Warfstermolen

Warfstermolen is ontstaan aan de omstreeks 1315 aangelegde oude zeedijk maar de plaats zelf zou zich pas na 1529 hebben ontwikkeld de nieuwe dijk om het Nieuwkruisland was aangelegd. Het element 'warf' in de plaatsnaam zou duiden op een huis op de dijk waar de dijkvergaderingen werden gehouden. Andere element verwijst een molen.

Deze molen komt in 1574 voor in de bronnen als 'wyntmolen staende op de dyk by de Warff' (volgens de database van verdwenen molens zelfs al in een document van rond 1550). Op de Schotanuskaarten van 1664 en 1718 staat de molen afgebeeld; op de laatste kaart staat de molen op een andere plek, dus mogelijk is deze later verplaatst. Rond 1700 bleken er veel te veel molens in de grietenij Kollumerland te zijn om rendabel te kunnen werken, waarop in 1712 door de Staten van Friesland werd verordineerd dat een aantal molens dienden te verdwijnen, waaronder de Warfstermolen.[2]

De molen was mogelijk gebouwd bij een voor bewoning opgeworpen hoogte (warf), later zou dan het dan verwijzen naar het huis voor dijkvergaderingen. De plaats bestaat zelf in ieder geval rond 1600, als een buurtschap van Burum. Later verkreeg het dorpsstatus. Het dorp ontwikkelde zich aan voornamelijk de zuidzijde van de oude dijk. tot een tamelijk gesloten lintbebouwing. Bij de straat De Warf kent het bescheiden dorpsuitbreiding van de Tweede Wereldoorlog. Ook aan de Gruytsweg is na de Tweede Wereldoorlog nog volkshuisvesting gekomen waardoor de nederzetting aan de dijk duidelijke samenhang vertoont.

Het dorp werd in 1997 door het SCP genoemd als het armste dorp van Nederland.[3] Tot 2019 viel Warfstermolen onder de gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland waarna deze is opgegaan in de Noardeast-Fryslân.

Gruytsweg (oostelijk deel)

Gruytsweg gezien vanaf de driesprong

Het dorp heeft een eigen voetbalvereniging VV de Lauwers, die veel spelers kent vanuit de omliggende dorpen. De voetbalclub speelt op het in 1962 opgerichte sportcomplex het sportcomplex 't Meertenust van SV de Lauwers in de buurtschap Halfweg. Het dorp kent ook de korfbalvereniging De Lauwers.

Vroeger bezat het dorp veel voorzieningen waaronder een bakker, meerdere kruideniers, een melkboer, schilder, slager, smid, timmerman en een dorpscafé (Café Hulst). Het heeft anno 2019 nog maar weinig voorzieningen. Het dorpscafé werd in 1994 vervangen door het dorpshuis 'De Warf' (ter vervanging van het dat jaar gesloten dorpscafé) en er is een in 1996 aangelegde speeltuin.

Het dorp heeft een eigen basisschool gehad. De school moest in 1991 gesloten worden.[4] In de buurtschap Halfweg stond tot 1984 ook nog een hervormde lagere school. Deze is na de sluiting een woonhuis geworden.