Smallebrugge
Smallebrugge (Fries: Smelbrêge) is een gehucht annex dorp in de gemeente Súdwest-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland  | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  | ||
| Gemeente |  | ||
| Coördinaten | 52° 57′ NB, 5° 38′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (BAG, 2019) | 20[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8552 | ||
| Woonplaatscode | 2420 | ||
| |||
Het ligt ten noordoosten van Woudsend, ten westen van Koufurderrige en ten zuidoosten van Heeg. het is over land allen te bereiken vanuit Koufudrerrige, via een smalle weg met een wildrooster. In 2019 telde Smallebrugge 20 inwoners, verdeeld over een zestal boerderijen. Hiermee is het een van de kleinste officiële woonkernen van Nederland.
Ten noorden van het dorpsgebied stroomt de Jeltesloot. Een van de boerderijen ligt aan de andere kant van de Nauwe Wijmerts, het heeft formeel postadres Heeg, ook al ligt het omringd door het buitengebied van Indijk.
De andere bewoning van de Smallebrugge ligt langs de lang geleden dichtgeslibde, Olde Ee (IJlster Ee), een oude veenstroom die begon ten noorden van Woudsend, de Noorder Ee en noordoostelijk van IJlst uitmondde op de Middelzee. Omgekeerd was de Olde Ee dus eigenlijk ook een zuidelijke uitloper van de Middelzee, en kleiafzettingen tot vlak boven Woudsend getuigen daarvan.
Geschiedenis
Smallebrugge is ontstaan bij de ontginning rond 1100 van het veengebied dat afwaterde op de Olde Ee. De loop van het riviertje tussen Woudsend en IJlst is in het landschap nog steeds goed terug te vinden dankzij de loop van bestaande slootjes en tekent zich op hoogtekaarten nog duidelijk af. Zeker op het laatst van haar bestaan zal het gebied van en rond de Olde Ee erg moerassig geweest zijn hetgeen een mogelijke verklaring biedt voor het ontstaan van de naam Smallebrugge (brugge kan verwijzen naar bruck, broek oftewel klein moeras).
Maar meer waarschijnlijk is dat het verwijst naar de smalle brug over het water waarbij het is ontstaan. In 1422 werd het vermeld als toe der Smalerbrugghen, in 1459 als to Smalebrug, in 1474 als to smellebreg, in 1505 als Smallebrugghe, in 1664 als Smallebrug, in 1718 als Smallebrugge. Ondanks het omringende water is Smallebrugge altijd een agrarische plaats geweest.
Tot 2011 behoorde Smallebrugge tot de voormalige gemeente Wymbritseradeel.
Klokkenstoel
Op de begraafplaats van Smalleburg staat een van de klokkenstoelen in Friesland. De klokkenstoel dateert uit 1969 en verving een oudere voorganger.
Oorspronkelijk had Smallebrugge een kerk. De kerk is of op het einde van de 18e eeuw of in het begin 19e eeuw vervangen door een klokhuis, gebouwd van de oude resten van de oude kerk. Deze is later vervangen door een klokkenstoel, die later zelf nog een keer dus werd vervangen.
De huidige klokkenstoel en enkele graven van de familie Buma worden onderhouden door de Buma-stichting, die zich hiertoe verplicht heeft op grond van een legaat uit de erfenis van Lieuwe Annes Buma uit 1876. Deze wetenschapper is tevens de stichter van de Buma Bibliotheek die nu onderdeel uitmaakt van het Tresoar in Leeuwarden.
De klokkenstoel is het enige rijksmonument van Smallebrugge.
Straatnaam
Een opvallende feit is dat het dorp feitelijk gezien geen straatnaam heeft, de boerderijenhebben adressering Nummer en dan het eigenlijk huisnummer, met uitzondering van de boerderij aan de andere kant van de Nauwe Wijmerts. Op kaarten wordt vaak de dorpsnaam aangegeven als straatnaam.
Bronnen, noten en/of referenties
|