Hindeloopen
Hindeloopen (Standaard-Fries: Hylpen, Hindeloopers: Hielpen, Woudfries en Kleifries: Hynljippen) is een stad in de gemeente Súdwest-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland. De stad was tot 1984 een zelfstandige gemeente.
Plaats in Nederland | |||||
Hindeloopen vanuit het oosten in 2018 | |||||
| |||||
Situering | |||||
Provincie | Friesland | ||||
Gemeente | Súdwest-Fryslân | ||||
Coördinaten | 52° 57′ NB, 05° 24′ OL | ||||
Algemeen | |||||
Inwoners (BAG, 2019) | 865[1] | ||||
Overig | |||||
Postcode | 8713 | ||||
Netnummer | 0514 | ||||
Woonplaatscode | 1968 | ||||
Belangrijke verkeersaders | N359 | ||||
Detailkaart | |||||
Kaart van de stad Hindeloopen in 2020 | |||||
Foto's | |||||
De Grote Kerk en het Museum Hindeloopen in 2008 | |||||
|
Het ligt ten zuidoosten van Workum, ten noordoosten van Koudum en ten noorden van Molkwerum. De stadskern ligt direct aan het IJsselmeer, aan De Zijlroete en Indijk.
De stad heeft een grote jachthaven in het noorden met wat vakantiehuizen en in het zuiden een groter vakantiepark en enkele campings. De kleinere oude gemeente-vissershaven is later een passantenhaven van de Vereniging Hylper Haven.
In 2019 telde de stad 865 inwoners, waarvan ruim 70 in het relatief groot buitengebied van de stad wonen. De stad is na Sloten de kleinste van de Friese elf steden. Hindeloopen heeft een sterk van het Westerlauwers Fries afwijkend dialect, het Hindeloopers, dat zich daarvan vooral onderscheidt door het behoud van de middeleeuwse klinkers.
Geschiedenis
Hindeloopen was ontstaan als een kleine nederzetting maar groeide vrij snel tot een niet onbelangrijke plaats. In de 12e eeuw werd de plaats in een kopie van een document uit 822 vermeld als Hitinkufe en Hintinlvofe. In dezelfde eeuw werd op een kopie van een document van 825 vermeld als Hindahlop.
In het vervalst document uit de 13e eeuw werd de plaats vermeld als Hindelepum, in 1398 als Hinlopen, in 1436 hindelopen, in 1486-1487 als to hindelepen, in als 1579 Hindelopen. De plaatsnaam zou verwijzen naar de sprong (hlop) van de vrouwe hert (hinda). De plaats zou dus ontstaan zijn bij daar waar de herten paarde.
Hindeloopen kreeg in 1225 stadsrechten en is een van de Friese elf steden. Hoewel het geen haven had maar slechts een rede in de Zuiderzee, was Hindeloopen lange tijd een belangrijke handelsplaats. De Hindelooper Grootschippers voeren in hun fluitschepen naar de Oostzee om handel te drijven. Ze verkochten in de Oostzeelanden veel Nederlandse producten als jenever en wollen stoffen. Op de terugreis naar Hindeloopen werd hout getransporteerd naar Amsterdam en de Zaanstreek. Uit deze periode stammen ook de bijzondere leefcultuur, het Hindelooper schilderkunst en de Hinderlooper klederdracht.
De bloeiperiode van de stad lag tussen 1650 en 1790, toen Hindeloopen een grote vloot bezat van ruim tachtig schepen. Volgens gegevens van de lokale belastingen uit 1749 had de stad 1600 inwoners.[2] Aan de kapitale 17e- en 18e-eeuwse kapiteinshuizen is nog te zien hoe rijk de Hindeloopers waren. Later, tijdens de Napoleontische tijd werd Hindeloopen arm door handelsbeperkingen en werd het steeds meer een vissersplaats. De vissersschepen droegen de lettercode HI.
Hindeloopen vormde een zelfstandige gemeente, tot die in 1984 samen met Workum, Stavoren en een groot deel van Hemelumer Oldeferd opging in de nieuwe gemeente Nijefurd. Per 1 januari 2011 maakt Hindeloopen deel uit van de fusiegemeente Súdwest-Fryslân.
- Zicht op Hindeloopen vanaf de brug over de Aesterfaart (2018)
- Kalverstraat (2013)
- Bewoning aan de Nieuwstad (2018)
Beschermd stadsgezicht
Een deel van Hindeloopen is het Rijksbeschermd gezicht Hindeloopen, een van de beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland. Verder zijn er in de stad verschillende rijksmonumenten.
Alhoewel Hindeloopen klein is, zijn er veel bezienswaardigheden, zoals:
- Voormalig stadhuis, nu museum
- Voormalige overdekte visafslag, nu leugenbank uit 1785
- De oude vissershaven in 2006, gereconstrueerd naar de haven uit 1934
- De Sluis Hindeloopen is een schutsluis en vormt de verbinding voor de pleziervaart tussen het centrum en de haven en IJsselmeer (Jan Broerskanaal). De voormalige Zuiderzeesluis wordt nog steeds met de hand bediend. Over de sluis is er ook een brug gelegen.
- Sluiswachtershuis, het Sylhús. Gevelbeeltenis uit 1911, de "Wonderbare visvangst", op het Sluishuis. Het voormalig havengebouw heeft een open klokken(stoel)toren uit 1619
- Schutsluis en houten ophaalbrug (2018)
- De haven in 2004, voor de restauratie van 2006
- De haven in 2018
- Het blauwe hok, voormalige bergplaats roeireddingsboot KNRM (2005)
Kerken
De stad heeft enkele kerken. De meest prominente kerk is de Grote Kerk (Hindeloopers: Graet Serke) uit 1632, vroeger van de Hervormde gemeente en later PKN. De Westertoren uit 1593. Dicht bij elkaar staan de Grote Vermaning en de Kleine Vermaning. De Grote Vermaning is de Doopsgezinde kerk en stamt uit 1653. De kleine, ook wel de Likserke is verbouwd tot woning.
- Grote Kerk (2011)
- Doopsgezinde kerk (2011)
Folklore
Hindeloopen had vroeger zijn eigen klederdracht. Anno 21ste eeuw toont alleen de folkloristische zang- en dansgroep "Aald Hielpen" de klederdracht nog bij optredens in Hindeloopen of ver daarbuiten, tot Amerika en Japan toe.
De Hindelooper schilderkunst is wereldwijd beroemd. Bedsteewanden, meubels zoals tafels en stoelen, klaptafels, kastjes, reiskoffers, miniatuurmeubeltjes: in de 18e eeuw werden deze objecten beschilderd in de kenmerkende Hindelooper kleuren en motieven. De krullen, bloemen en bladeren in de kleuren rood, blauw, wit en groen, werden in Hindeloopen verwerkt tot een aparte stijl. In platenbijbels en prentenboeken werden de motieven gevonden.
Musea
- Eerste Friese Schaatsmuseum
- Museum Hindeloopen: Hindelooper schilderkunst, kostuums en scheepvaarthistorie
- Reddingsmuseum KNRM
- Visserijmuseum
- Museum Hindeloopen (2007)
- Schaatsmuseum (2007)
Voorzieningen
Dankzij de watersport en musea zijn er ondanks het geringe inwonertal relatief veel voorzieningen in Hindeloopen. Zo is er een kleine middenstand en zijn er tien horecagelegenheden. De jachthaven Hindeloopen heeft tal van voorzieningen, zoals een overdekt zwembad, sauna en watersportwinkels.
Sport
De stad kent de voetbalvereniging SV Hielpen. In mei vindt er jaarlijks de Hindeloop plaats.
Cultuur
Op 14 november 1981 en op 23 november 1991 was Hindeloopen de plaats waar de landelijke intocht van Sinterklaas plaatsvond. De stad kent verder het viswijvenkoor Grietje Sprot, trekharmonicaclub Hindeloopen en Zeemanskoor Auke Wybesz.
- Gebouw bij de binnenkomst van de stad (vanaf Workum) (2018)
- Eén van de zwaluwnesten langs de Zijlroede (2017)
- Flora & Fauna, fontein 11Fountains, door Shen Yuan (2018)
- Badpaviljoen ten zuiden van Hindeloopen (2019)
Geboren in Hindeloopen
- Hendrik Lap (1824-1874), schoenmakersknecht en kunstschilder
- Sako Zeverijn (1833-1893), bankier en bankdirecteur
- Douwe Wijbrands (1884-1970), olympisch worstelaar
- Kees van der Zee (1903-1982), olympisch atleet
- Marten van der Kooij (1913-?), schaatser
- Willem Glashouwer sr. (1913-1983), predikant en voorzitter van de Evangelische Omroep
- Dette Glashouwer (1960-), actrice, mime-speelster en theatermaakster
- Jappe Ippes (1655-1718) Hindelooper klipvispionier
Overleden in Hindeloopen
- Age Buma (1820-1893), politicus
- Hendrik Lap (1824-1874), schoenmakersknecht en kunstschilder
- Peter Tazelaar (1920-1993), verzetsstrijder
Openbaar vervoer
- Station Hindeloopen ligt anderhalve kilometer ten oosten van Hindeloopen aan de spoorlijn Leeuwarden - Sneek - Stavoren.
- Bus, lijn 102: Makkum - Ferwoude - Workum - Hindeloopen.[3] Ook opstapper 941 rijdt door Hindeloopen.
Zie ook
- Lijst van burgemeesters van Hindeloopen
- Lijst van plaatsen aan of in de voormalige Zuiderzee
- Lijst van rijksmonumenten in Hindeloopen
Bronnen, noten en/of referenties
|
Zie de categorie Hindeloopen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Friese elf steden | |
---|---|
Bolsward · Dokkum · Franeker · Harlingen · Hindeloopen · IJlst · Leeuwarden · Sloten · Sneek · Stavoren · Workum |