Witmarsum (Nederland)
Witmarsum (Fries: Wytmarsum) is een dorp van de gemeente Súdwest-Fryslân in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland  | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Provincie |  | ||||
| Gemeente |  | ||||
| Coördinaten | 53° 6′ NB, 5° 28′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Inwoners (BAG, 2019) | 1.775[1] | ||||
| Overig | |||||
| Postcode | 8748 | ||||
| Netnummer | 0517 | ||||
| Woonplaatscode | 2325 | ||||
| Belangrijke verkeersaders | A7 | ||||
Foto's | |||||
 | |||||
| Luchtfoto uit 2014 | |||||
| |||||
Het ligt ten noordwesten van Bolsward, ten noordoosten van Makkum en ten zuidoosten van Harlingen, te midden van de dorpen Schraard, Wons, Pingjum, Arum en Schettens. De dorpskern ligt aan beide van de Witmarsumervaart ten noorden van de A7.
In 2019 telde het dorp 1.775 inwoners. Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Harkezijl, Hemert (deels), Het Vliet, Kampen, Koudehuizum en Oosthem. Aan de zuidkant van het dorp, bij Het Vliet ligt er een camping annex vakantiepark, met ook een zwembad, Waterpark Mounewetter.
Geschiedenis
Het dorp is ontstaan op een terp in de vroege Middeleeuwen, zo wijzen de archeologische vondsten op. Het dorp is in de loop van de middeleeuwen al gaan groeien buiten de terp. Maar de grootste groei maakte op het eind 18e eeuw en begin 19e eeuw en daarna ook nog in de twintigste eeuw.
In 1270 werd de plaats voor zover bekend is voor het eerst vermeld, als Witmarsum, in 1400 werd het vermeld als Witmerzim, in 1456 als Withmarsum, in 1482 als Witmerssum en in 1505 als Witmaersum. De plaatsnaam zou duiden op het feit dat een woonplaats (heem/um) was van de persoon Witmer.
Het dorp heeft meerdere state gekend, zoals de Aylva State.
Tot 2011 was Witmarsum de hoofdplaats van de voormalige gemeente Wonseradeel.
Menno Simons
Het dorp is bekend als de geboorteplaats van de priester en leidinggevende anabaptistische reformator (kerkhervormer) Menno Simons. Vanaf woonde hij er in de buurtschap Het Vliet. Zijn woonhuis deed ook dienst als een preekhuis.
In 1524 werd hij vicaris in Pingjum en in 1533 kreeg hij een eigen parochie in Witmarsum. Hij is de enige hervormer van Nederlandse bodem die een geloofsgemeenschap naliet die over de hele wereld is verspreid. Regelmatig bezoeken Doopsgezinden of Mennonieten uit alle windhoeken Witmarsum en Pingjum.
In Pingjum bevindt zich een doopsgezind schuilkerk, waar een diaserie wordt vertoond over het leven van Menno Simons. In Het Vliet staan een gedenknaald op de plek waar het huis heeft gestaan van Menno Simons en is een rijksmonument.
Kerken
Midden in het dorp staat de Koepelkerk. De huidige kerk stamt uit 1633, maar al in de tiende eeuw staat op deze plek een kerk. Menno Simons was hier pastoor toen hij in 1535 afstand nam van de Rooms-Katholieke Kerk en voorman werd van de Doopsgezinden, onder wie een klein deel van zijn parochianen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog stortte een Engelse bommenwerper bij Witmarsum neer. Vijf van de zes bemanningsleden overleden direct en liggen begraven op het Erehof Witmarsum, op het kerkhof van de Koepelkerk.
Aan de rand van het dorp staat sinds de 19e eeuw de Rooms-katholieke kerk gewijd aan de heilige Nicolaas van Tolentijn. De kerk is de vervanger van de huiskerk die kort heeft gestaan op de plek van de voormalige woonhuis van Menno Simons.
Molens
In het dorp staat een windmolen, de in 1850 gebouwde koren- en pelmolen De Onderneming. Zo'n 2,5 km ten oosten van het dorp staat in de buurtschap Hemert de Pankoekstermolen, een uit 1900 daterende poldermolen.
Sport
De oudste sportvereniging is de opgerichte ijsvereniging Witmarsum, in 1864 opgericht. De Kaatsvereniging KV Pim Mulier werd opgericht in 1886.
Andere sportverenigingen zijn onder meer voetbalvereniging SV Mulier, Tennisvereniging T.C.W.. gymnastiekvereniging VenO, judovereniging De Súdwester en volleybalvereniging Thrium.
Verder wordt er jaarlijks in september Triatlon Witmarsum gehouden.
Cultuur
Het dorp kent de muziekvereniging Nij Libben, die bekend is van de fanfare. Verder kent het de christelijk gemengde zangvereniging Scheppingsgave, twee toneelverenigingen en de dorpskrant De Koepel.
Ieder jaar vindt in oktober het Oktoberfest plaats.
Onderwijs
Het dorp heeft twee basisscholen, De Bonkelder en De Utskoat.
Bevolkingsontwikkeling
.jpg)
Geboren in Witmarsum
- Menno Simons (circa 1496-1561), priester en leidinggevende anabaptistische reformator (kerkhervormer)
- Hobbe Esaias van Aylva (1696-1772), vooraanstaand militair in de Noordelijke Nederlanden
- Hobbe Smith (1862-1942), kunstschilder
- Pim Mulier (1865-1954), een van de grondleggers van de moderne sport in Nederland. In Witmarsum dragen zowel de voetbalvereniging als de kaatsvereniging zijn naam.
- Sikke Smeding (1889-1967), landbouwkundig ingenieur en ambtelijk bestuurder
- Jacob Reitsma (1945-), politicus
- Hans Simons (1947-2019), politicus
- Hans de Boer (1955-), werkgeversvoorman en ondernemer
- Doekle Terpstra (1956-), vakbondsman en bestuurder
- Jeroen Zeinstra (1975-), hardloper en atletiektrainer
- Folkert van der Wei (1980-), kaatser
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Witmarsum (Netherlands) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |