Munnekezijl
Munnekezijl (Kollumerlands: Muntjeziel; Fries: Muntsjesyl) is een dorp in de gemeente Noardeast-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland.
Plaats in Nederland  | |||||
| |||||
  | |||||
| Situering | |||||
| Provincie |  | ||||
| Gemeente | Noardeast-Fryslân | ||||
| Coördinaten | 53° 18′ NB, 6° 16′ OL | ||||
| Algemeen | |||||
| Inwoners (BAG, 2019) | 505[1] | ||||
| Overig | |||||
| Postcode | 9853 | ||||
| Netnummer | 0594 | ||||
| Woonplaatscode | 3312 | ||||
| Belangrijke verkeersaders | N388 | ||||
Foto's | |||||
 | |||||
| Gezicht op de Methardusstraat met linksachter de gereformeerde kerk, rechtsachter de korenmolen en rechtsvoor café De Sluys | |||||
 | |||||
| |||||
Het ligt ten noorden van Pieterzijl, ten noordoosten van Warfstermolen, ten zuidoosten van Lauwersmeer en ten zuidwesten van Lauwerzijl. De dorpskern ten westen van de Binnensluis van de Munnikezijlsterried nabij de grens met de provincie Groningen.
Tussen de provinciegrens en de dorpskern ligt het eiland en buurtschap De Schans met een passantenhaven 't Eiland. Verder vallen ook de buurtschappen De Kolk (deels) en Krabburen onder het dorp. In 2019 telde het dorp 505 inwoners. Ten zuiden van het dorp ligt een oud boogbruggetje uit 1802, genaamd het Piepke.
Geschiedenis
Het dorp is ontstaan in de late Middeleeuwen bij de uitwateringssluis in de Lauwers, die in 1476 door de cisterciënzer monniken van het klooster Jeruzalem te Gerkesklooster werd gebouwd. De sluis moest het ingedijkte gebied van het Munnikeoog van circa 1450 beter beschermen. De sluis werd na de bouw in hetzelfde jaarr nog beschadigd door bewoners van Achtkarspelen. Waarschijnlijk was er onmin over de sluis en de gevolgen van het gebied verderop.
De sluis is meerdere keren vernieuwd en heeft ook meerdere plekken gelegen. De plaatsnaam is vernoemd naar de sluis (zijl) van de monniken (munneke). In 1510 werd de plaats nog vermeld als Monicken nyem szyl. In 1573 werd het vermeld als Munckezijl, circa 1660 als munnekezyl, in 1664 als Monicke Zyl en in 1718 als Montke Zyl. Aan het eind van 16e eeuw werd er een verdedigingsschans aangelegd bij het dorp, water later de buurtschap De Schans werd.
In 1741 werd er een nieuwe sluis gebouwd die een onderdeel vormde van de verbetering van het Zijldiep en Munnekezijlsterried. Tussen de jaren 1874 en 1877 werd er een dijk van Nittershoek naar Zoutkamp aangelegd. De dijken bij Munnekezijl werden zo slaperdijken en ook de sluis had geen zeekerende functie meer.
Iets oostelijk werd er ter bevordering van de afwatering een stroomkanaal gegraven in 1882 en werd er de Keersluis Munnekezijl aangelegd. Deze sluis kent een elftal afsluitbare stroomgaten. Aan de buitenzijde kent de sluis een van steunberen voorziene hoge keermuur terwijl aan de binnenzijde er een brug over de stroomgaten werd gelegd.
De plaats was bij het ontstaan een buurtschap van Burum. In 1665 verkreeg het een eigen kerk maar formeel bleef het nog een tijdlang een buurtschap van Burum. Uiteindelijk kreeg het toch een eigen dorpsstatus. Tot 2019 viel Munnekezijl onder de gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland waarna deze is opgegaan in de Noardeast-Fryslân.
Kerken
Het dorp kent een tweetal kerken. De oudste is Hervormde kerk. Deze werd in 1899 gebouwd als vervanger van de voorganger uit 1665. De kerk is gebouwd min of meer neorenaissancestijl en is naar het ontwerp architect H.A. Zondag. Het opengewerkte houtentorentje van de kerk dateert uit 1856, toen de vorige kerk nog was verbouwd.
De andere kerk is gereformeerde kerk. Deze naar verhouding groter kerk dateert uit 1913/14. Ook deze kerk kent een uit de voorgevel gebouwde toren.
Hervormde kerk uit 1899
Gereformeerde kerk uit 1913
Molen
Het dorp kent de molen Rust Roest uit 1856, die ook wel Munnekezijlstermolen wordt genoemd. De molen werd als koren- en pelmolen gebouwd. Het pelwerk is verdwenen maar diverse details van het pelwerk zijn nog te herkennen in de molen. De molen ontkwam enkele keren aan de sloop.
Sport
Het dorp heeft geen eigen voetbalvereniging maar in Warfstermolen is er de Sportclub de Lauwers, waar de voetbalclun VV de Lauwers een onderdeel van is. De club speelt in de buurtschap Halfweg. Verder kent het dorp de schuttersvereniging 't Mikpunt.
Cultuur
Het dorp kent een eigen dorpshuis, De Skâns geheten. Verder kent de in 1924 opgericht muziekvereniging Tida Kira en jaarlijks in april vindt Muntjepop plaats.
Onderwijs
Het dorp kent een eigen basisschool, 't Oegh geheten. De school is vernoemd naar het vroegere eiland 't Oegh in de Lauwerszee.
Voormalige gereformeerde school
Oorlogsmonument
Proefboerderij
Ongeveer 4 kilometer ten noorden van het dorp achter de dijk is de proefboerderij 'Kollumerwaard' te vinden. Daar wordt onderzoek verricht naar akkerbouw- en vollegronds-groentegewassen.
Bevolkingsontwikkeling
Het inwoneraantal schommelde over de decennia: in 1950 telde het dorp nog 810 inwoners, in 1965 650 inwoners en in 1976 746 inwoners. Sinds die tijd was het inwoneraantal echter dalende, onder andere als gevolg van gezinsverdunning en het uitblijven van nieuwbouw. Het aantal inwoners zakte onder de 500, naar 484 inwoners in 2014 maar in 2018 telde het dorp 500 inwoners.
Geboren in Munnekezijl
- Gert Slings (1938-), Leraar en schrijver
- Lodewijk Meeter (1915-2006), tweevoudig kampioen Skûtsjesilen
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Munnekezijl van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |