in de gemeente Súdwest-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland. In het Nederlands wordt het ook wel Heidenschap[2] of Het Heidenschap[3] genoemd.
Plaats in Nederland  | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Friesland | ||
| Gemeente | Súdwest-Fryslân | ||
| Coördinaten | 52° 57′ NB, 05° 30′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 25,26 km² | ||
| Inwoners (BAG, 2019) | 340[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8724 | ||
| Netnummer | 0515 | ||
| Woonplaatscode | 1973 | ||
Foto's | |||
 | |||
| Zicht op de dorpskern | |||
 | |||
| Dorpsbeeld | |||
| |||
Het ligt ten zuidoosten van Workum, ten noordoosten van Koudum, ten noorden Oudega, ten noordwesten van Elahuizen en ten zuidwesten van Gaastmeer. De dorpskern ligt aan de Heidenschapstervaart die uitmondt in het Hofmeer, via een vaart ook verbonden met de Fluessen, wat ten zuiden van de dorpskern is gelegen.
De dorpskern is uit de buurtschap Brandeburen ontstaan en is op het einde van de twintigste en begin eenentwintigste eeuw samengevloeid met de buurtschap De Hel. Voor deze groei werd het dorp vaker als een buurtschap beschouwd. In 2019 telde het dorp 340 inwoners.
Geschiedenis
De streek Het Heidenschap kende van oorsprong geen enkele kern maar was een wild begroeid land met spaarzame bewoning, die werd gezien als een buurtschap (bewoond land) die de heide gemeen had, via de algemene naam heidijnscap.
In 1511 werd het gebied geduid als Heijdenscip en Heijdenscop, in 1621 als Heydenschapen in 1718 als It Heidenschip. Bij de Stormvloed van 1825 liep het gebied grotendeels onder water waardoor er veel schade ontstond.[4]
In de 19e eeuw stonden er een tweetal scholen in het gebied, bij de Oude School zijn in 1851 nog eens twee gebouwen ingetekend op de atlas van Eekhoff. Het is hieruit dat de buurtschap Brandeburen zich heeft ontwikkeld in de tweede helft van de 19e eeuw.
Rond 1862 zou er sprake geweest zijn van grote brand in de jonge buurtschap waarbij een aantal nieuwe panden verloren zouden zijn gegaan. Brandeburen ontwikkelde zich als een klein lintdorp langs de Heidenschapstervaart en later ook aan de horizontaal lopende Heidenskipsterdyk.
Omdat ook de bewoning in het gebied flink gegroeid was na de Tweede Wereldoorlog wilde de belangenvereniging van het gebied dat het gebied, dorp en streekbelangenvereniging Heidenschap, eenduidig geduid zou kunnen worden, het lag immers verdeeld onder drie verschillende plaatsen, de stad Workum en de dorpen Oudega en Elahuizen. De gemeente Workum vond dit een slim plan en trok ook de gemeente Hemelumer Oldeferd mee waarin de andere plaatsen waren gelegen.
Zo werd per 1 (of 18) augustus 1979 het gehele gebied een zelfstandig dorp, zonder een echte officiële naam, die ging per 1 december 1979 in, met de Friestalige naam It Heidenskip, waarbij toen geen Nederlandstalige naam is vastgesteld. In 1984 kwam het dorp bij de gemeentelijke herindeling in diens geheel te liggen in de gemeente Nijefurd. In 2011 is deze opgegaan in de gemeente Súdwest-Fryslân.
Opvallend was dat de gemeente Nijefurd de spelling it Heidenskip hanteerde, zo ook op de plaatsnaamborden aangegeven. Dit werd bij de nieuwe gemeente 'rechtgezet' en zo staat er sindsdien It Heidenskip op de plaatsnaamborden.
Kerken
Het Heidenschap heeft meerdere kerken gehad. De oudste bekende kerk is de Sint Ursula, gebouwd in 1389 in het gebied. Op een oude afbeelding wordt gezegd dat het een klooster is maar het betrof een kerk, met de kerktoren tussen twee andere gebouwen in, en een toegangspoort. Later is de kerk vervangen door een boerderij, die naam droeg van de kerk. In 1884 vervangen door een nieuwe boerderij, die dezelfde naam kreeg.
In de 19e eeuw kende het een tweetal kerken, een Baptistenkerk en de Hervormde Kerk. Die laatste was opgericht wegens de komst van de andere kerk. De Baptistenkerk was opgericht in een timmerschuur. In 1903 werd het de Gereformeerde Kerk. Deze werd later nog verbouwd maar in 1984 werd de laatste dienst gehouden. Daarna werd het omgebouwd tot een woning.
De hervormde kerk dateert uit 1880. De kerk is als enige overgebleven. Kerkelijk kwam Het Heidenschap in 1902 al geheel onder Workum te vallen. Zo werden de twee toen bestaande kerken ook de plek waar getrouwd en gedoopt kon worden. In 2004 werd de protestantse gemeente in het dorp zelfstandig, sindsdien Protestantse Gemeente It Heidenskip geheten.
Molens
Het dorp en de polderstreek kent een drietal molens. In het zuidwesten van de polder staat De Skarmolen, een rond 1920 gebouwde Amerikaanse windmotor. Vlak bij Workum staat De Snip, een achtkante windmolen van het type grondzeiler. Deze poldermolen dateer ergens uit de 19e eeuw. En nabij het Zandmeer staat de poldermolen Tjasker It Heidenskip, een maalvaardige paaltjasker uit 1915.
De molens zijn samen met de boerderij St. Ursula, met een zomerhuis, de rijksmonumenten van It Heidenskip.
Sport
Het gebied is vooral bekend vanwege het fierljeppen en heeft sinds 1980 de fierljepvereniging It Heidenskip. Verder kent het dorp de volleybalvereniging HVV, de touwtrekvereniging It Heidenskip en de sloeproeivereniging It Heidenskip.
Cultuur
Het dorp heeft sinds 1961 een eigen dorpshuis, It Swaeigat geheten. Sinds 1898 kent het de muziekvereniging en fanfare Studio. Studio komt uit in de derde divisie. Het orkest van de vereniging treedt op tijdens kerkdiensten, festivals en concoursen. Verder kent het de toneelvereniging Yn it oare fel.
Bevolkingsontwikkeling
| 1956 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2011 | 2018 | 2019 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 655 ^ | 367 | 371 | 373 | 374 | 375 | 362 | 330 | 340 |
^ Twee gemeenten
Geboren in It Heidenskip
- Klaas van der Meulen (1907-1973), skûtsjeschipper en eerste winnaar van het kampioenschap van het SKS
Overleden in It Heidenskip
- Frits Fentener van Vlissingen (1933-2006), zakenman
Literatuur
Over de geschiedenis van It Heidenskip heeft Hylke Speerstra, oud-hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant een boek geschreven onder de titel De Oerpolder: Het boerenleven achter de dijken. Dit boek verscheen in 2006 in het Fries en een jaar later in het Nederlands (Uitgeverij Contact ISBN 978 90 254 2769 6).
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie It Heidenskip van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
