Uitwellingerga
Uitwellingerga (Fries: Twellingea; lokaal Fries: Twellegea) is een dorp in de gemeente Súdwest-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland  | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  | ||
| Gemeente |  | ||
| Coördinaten | 53° 0′ NB, 5° 42′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (BAG, 2019) | 420[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 8624 | ||
| Woonplaatscode | 2423 | ||
| Belangrijke verkeersaders | A7 | ||
Foto's | |||
 | |||
| dorpsbeeld | |||
 | |||
| |||
Het ligt ten zuidoosten van Sneek in het verlengde van Oppenhuizen. De dorpskern ligt aan de westoever van het water Ges, dat de verbinding vormt met de Houkesloot en het Prinses Margrietkanaal, en ten oosten van de A7.
Uitwellingerga vormt samen met Oppenhuizen zowel een tweelingdorp als een dubbeldorp. De twee dorpen worden te samen ook wel Top en Twel of Top & Twel genoemd. Het tweelingdorp hebben meerdere havens, waaronder verschillende jachthavens.
Uitwellingerga is feitelijk gezien het watersportdorp van de twee. In 2019 telde Uitwellingerga 420 inwoners.
Geschiedenis
Het dorp is als een vaartdorp aan de Ges rond het jaar 1000 ontstaan. Ondanks dat het een vaartdorp was was het vooral gericht op de landbouw. De Gers was belangrijk voor de boeren om over het water hun hooilanden te kunnen bereiken. Op slecht een kronkelde pad na was het dorp vooral over het water te bereiken.
Na de aanleg van een weg in 1866-68 en die parallel aan de vaart ontwikkelde het zich anders dan Opperhuizen zich niet tot een echt wegdorp. De dorpskern bleef op de vaart gericht. In het zuiden van het dorpsgebied, ten zuiden van de Oosterburgsloot gelegen lag de buurtschap Het Zuideinde, later Zuidend en deze ontwikkelde zich wel in een lint na de aanleg van de weg.
De echte verdichting en groei van het dorp kwam er na de Tweede Wereldoorlog. Het vergroeide dan ook helemaal met Oppenhuizen. Zuidend werd door de aanleg van het Prinses Margrietkanaal tweeën gesplitst, in klein en groot Zuidend. Het verdween daarna langzaam als een eigen buurtschap en wordt later alleen nog als veldnaam gebruikt. Gaandeweg ontwikkelde Uitwellingerga zich als een watersportplaats.
In 1328 werd de plaats vermeld Wolprandeskerke, in 1440 als Folprantsche kerke alias Westerwallingerga, in 1448 als Folpundagha, in 1477 als Wtwallinghergae, in 1505 als Wtwallingergae, in 1511 als Twallingergae en in 1543 als Twellinggae.
De oorspronkelijk plaatsnaam, Wolprandeskerke, duidt erop dat de plaats was gelegen bij een eigen kerk van de persoon Wolprand of Wolfbrand. De latere verschuiving wijst erop dat het een dorp (ga) was dat buitenwaarts gelegen was, van of bewoond door het geslacht Wallinge.
Tot 2011 behoorde Uitwellingerga tot de voormalige gemeente Wymbritseradeel.
Kerk
De huidige kerk van het dorp is de Hermeskerk en deze dateert uit 1690. Het schip van de kerk was de vervanger van een middeleeuwse kerk die gewijd was aan de heilige Hermes.
De middeleeuwse toren werd daarbij gespaard. In 1873 werd de middeleeuwse toren dan toch vervangen, door een toren met onder meer ingesnoerde spits.
Molens
Ten noordoosten van Uitwellingerga staat de uit de 19e eeuw daterende Geeuwpoldermolen, die het natuurgebied de Geeuwpolder bemaalt. De molen doet dit samen met twee Amerikaanse windmotoren, de windmotoren Uitwellingerga 1 en 2.
Prinses Margriettunnel
In de A7 bij Uitwellingerga ligt er de Prinses Margriettunnel, deze verkeerstunnel gaat onder het Prinses Margrietkanaal door. Het kanaal werd in de jaren 70 van de twintigste eeuw gebouwd. Op het einde van 1977 werd het officieel geopend en het verkeer maakte er vanaf 1978 gebruik van. De tunnel was de eerste tunnel in het noorden van Nederland.
Sport
Het tweelingdorp kent het diverse gezamenlijke sportvereniging. Het gaat naast de watersport, onder andere een zeilvereniging, onder meer om de voetbalvereniging VV TOP '63, de volleybalvereniging Top & Twel, de gymnastiek Vereniging Vlugheid en Kracht en de badmintonclub Top en Twel.
Uitwellingerga heeft verder een eigen tennisvereniging, De Grachten.
Cultuur
Net als bij de sportvereniging kent het tweelingdorp diverse gezamenlijke culturele vereniging. Het kent diverse zangkoren, het Christelijk gemengd koor Cantabilé, shantykoor Top en Twel Sjongers, het smartlappenkoor Kommer en Kwel út Top en Twel en het Vocaal Ensemble Capella Novum.
Verder kent het de muziekkorpsen E&E Brass en Hymne, en de toneelvereniging Fordivedaesje. In Oppenhuizen staat het dorpshuis van het tweelingdorp het Multifunctioneel Centrum It Harspit.
Onderwijs
Voor het basisonderwijs is het aangewezen op de gezamenlijke basisschool It Harspit in Oppenhuizen.
Bekende (ex-)inwoners
De pianist en dirigent Dolf de Vries woont in Uitwellingerga en het muziekduo Maywood groeide er op. De professionele autocoureurs Nyck de Vries en Beitske Visser zijn woonachtig in het dorp.
Geboren in Uitwellingerga
- Margreet de Boer (1964-), politica
- Arjen Visserman (1965-), atleet
- Rienk Nauta (1987-), langebaanschaatser
- Sjoerd de Vries (1988-), langebaanschaatser
- Yvonne Nauta (1991-), langebaanschaatster
Overleden in Uitwellingerga
- Gerrit Ybema (1945-2012), politicus
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Uitwellingerga van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |