Gaast (Súdwest-Fryslân)
Gaast is een dorp in de gemeente Súdwest-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland  | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Provincie |  | ||||
| Gemeente |  | ||||
| Coördinaten | 53° 1′ NB, 5° 25′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Inwoners (BAG, 2019) | 205[1] | ||||
| Overig | |||||
| Postcode | 8757 | ||||
| Woonplaatscode | 2309 | ||||
Foto's | |||||
 | |||||
| Zicht op Gaast | |||||
 | |||||
| Dorpsbeeld vanaf de Zeedijk met de vroegere Gereformeerde kerk | |||||
| |||||
Het ligt ten zuiden van Makkum en Piaam en ten noordwesten van Ferwoude en Workum. De dorpskern ligt aan beide kanten van de Dijkvaart tegen de Zeedijk van het IJsselmeer en de voormalige Zuiderzee.
De Dijkvaart gaat in het noordoosten over in de Nieuwe Gaarstervaart. In 2019 telde het dorp 205 inwoners. Onder het dorp valt ook een deel van de buurtschap Angterp. Bij Gaast maakt de Zeedijk een knik, met een buitendijksgebied, in de richting van Doniaburen.
Geschiedenis
Het is ontstaan als een kustdorp. De eerste vermelding van het dorp is in 1270 als lutekagast. In 1379 werd het vermeld als Gast, in de 15e eeuw Luttegast, in 1505 als Gaest, en in de 19e eeuw Gaast maar ook de onderscheidende namen Olde-Gaast en Oude-Gaast. Mogelijk ter onderscheiding van het voormalige dorp Gaast in/bij Heerenveen.
De plaatsnaam verwijst naar het feit dat op een niet al te groot ontgonnen gebied op een hoger gelegen zandrug, gast/geest. Tot 1980 was Gaest de Friestalige spelling van het dorp. Het stond ook op de plaatsnaamborden maar werd dat jaar verwijderd ervan.
Het dorp heeft meerdere keren te maken gehad met overstroming, zo brak in 1643 brak vlak bij de kerk de dijk door. 60 jaar jaar later wist de dijk het net wel te houden, maar er vergingen maar liefst 23 schepen bij Gaast, die voornamelijk uit Hindeloopen kwamen.
Gaast is een oud vissersdorp. Later is het dorp zich meer gaan richten op de agrarische sector. Bekend is dat inwoners van Gaast betrokken waren bij de walvisvaart. Lange tijd was in een huis een steen ingemetseld met de afbeelding van een walvis.
In 1995 werd er in het wegdek van de Buren in Gaast een walvis ingestraat, als herinnering aan de walvisvaart en ter compensatie van het verdwijnen van de gevelsteen uit het dorp. Nu ligt de steen in het Scheepvaartmuseum te Sneek. Dankzij de inzet van dorpsbelang en in samenwerking met het Fries Scheepvaart Museum is er een kopie van de steen gemaakt. Deze kopie is ingemetseld in het dorpshuis.
Kerken
Het dorp kende twee kerken. De oudste kerk van het dorp is hervormde kerk en die stamt uit de veertiende eeuw. De kerk met meen uit 1763 stammend houten toren werd in 1906 ommetseld. In 2014 werd dit verwijderd, net als het lood bij een restauratie.
In de hervormde kerk preekte in de zeventiende eeuw zeemansdominee Adam Westerman, die in een stichtelijk boek ((Groote) Christelycke Zee-vaart (1611)), waarschuwde voor "vreemde vrouwen, drank en tabak". Een van zijn opvolgers. Petrus Vomelius, zou een halve eeuw later de laan uitgestuurd worden wegens liederlijk gedrag.
De andere kerk, de Gereformeerde kerk zat in een verbouwde school. De kerk werd in 1998 buiten gebruik genomen als kerk en werd en woning. Het is later onderdeel geworden van een logement met een tapasbar.
Reddingsstation
Van 1913 tot 1941 was er in Gaast een reddingstation van de N.Z.H.R.M., om schepen in nood hulp te bieden op wat toen het IJsselmeer nog de Zuiderzee was.
De ijsschotsen van 2010
In de winter van 2010 ontstonden achter de dijk op het IJsselmeer ijsschotsen van een hoogte van wel 6 meter. Door het vertoon van de ijsschotsen in de media in binnen- en buitenland kwamen er rond de 25.000 mensen op de ijsschotsen af. De enorme ijsschotsen waren ontstaan door bewegen van ijsplaten door de harde wind.
Sport
Het dorp heeft samen met Ferwoude de kaatsvereniging KV Trije Yn Ien en verder een eigen biljartclub.
Cultuur
Het dorp heeft een eigen dorpshuis, De Fûke geheten. Bij het dorpshuis hangt sinds 2010 een AED-apparaat. Verder kent het dorp een eigen zangvereniging en toneelvereniging.
Onderwijs
Het dorp had tot 1991 een eigen basisschool, de school fuseerde echter met die van Ferwoude wegens te weinig leerlingen. Deze school, De Finne moest na het schoolseizoen 2015-16 ook de deuren wegens hetzelfde probleem.
Geboren in Gaast
- Dirk van Dijk, (1894-1976), predikant
Openbaar vervoer
De buurtbus zorgt voor de ontsluiting van Gaast. Hierdoor zijn Workum en Makkum per bus gemakkelijk te bereiken.
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Gaast van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |