Ter Lune
Ter Lune is een buurtschap in de gemeente Noardeast-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.
Buurtschap in Nederland  | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Friesland | ||
| Gemeente | Noardeast-Fryslân | ||
| Coördinaten | 53° 18′ NB, 6° 8′ OL | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9291 / 9294 | ||
| Woonplaats (BAG) | Kollum / Oudwoude | ||
| Belangrijke verkeersaders | N358 | ||
| |||
Het ligt ten noordwesten van Kollum, ten zuiden van Engwierum en ten noordoosten van Oudwoude. De bewoning van de buurtschap ligt aan de binnenkom van de N358. De bewoning bestaat uit enkele boerderijen die gelegen zijn in de polder Tochmaland.
De hoofdweg is de Terlunewei. Deze werd in de jaren 1950 nog Pikweg genoemd en in de jaren 1970 Terluneweg. Aan deze weg staat een boerderij en een schuur. Deze laatste vallen onder Oudwoude.De boerderij aan de Wouddijk valt onder Kollum.
Ten zuiden van de buurtschap, langs de N358, de Lauwersmeerweg liggen de plassen Zandwielen, een drietal poelen die zijn ontstaan na een dijkdoorbraak.[1] Ten noorden van de buurtschap stroomt het Oud Dokkumerdiep (officieel: Alddjip) en de Nieuwe Zwemmer en iets oostelijker de Zijlsterrijd. Onderdeel van de Zijlsterrijd vormde vroeger de meander Dwarsrijd (naam genoemd in 1718), die ook Lune of Luine werd genoemd en later droogviel nabij de buurtschap.
Geschiedenis
De buurtschap werd in 1664 en rond 1700 vermeld als Ter Luyne, in 1847 en 1853 als Terluine en in 1927 als Ter Luin. In de jaren 60 en 70 van de twintigste eeuw raakte de spelling Terlune in zwang. In het begin van twintigste eeuw werd dit Ter Lune. in 2013 werd deze spelling de officiële met de plaatsingen van plaatsnaamborden.
In de buurtschap hebben twee stinsen gestaan, waarvan van beide de exacte locatie niet duidelijk is. Eén stins lag ten zuiden van de huidige boerderij Terlune (vroeger Ter Luin genoemd)[2] en wordt door de schrijver Andreae mogelijk geplaatst rond de plek/boerderij met voorheen de naam Tochma State. Hierbij maakt hij niet duidelijk of deze boerderij dezelfde is als de huidige Tochmastate aan de doodlopende Allert D. van der Leijwei die alleen te bereiken is via de Terlunewei.[3] Een andere gedachte plek is dat het rond waar de boerderij Terlune was gelegen. Volgens Andreae werd de sate in 1631 door de bezitters van het Slot Ter Luine aangekocht voor de bouw van de nieuwe stins. Deze werd in 1640 verkocht aan Dirck van Fogelsangh waarbij de oude bezitters erfelijk pachtrecht behielden, ook wel beklemrecht genoemd.
Van de andere, het Slot ter Luine, is de locatie erg onduidelijk; deze kan zowel aan de zuidelijke oever van het Oud Dokkumerdiep, op een perceel ten noorden van de boerderij Van der Schaafstate (gebouwd in 1995, daarvoor lag er de boerderij 't huis Ter Luine) hebben gelegen, als op een plek ten oosten van deze boerderij: De eerste plek past beter bij de oude tekst die stelt dat het slot 'op het slijk' werd gebouwd. Bij de tweede plek werden echter oude stenen gevonden, zou in 1885 nog een gracht hebben gelegen en deze plek ligt ook meer voor de hand qua nabijheid van de meander (Oude/Alde) Lune of Luine.
Slot ter Luine
Slot ter Luine (ook Huis ter Luine of Fries: Hûs Ter Lune) wordt voor het eerst genoemd in 1399, toen ze nog buitendijks gelegen was 'op 't slic'. Dat jaar zond de zoon van de Hollandse graaf Albrecht van Beieren, Willem van Oostervant (Willem VI), ridder Gerard van Heemskerk (1378-1429; ook Gerrit genoemd), heer van Oosthuizen naar de kusten van Oostergo en Westergo tijdens de Fries-Hollandse oorlogen. Nadat de troepen bij Dokkum waren ontzet lieten Willem en Gerard ter voorbereiding van de verovering van Oostergo en ter versterking van Dokkum er dat jaar in juni het omgrachte Slot ter Luine bouwen ten zuiden van het Dokkumerdiep, dat de zeepoort vormde tot Dokkum. Het slot kon zo het Dokkumerdiep controleren, alsook de sluis waardoor een deel van Kollumerland werd ontwaterd, die in de Zijlsterrijd lag. Volgens Dijkstra had het ook een veer.[4]
Het slot in aanbouw werd in juni 1399 meerdere malen tevergeefs aangevallen door de Friezen, waarop Kollum rond 16 juni werd platgebrand. Op 20 of 21 juni versloegen de Hollanders de Friezen op verpletterende wijze. De stad Groningen voelde de dreiging die uitging van het fort en riep begin juni de hulp in van de bisschop van Utrecht en de IJsselsteden Deventer, Kampen en Zwolle en sloot ook een alliantie met de Schieringers uit Hunsingo, Fivelgo en Oldambt, die bij een overwinning van de Hollanders de Vetkopers vreesden in hun gebieden.
De Schieringers en Groningers deden daarop een vergeefse poging het slot te veroveren; ze werden teruggedreven, mede door het optreden van een Engelsman genaamd Pantier, die in zijn eentje een dam verdedigde tegen hen. Elders in Groningen en Friesland kwam de bevolking echter te veel in het geweer, zodat de Hollanders zich in de maanden erop moesten terugtrekken uit het noorden. Ter Luine werd waarschijnlijk midden juli 1399 relatief eenvoudig alsnog ingenomen door een grote overmacht van Friese soldaten op het achtergelaten 200 man sterke garnizoen. Garnizoenscommandant Gillis van Schengen zag namelijk dat de situatie uitzichtloos was en vroeg om een vrije aftocht, hetgeen hem werd vergund.
In de late middeleeuwen was het als sate in handen van de Kollumse familie Meckema, die het in 1493 moest overdragen aan het Ommelander klooster Trimunt. In 1650 verkochten de Staten van Stad en Lande (die de kloosterlanden bij de reductie in handen kregen) het aan Dirck van Fogelsangh van de Fogelsanghstate (Veenklooster). Van het slot is verder niets meer bekend.
Autocross
In de buurtschap is het crosscircuit van Kollum gelegen waarop autocrosswedstrijden worden verreden.
Bronnen, noten en/of referenties
|
